Ruszyła budowa wystawy w NCKF! Wywiad z Rafałem Syską

Rafał Syska, fot. NCKF

W kwietniu 2020 roku Narodowe Centrum Kultury Filmowej ogłosiło rozpoczęcie budowy przygotowywanej pieczołowicie kilka lat wystawy o polskim kinie. Zdradź proszę, jak przebiegają prace i jak wyglądać będzie ekspozycja.

„Kino Polonia” będzie główną, ale niejedyną wystawą NCKF-u. Na trzech poziomach budujemy ogromną, multimedialną i narracyjną ekspozycję poświęconą historii polskiego kina. Napisaliśmy jej scenariusz, pozyskujemy wciąż zbiory, rozstrzygnęliśmy konkurs architektoniczny, do którego zgłosiły się najbardziej renomowane studia. Jury wybrało pracownię nsMOON, która ponad rok czasu opracowywała projekt wykonawczy i teraz właśnie zaczęły się na jego podstawie prace budowlane.

Tym, którzy tu jeszcze nie byli warto uświadomić, że NCKF jest częścią wielkiej instytucji EC1, dawnej elektrociepłowni, usytuowanej bezpośrednio koło dworca Łódź Fabryczna, w tzw. nowym centrum Łodzi.

EC1 to gigantyczny kompleks, w którym obok NCKF-u znajduje się także Centrum Nauki i Techniki oraz bardzo już popularne Planetarium. Trwa budowa Centrum Komiksu i Narracji Interaktywnej. W strukturach EC1 działa też Łódź Film Commission. Zagospodarowanie terenu NCKF-u było wyzwaniem, gdyż początkowo przestrzeń ta miała inne przeznaczenie. Znaczna część NCKF to zrewitalizowany stary budynek elektrowni. Dobudowano do niej nowoczesną, oszkloną część...

... pieszczotliwie zwaną przez łodzian sześciopakiem…
… i będącym dziś najczęściej fotografowanym budynkiem Łodzi. Kiedy startowałem na konkurs na dyrektora, zastanawiano się, w jaki sposób wykorzystać budynek. Napisałem koncepcję programową narracyjnego centrum filmowego, którą następnie powoli wdrażaliśmy. Co zrobić z budynkiem przeznaczonym do innych celów? Zaprojektowanie wystaw wymagało niekonwencjonalnej wyobraźni i odważnych pomysłów całego zespołu. Ponieważ budynek ma dziewięć kondygnacji, trzeba było przygotować projekt klatki schodowej, która stanowić będzie ciąg komunikacyjny między różnymi segmentami NCKF.

Tzw. "sześciopak", fot. NCKF

Twój projekt zakładał powstanie aż trzech wystaw.
Tak, ruszyła budowa głównej ekspozycji, multimedialnej wystawy „Kino Polonia”. Zatytułowaliśmy ją tak, bo po pierwsze odwołuje się do najstarszego kina Łodzi z ulicy Piotrkowskiej, a po drugie, by zaakcentować główną oś zwiedzania: historię polskiego kina – nie tylko filmów, aktorów i reżyserów, ale producentów, scenografów instytucji tworzących kinematografię, sal kinowych, DKF-ów, kinofilii itd. A także dzięki ogromnej pomocy festiwali, np. FPFF w Gdańsku i Gdyni. Postawiliśmy wystawę na głowie. Będziemy schodzić z góry na dół, dosłownie, gdyż zaczynamy na czwartym piętrze, a skończymy na drugim. Wystawa umożliwiać będzie zarówno zwiedzanie chronologiczne, jak i zagłębienie się w konkretny temat czy wątek. Zaczniemy od prapoczątków, Prószyńskiego i braci Krzemińskich, po czym będziemy stopniowo schodzić aż do dnia dzisiejszego, do kina w epoce PISF.

Dwie pozostałe wystawy to „Materia kina” i Mechaniczne oko”. Ta pierwsza to interaktywna podróż przez kolejne etapy powstawania filmu: od pomysłu i scenariusza, poprzez etap przygotowawczy, zdjęcia, postprodukcję aż do gotowego filmu na ekranie. Zwiedzający będzie mógł być reżyserem, aktorem, producentem lub dystrybutorem, poznając kino od poszewki. Wystawa „Mechaniczne oko” ma najbardziej historyczny charakter; opowiada o przemianach w technologii audiowizualnej, co ukażemy za pomocą cofania się w czasie: od kina cyfrowego, przez analogowe po latarnie magiczne. Do tego działać będzie trzysalowe kino repertuarowe, w założeniu – popularne miejsce imprez i festiwali filmowych. Plus obowiązkowa mediateka i sześć powierzchni edukacyjnych zamienionych w superprofesjonalne sale efektów specjalnych, studio dźwiękowe lub telewizyjne. A przy okazji kawiarnie, restauracje, programy rezydencjalne, archiwum… Na gruncie kina nie będzie miejsca w Europie o takiej skali.

Wystawa Polonia, projekt: NCKF

 

Przy rozwijaniu inwestycji nie odbyło się bez problemów i niepewności.
W 2019 roku ogłosiliśmy pierwszy przetarg; firma wykonawcza zażądała takich pieniędzy, że musieliśmy przetarg unieważnić. Aby jednak wznowić procedurę przetargową, należało wykonać podział na segmenty inwestycji. W efekcie tego kolejny przetarg odbył się już bez problemów i mogliśmy rozpocząć prace – niestety aż rok później.

Kiedy zamierzacie zakończyć prace?
Dwie wystawy, sale edukacyjne i kina otworzymy w połowie 2023 roku. Brakuje nam jeszcze pieniędzy na ostatnią z trzech planowanych wystaw, bibliotekę oraz udogodnienia komunikacyjne wewnątrz budynku. To dla nas istotna kwestia, gdyż zakładamy, że Narodowe Centrum Kultury będzie przyjaznym miejscem spotkań, przestrzenią, w której czujemy się dobrze. Cała koncepcja oparta jest na idei otwartości.

Wspomniałeś, że ciągle jeszcze ubiegacie się o środki na domknięcie budżetu przedsięwzięcia. Jakie więc są źródła finansowania wystawy?
Jesteśmy instytucją współprowadzoną przez miasto Łódź oraz przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Te instytucje finansują działalność bieżącą. Miasto wspiera finansowo budowę wystawy. Aby zorganizować wystawy w założonym kształcie, przedsięwzięliśmy ambitne działania. Rewitalizację kompleksu sfinansowało miasto. Pozyskaliśmy też pieniądze z dwóch źródeł europejskich, z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko i RPO ZIT. Na ostatni etap prac potrzebne jest jednak wsparcie funduszy centralnych. Bardzo ważne jest też wsparcie środowiska przy przekazywaniu pamiątek z historii kina – to będzie przecież muzeum polskiego kina i ludzi je tworzących.

Jest 2023. Wybieram się na wystawę. Ile czasu powinnam sobie zarezerwować?
To zależy, jakim typem zwiedzającego jesteś. Jeden typ kieruje się emocjami, wrażeniami, poszukuje szybkich interakcji. Taki gość musi sobie zarezerwować na wystawę „Kino Polonia” mniej więcej godzinę. Inny rodzaj zwiedzających to ci wnikliwi, czytający wszystko co się da, uważnie badający niuanse ekspozycji i poszukujący pogłębionych informacji. Taki zwiedzający spędzi tu co trzy godziny. Dla tych, którzy traktują wystawę jako archiwum wiedzy przygotowaliśmy ogrom treści dodatkowych. Tak dziś funkcjonuje centrum kultury – jako agregat wiedzy, kombinat edukacji, a zarazem miejsce spotkań i inteligentnego spędzania wolnego czasu.

Wystawa Polonia, projekt, fot. NCKF

Jeśli masz krótko określić główny cel działalności NCKF, to jest nim...
  Upowszechnianie kultury filmowej poprzez ekspozycje, spotkania, projekcje, rekonstrukcje urządzeń techniki filmowej, wystawy czasowe. Nie jesteśmy filmoteką, nie mamy jej obciążeń i obowiązków, możemy cały nacisk położyć na działalność kulturalno-edukacyjną. Nie wkraczamy w kompetencje innych instytucji, nie powielamy ich działalności. Przenalizowaliśmy działalność podobnych ośrodków na całym świecie i mam przekonanie, że Narodowe Centrum Kultury Filmowej, dzięki wielkości przestrzeni i koncepcji programowej, ma szansę być wzorcową instytucją upowszechniającą wiedzę o filmie. Najważniejsze jest tylko to, by zrealizować koncepcję w całości.