Lech Majewski: Oczy szeroko otwarte

Bohaterem grudniowego wydania „Magazynu Filmowego SFP” jest Lech Majewski. Właśnie box DVD z jego filmami ukazał się na naszym rynku. Z artystą rozmawia Jerzy Armata.

Pamiętam puste uliczki Krakowa. Mogłem po nich snuć się godzinami i minąć zaledwie kilkadziesiąt osób. Kolej też szybciej jeździła – mogłem wyjechać do Krakowa i wrócić do Katowic w trakcie lekcji. Na krakowskie wagary dzisiaj potrzebne byłyby ze dwa dni, a i tak utonąłbym w tłumie.


Kadr z filmu "Młyn i krżyż", fot. Silesia Film.

Niezwykle ważne i intensywne jest życie obrazów.  Malarstwo to kontemplacja. Jak człowiek sam maluje, to uczy się patrzeć. Dostrzega wówczas głębsze pokłady rzeczywistości realnej, chociaż prawie niedostrzegalnej. Na ogół nie umiemy patrzeć. Tym bardziej, iż nastał ogólny pęd cywilizacyjny, odrywający nas od rzeczywistości. Nie dość, że nie chcemy mieć z realnością nic do czynienia, to jeszcze wstawiamy pomiędzy nią i nas – szybę. Chcemy zamknąć świat za szybą. Czy jest to szyba komputera, telewizora czy okno w samochodzie, świat jawi się nam zza szkła. Liczy się pęd. Dla pochłoniętych grami komputerowymi nie istnieje już nic innego jak tylko pęd, który nie pozwala na jakąkolwiek refleksję, myślenie czy rozumienie świata.  Trzeba po prostu przeżyć. Przeżyć, ale nie żyć. Ponieważ nie dotykają nas na szczęście wojny, gry komputerowe symulują ekstremalne zagrożenia, więc trzeba rozwalić wszystko i wszystkich po drodze. Gdy człowiek robi to dobrze, wtedy awansuje, przechodzi na wyższy poziom, gdzie, o ironio, obraz pędzi jeszcze szybciej. Należę do ludzi, którzy zaczęli swe świadome życie od przyglądania się, studiowania rzeczy. Dzbanek, jabłko, talerz… I nagle spada zasłona banału i jawi się niezwykły w swym skomplikowaniu świat zależności światła i cienia, formy i barw. Zatem malarstwo, a szczególnie malarstwo stare, zaprosiło mnie na niespieszną podróż w głąb obrazu i na możliwość kontemplacji. Właśnie wróciłem z Rotterdamu, gdzie kręciłem krótki film z Rutgerem Hauerem w ramach jego szkoły filmowej. Miałem jedno przedpołudnie wolne i poszedłem do Boijmans Museum, na ponowne spotkanie z „Wieżą Babel” Breughela. Są dwie „Wieże Babel”, jedna – ta większa – w Wiedniu, i mniejsza – w Rotterdamie, gdzie można podejść do obrazu i z bardzo bliska zobaczyć milimetrowe postacie. Po chwili ja również staję się milimetrową plamką i podróżuję przepastnymi tarasami, mijając rzędy gigantycznych wnęk, z których każda  ma wielkość gotyckiej katedry. Obok,  na obrazie Gerarda Dou szarlatan zachwala cudowne lekarstwo, a u jego stóp chłopczyk patykiem zanurzonym w miodzie wabi wróbla. Czyli powtórka łapania na lep. Na obrazie Steena młoda kobieta pudruje się, a nad nią wisi klatka z otwartymi drzwiczkami. Oczywiście wiadomo, co to znaczy, jeszcze na dodatek okno w jej pokoju jest uchylone. Czytanie języka symboli sprawia szczególną przyjemność przy oglądaniu holenderskich martwych natur. Oprócz ukazania niezwykłego kunsztu ich autora potrafiącego genialnie oddać faktury drewna, srebra, aksamitu, czy kryształu, zwykle są to alegorie wiary – np. trzy oliwki na talerzu i nóż oznaczają przypowieść o gaju oliwnym; małża lub perły na stole symbolizują dzieworództwo; płomień świecy - transmutację materii w ducha.