Filmobranie w Łagowie

Różnorodność propozycji  zmuszała do zweryfikowania listy nagród. W Konkursie Głównym specjalną nagrodę za Indywidualność Artystyczną otrzymał Marian Dziędziel obecny aktorsko aż w czterech filmach, bardzo różnych – od komedii do mrocznego dramatu. A jurorzy konkursu dokumentalnego dodali pozaregulaminową nagrodę dla filmu „Rodzina Nickiego” (Nickyho rodina), pełnometrażowej sagi, którą podpisał reżyser Matej Mináč, a firmowali producenci z Czech, Anglii, Izraela, Kambodży, Słowacji i USA. Tytułowy Nicky – Nicholas Winton - miał w chwili realizacji filmu 102 lata. Przez ponad pół wieku nie rozmawiał o swoim bohaterskim czynie, jakim było wywiezienie tuż przed wybuchem II wojny 669 żydowskich dzieci z ówczesnej Czechosłowacji do Anglii. Film, jak to uzasadnia jury, doskonale łączy kronikę, dokument i fabułę. Formy mieszane dobrze wypadają na małym ekranie telewizyjnym, tym razem jednak uwagę zwracał temat. Okazało się, że pozornie odległe kwestie związane z wojną powracają dziś z wielką siłą. Czeski reżyser Petr Nikolaev zrekonstruował tragedię z roku 1942: zniszczenie wsi Lidice i masakrę jej mieszkańców dokonaną przez hitlerowców w filmie utrzymanym w kronikalnym stylu i   zatytułowanym po prostu "Lidice". Austriacka realizatorka Gabriele Neudecker stworzyła paradokument „Wielki dezerter” (Glorious Dezerter), przedstawiając relacje niemieckich i austriackich chłopów, dezerterów z armii hitlerowskiej. O swoim losie opowiadają w dwa lata po wojnie, otoczeni zaskakującą nieufnością, często skazani na izolację. Istotnie, koniec wojny rodził nowe, trudne do rozwiązania konflikty, co w sposób najbardziej przejmujący ilustruje „Róża” Wojciecha Smarzowskiego, słusznie nagrodzona Złotym Gronem. Polski film oglądany ponownie, w kontekście innych, zmagających się z problemami tamtych czasów, wyróżnia się ostrością widzenia i odwagą. Bo proces wyłaniania się nowej rzeczywistości był bolesny i okupiony wieloma ranami i warto powracać do niego z nowej perspektywy.

Ale nie mniej wyrazisty był w Łagowie nurt współczesny, w którym nie zabrakło filmów analizujących istotne aspekty naszej rzeczywistości. Z Krymu przyjechał (trzy dni pospiesznie improwizowanej podróży!) młody reżyser Oleg Sentsov, którego „Gracz” (Gaamer) ukazuje tak powszechną wśród młodzieży fascynację grami komputerowymi. Wirtualny świat ma siłę wciągającą, w kamerze Sentsova tym mocniejszą, że wpisaną w narrację bliską dokumentowi. Spod warstwy błyskotliwej obserwacji wyłania się opowieść nieukrywająca moralistycznego charakteru. Czy poddać się urokowi pozornego sukcesu? Debiutant Sentsov wywiózł z Łagowa nagrodę im. Juliusza Burskiego, która przesądzi chyba o jego przyszłości, bo przedtem wahał się podobno, czy robić następny film. Jak na moralitet należało także spojrzeć na "Wymyk" Grega Zglińskiego, mniej efektowny, bo rozgrywający się w  szarym środowisku prowincjonalnych biznesmenów, za to mocno stawiający problem odpowiedzialności i odwagi. Cóż ważniejszego jest w życiu?

Jednak za odkrycie festiwalu uznać trzeba film, który łączy problematykę moralną z tematem politycznym. Niebezpiecznie aktualnym, choć tkwiącym korzeniami w przeszłości: tematem neonazizmu. Niemiecki reżyser David Wnendt nie odkrywa niczego nowego w filmie „Combat Girls. Krew i honor” - wiadomo, że ruch neonazistowski rozwija się w organizacjach młodzieżowych, że wśród jego haseł szczególnie mocny jest rasizm skierowany przeciwko emigrantom ze Wschodu. Ale fascynacja dwudziestoletniej Marisy okazuje się nie tylko mechaniczna. Wrażliwa dziewczyna potrafi myśleć, a to zmusza do przewartościowania zbyt łatwo narzucanych przekonań i wartości. W filmie nie ma historyjki o wewnętrznej przemianie, jest natomiast wnikliwie ukazany proces, który do takiej przemiany może doprowadzić. Dramatyczny i niebezpieczny. W konwencji kina sensacyjnego – ale to nie zarzut. Przecież  bez takiego filmu nie mógłby się obyć festiwal przeznaczony dla widza otwartego na  kino dnia dzisiejszego.


kadr z filmu "Combat girls. Krew i honor" / fot. Spectator