Filmowy Pałac Ziemi Obiecanej

Jedno z najczęściej filmowanych wnętrz w historii polskiego filmu doczekało się właśnie dwutomowej publikacji. Mowa o XIX wiecznym Pałacu "Króla bawełny” Karola Scheiblera, dziś - siedzibie Muzeum Kinematografii.

Pokonanie drogi od właściciela skromnego parterowego domu przy Piotrkowskiej, do posiadacza bodaj drugiej fortuny w Królestwie Polskim (po warszawskim bankierze Leopoldzie Kronenbergu) zajęło Scheiblerowi ćwierć wieku. Gdy w 1881 roku umierał, na jego pogrzeb przybyły tłumy łodzian. A dom przy Wodnym Rynku był już okazałą rezydencją, choć jeszcze nie pałacem – ten charakter budynek zyskał kilka lat później. Do dziś zachowały się: piękna sala balowa, ozdobne kominki i piece, alegoryczne malowidła na sufitach czy piękna wenecka mozaika Antonio Salvattiego. Czy można się zatem dziwić, że wspaniałe wnętrza przyciągnęły rzesze filmowców?

Najsłynniejsza z fabuł to "Ziemia Obiecana" Andrzeja Wajdy. Rezydencja Scheiblera stała się w niej m.in. niezamieszkałym Pałacem Mullera. Właściciel (Franciszek Pieczka) oprowadza po nim Karola Borowieckiego (Daniel Olbrychski), częstuje cygarem, zdejmuje buty, gdy wchodzi na schody.  – Mnie jest bardzo wygodnie w moja stara chałpa. Wszyscy budują pałace, no to ja też. Wszyscy mają salon, ja też mam. Kosztuje drogo, ale niech kosztuje. Mnie stać (…) – mówi gościowi fabrykant. Z kolei niewielki pokój mauretański zagrał nie tylko własność Mady Mullerowej (Bożena Dykiel), ale też buduar Lucy Zuckerowej (Kalina Jędrusik). W Pałacu kręcono także kończący dzieło Wajdy – fabrykancki bal przeplatany scenami strajku.


Michael York z żoną Pat na wystawie scenografii filmu Marka Skrobeckiego "Obrazki z bajek", fot. T. Komorowski, 1998 r., materiały wydawnictwa

Warto też wspomnieć kilka innych, spośród wielu zrealizowanych w Pałacu, filmów. W "Stawce większej niż życie" sala balowa zagrała i Cafe Rose w Stambule, i reprezentacyjne wnętrze w Berlinie, gdzie Kloss (Stanisław Mikulski) otrzymuje odznaczenie za wykrycie rzekomego spisku na Himmlera. W "Lalce" Ryszarda Bera jest pokojem hotelowym Wokulskiego (Jerzy Kamas) w Paryżu. Pałac wykorzystali także m.in. David Lynch ("Inland Empire"), Mariusz Treliński ("Pożegnanie jesieni"), Robert Gliński ("Łabędzi śpiew") czy Tadeusz Konwicki ("Jak daleko stąd, jak blisko"). A stojący dziś w Pałacu fotoplastykon wystąpił u Juliusza Machulskiego w "Vabanku".


Claudia Cardinale z wizytą w muzeum, fot. T. Komorowski, 2011 r., materiały wydawnictwa

Od 25 lat Pałac służy też filmowi w inny sposób - jest siedzibą jedynego w Polsce Muzeum Kinematografii. Stało się tak za sprawą jego pomysłodawcy i pierwszego dyrektora – Antoniego Szrama. Zbiorowa praca, która ukazała się właśnie nakładem Muzeum Kinematografii oraz Stowarzyszenia SmoK zajmuje się wszystkimi wyżej wymienionymi rolami Pałacu. Pierwszy tom dedykowany Scheiblerom syntetycznie opisuje dzieje fabrykanckiego rodu, uchyla rąbka jego tajemnic, odnosi się do powieści Władysława Reymonta. Przynosi też przebogaty materiał dokumentalny i fotograficzny. Kto czuje niedosyt informacji o Łodzi, powinien sięgnąć po książkę. Być może lepiej zrozumie, w jaki sposób kilkusetosobowe rolnicze miasteczko zmieniło się nagle w tętniącą życiem przemysłową metropolię. Druga część, poświęcona filmom zrealizowanym w Muzeum oraz samej placówce, także zachwyca obfitą dokumentacją, staranną szatą edytorską, przybliżeniem rzadko opisywanych powojennych losów Pałacu. Podziw budzi także ogromna liczba wspaniałych archiwalnych zdjęć.

fot. materiały wydawnictwa

Już pierwsza lektura "Filmowego Pałacu Ziemi Obiecanej" sprawia satysfakcję. Mam jednak nieodparte wrażenie, że będzie ona rosnąć z każdym otwarciem któregokolwiek z wciąż pachnących farbą drukarską, tomów.  Premiera książki miała miejsce 26 stycznia 2012 roku. Jej dystrybucją zajmuje się Muzeum Kinematografii: http://www.kinomuzeum.pl/.

Filmowy Pałac Ziemi Obiecanej
W stronę Scheiblerów (tom 1)
W stronę muzeum. W stronę filmu (tom 2)
Praca zbiorowa
Wyd. Stowarzyszenie Miłośników off Kultury SmoK, Muzeum Kinematografii
Łódź 2011