83. urodziny twórcy "Samych swoich"

Sylwester Chęciński urodził się 21 maja 1930 roku w Sućcu k. Tomaszowa Lubelskiego. Jest absolwentem Wydziału Reżyserii w PWSFTviT w Łodzi (1956). Po uzyskaniu dyplomu pracował jako asystent reżysera (1957 "Spotkania") i jako II reżyser (1956 "Zimowy zmierzch", 1959 "Lotna", 1960 "Powrót"). Współpracował ze Stanisławem Lenartowiczem, Andrzejem Wajdą i Jerzym Passendorferem.


Sylwester Chęciński. Fot. SFP.

W latach 1976-1980 był zastępcą kierownika artystycznego Zespołu Filmowego "Iluzjon", zaś w latach 1988-1991 zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego "Kadr". Jego dorobek cechuje niezwykła różnorodność gatunkowa. Debiut reżyserski Chęcińskiego, "Historia żółtej ciżemki"(1961 roku) był skierowany do młodego widza. Jest to jedyny film dla dzieci i młodzieży w jego twórczości. Następny obraz, "Agnieszka 46" należy do gatunku dramatu psychologicznego. W jego filmografii znajdują się także takie tytuły jak "Legenda" - baśniowy obraz o tematyce wojennej" (1970, Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia), dramaty obyczajowe - "Roman i Magda" i "Katastrofa", produkcje telewizyjne "Diament radży" i "Pierwsza miłość" wg scenariusza Andrzeja Wajdy oraz serial "Droga" z Wiesławem Gołasem i Edwardem Lubaszenko.

Najbardziej znanym filmem reżysera jest obraz "Sami swoi" z 1967 roku. Ta brawurowo zagrana komedia opowiada o losach dwóch zwaśnionych rodzin Pawlaków i Kargulów, które krótko po zakończeniu II wojny światowej zmuszone są wyjechać z Kresów Wschodnich i osiedlić się na Ziemiach Odzyskanych. Jej popularność tak zdominowała twórczość Chęcińskiego, że reżyser, w popularnym niegdyś programie radiowym Podwieczorek przy mikrofonie powiedział, zapytany o marzenie powiedział: "Przestać być reżyserem "Samych swoich". Dalsze perypetie Kargula i Pawlaka poznajemy w filmach "Nie ma mocnych" oraz "Kochaj albo rzuć". Swoją słynną trylogię komediową Chęciński zrealizował ponad 40 lat temu w Lubomierzu i dla upamiętnienia tego faktu od 13 lat w sierpniu odbywa się tam Festiwal Filmów Komediowych.


Władysław Hańcza i Wacław Kowalski, czyli Kargul i Pawlak w "Samych swoich". Fot. Fototeka Filmoteki Narodowej.

 
Filmy "Tylko umarły odpowie" oraz kinowy przebój "Wielki Szu" (Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia, Złota Kaczka dla najlepszego filmu) z Janem Nowickim jako odtwórcą roli tytułowej stanowią dowód, iż reżyser świetnie odnajdywał się w sensacji i kryminale. Do komedii Chęciński powrócił dopiero w 1991 roku realizując kultowy obraz "Rozmowy kontrolowane" (nagroda Prezesa Komitetu d/s Radia i Telewizji na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, Srebrne Grono w Łagowie). Film jest swojego rodzaju kontynuacją powstałego 10 lat wcześniej "Misia" Stanisława Barei.

Mimo takiej różnorodności gatunkowej, filmy Sylwestra Chęcińskiego charakteryzuje jeden wspólny element - każdy stanowi w pewnym sensie studium charakteru człowieka, więc nie bez powodu mówi się o nim "malarz polskich charakterów". "(...) reżyser posiadł błyskotliwą umiejętność charakteryzowania bohaterów, obdarzając ich nie tylko bogactwem i złożonością cech, ujawniających się w dynamicznym działaniu, ale też dozą sympatii, którą przekazuje widzom.(...) Od początku Chęciński realizuje model kina popularnego, zawsze wspartego problematyką obyczajową i psychologiczną oraz bogactwem umiejętności warsztatowych" - pisał Maciej Maniewski w "Filmie".

Sylwester Chęciński za swoją działalność artystyczną był wielokrotnie nagradzany. Dwukrotnie (w latach 1969 i 1975) otrzymał Nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki II stopnia, w 1971 roku otrzymał Nagrodę MON II stopnia, za tryptyk filmowy "Sami swoi", "Nie ma mocnych", "Kochaj albo rzuć" w 1978 roku otrzymał nagrodę czasopisma "Film" Jest dwukrotnym laureatem Nagrody Kulturalnej Wrocławia (w latach 1968 i 2000) oraz w 2006 roku otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa w tym mieście. W 2005 roku otrzymał Nagrodę Honorową - statuetkę Jańcia Wodnika na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej "Prowincjonalia 2005" we Wrześni. Rok 2007 przyniósł mu Honorową Nagrodę Stowarzyszenia Filmowców Polskich przyznaną podczas 32. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.