Forum Prawa Autorskiego. Europa na straży prawa? (cz. I)

Chodzi w gruncie rzeczy o kwestie zasadnicze, mianowicie o przegląd europejskich norm prawa autorskiego, zainicjowany przez Komisję Europejską w grudniu 2012 roku. Ma on skutkować reformą prawa autorskiego w skali Unii Europejskiej. Świat, zwłaszcza ten technologiczny, zmienia się w tempie szalonym, nic więc dziwnego, że prawo przestało za nim nadążać. A, jak w naszym serwisie pisaliśmy nie jeden raz, przemysły kultury, w tym zwłaszcza audiowizualny i muzyczny, wykańczany jest przez piractwo. Jednym z powodów takiej sytuacji jest niedostatecznie uregulowany stan prawny.

Przegląd europejskich norm prawa autorskiego rozpoczął się jeszcze w grudniu 2012 roku. Wówczas Komisja Europejska opublikowała Komunikat w sprawie treści na jednolitym rynku cyfrowym. Najważniejsze pytania i kwestie podjęte w toczonej wówczas dyskusji dotyczyły dostępu transgranicznego do utworów, statusu prawnego treści wytworzonych przez użytkowników (tzw. user generated content), zasad udostępniania materiałów audiowizualnych przez filmoteki i inne instytucje odpowiedzialne za dziedzictwo kulturowe oraz eksploracji tekstów i danych. Niestety dialog podjęty przez Komisję Europejską, prowadzony pod hasłem „Licencje dla Europy”, nie doprowadził do osiągnięcia konsensusu pomiędzy wszystkimi ich uczestnikami.


fot. Kuba Kiljan / Kuźnia zdjęć

  Kolejnym etapem przeglądu było ogłoszenie przez Komisję Europejską dokładnie rok później, w grudniu 2013 roku, szerokich konsultacji społecznych obejmujących znacznie większe obszary niż „Licencje dla Europy”. Do udziału w nich zaproszeni zostali wszyscy zainteresowani problematyką prawa autorskiego – w tym twórcy, wykonawcy, producenci, nadawcy, organizacje zbiorowego zarządzania, użytkownicy, konsumenci, jak również rządy państw członkowskich. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest odpowiedzialne za przygotowanie stanowiska polskiego Rządu w tej sprawie.

I tu pojawił się problem, na który błyskawicznie zwrócili uwagę uczestnicy Forum Prawa Autorskiego, zorganizowanego 29 stycznia 2014 roku. Komisja, a co za tym idzie, resort kultury, narzuciły organizacjom niezwykle krótki termin nadsyłania uwag w sprawie, która jest dla nich przecież podstawą działania. - Jest nam wiadomo, że już pod koniec marca 2014 Kolegium Komisarzy UE przyjmie oficjalny komunikat, który wyznaczy ramy i kierunki dalszego procesu legislacyjnego. Jest całkowicie niemożliwe, aby w kilka tygodni dokonać wszechstronnej oceny kilku tysięcy stanowisk zebranych w ramach konsultacji oraz sformułować wnioski w formie przemyślanego dokumentu oficjalnego, szczególnie w tak skomplikowanej i kontrowersyjnej materii. Sprawia to wrażenie całkowitej fasadowości procesu konsultacji – mówił mecenas Skoczek. Ten sam problem podnosili inni uczestnicy Forum. Jak się okazuje, mówienie na głos tych odważnych przypuszczeń okazało się dobrą strategią. 3 lutego bowiem resort kultury poinformował, że Komisja Europejska przedłużyła termin do zgłaszania uwag w konsultacjach społecznych dotyczących przyszłości europejskiego prawa autorskiego do 5 marca 2014 roku.

Ale nie tylko termin i presja niepokoją środowiska twórcze i intelektualne. Jak zwraca uwagę SFP w swoim oficjalnym stanowisku, treść pytań jednoznacznie sugeruje, że przedmiotem zmian miałoby być wyłącznie osłabienie roli twórców oraz podmiotów zajmujących się rozpowszechnianiem prawnie chronionych treści. - Na co dzień działamy w sytuacji, w której utwory chronione prawem autorskim są eksploatowane w Internecie bez zgody twórców, którzy mogą jedynie bezradnie przyglądać się temu, jak osoby nieuprawnione czerpią zyski z takiej eksploatacji. Powstaje wiele modeli biznesowych, których wspólną cechą jest to, że przychody i korzyści z rozpowszechniania cudzych treści przypadają wielu rozmaitym podmiotom, lecz nie autorsko uprawnionym albo osobom działającym na ich rzecz. Tymczasem Komisja Europejska zdaje się nie dostrzegać tych oczywistych i trudnych do zaakceptowania okoliczności, promując rozwiązania ewidentnie osłabiające zakres ochrony przysługujący uprawnionym. Przedmiotem konsultacji stały się prawie wyłącznie problemy i zagadnienia mogące doprowadzić do osłabienia ochrony i dalszego pogorszenia sytuacji, w której znajdują się uprawnieni. Co więcej, istnieje istotne ryzyko tego, że wprowadzenie w życie niektórych rozwiązań sugerowanych w kwestionariuszu przygotowanym przez Komisję Europejską doprowadzi do zmarginalizowania polskich twórców i przemysłów kreatywnych – podkreśla SFP w swoim oficjalnym stanowisku.

c.d.n.

Wykorzystano:

Materiał do dyskusji: reforma europejskiego prawa autorskiego, Forum Prawa Autorskiego, MKiDN, Warszawa, 24 stycznia 2014.
Odpowiedzi SFP - ZAPA na pytania zawarte w kwestionariuszu MKiDN, w procesie konsultacji zorganizowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w związku prowadzonym przez Komisję Europejską przeglądem europejskich norm prawa autorskiego,