Nowe Horyzonty: Kino Meksyku w poszukiwaniu (nie)doskonałości

Jedna z sekcji 12. festiwalu filmowego T-Mobile Nowe Horyzonty poświęcona jest kinematografii meksykańskiej. A dokładnie filmom spoza głównego nurtu, który jak wszędzie dostarcza rozrywki, lecz unika refleksji. Pragnienie zatrzymania się i namysłu – nad historią i współczesnością Ameryki Łacińskiej – to punkt styczny przedstawicieli tej zaskakująco różnorodnej sekcji.

„Kino Meksyku" obejmuje 16 filmów - dokumenty i fabuły, produkcje krótko- i pełnometrażowe. Organizatorzy postawili na różnorodność. Na pierwszy rzut oka trudno znaleźć wspólny mianownik dla filmów tak tematycznie odmiennych, jak nowelowa "Rewolucja" (2010) czy dokumentalna "Kanikuła" (2011). Prędko okazuje się jednak, że u podłoża prezentowanych obrazów leży potrzeba dokumentacji - opowiedzenia o Meksyku i jego bolączkach, z perspektywy historii i teraźniejszości. Kolejną cechą wspólną jest podejście do filmowej formy. Konserwatywni przedstawiciele "el cine de papá" określają styl młodszych kolegów jako "chamago", czyli brudny, niedoskonały. Drażni ich minimalizm, scenariuszowa dezynwoltura, angażowanie naturszczyków w miejsce zawodowych aktorów – słowem łamanie zasad bezpiecznego stylu zerowego. Urodzonym w latach 70. i 80. reżyserom, których duchowym patronem pozostaje Carlos Reygadas, bliżej więc do europejskich intelektualistów w typie Brunona Dumonta czy do azjatyckiej powolności Apichatponga Weerasethakula, niż do rodzimych telenowelowych superprodukcji. Technika Chamagoscope, jak ją sami żartobliwie nazywają, narzuca widzowi dystans i skłania do stawiania pytań o świat, który go otacza.


Kadr z filmu "Rewolucja"/ T-Mobile Nowe Horyzonty

Oszczędność formy wiąże się tu często z fabularnym minimalizmem. Historie są proste, a symbolika sięga źródeł kultury. Jak w "Wojownikach Chrystusa" (2011) Matíasa Meyera czy "Krwi" (2005), pełnometrażowym debiucie Amata Escalantego. Zestawienie tych filmów może wydawać się paradoksalne: pierwszy cofa się do początków XX wieku i katolickich powstań przeciwko antyklerykalnym rządom Plutarco Elíasa Callesa. Drugi zaprasza do spotkania ze współczesną meksykańską rodziną, domem, w który męska energia została całkowicie zawłaszczona przez kobietę. Paradoksowi opozycji pomiędzy obu dziełami - zestawieniu dawnego i obecnego wzorca ról płciowych czy miejsca religii w życiu społecznym – towarzyszy podobieństwo stylu – niespiesznego i surowego, z pietyzmem dla szczegółu. Kadry fotografowane z finezją przez Gerarda Barrosa Alcalę i Aleksa Fentona wypełniają też podobne symbole – biblijne reminiscencje grzechu pierworodnego i obmywającego go chrztu.

Równie złożony obraz meksykańskiej tożsamości prezentują autorzy "Rewolucji" (2010), powstałej z okazji stulecia meksykańskiej wojny domowej. Nazwiska stojące za poszczególnymi nowelami, od Carlosa Reygadasa przez Gaela Garcíę Bernala czy Diega Lunę po Amata Escalantego, odzwierciedlają bogactwo gatunków i inscenizacji. Obiecują szeroką perspektywę: od zanurzenia w przeszłości po dzisiejsze echa rewolucji. Perspektywy czasowe mieszają się jak w osobliwym westernie, którego bohaterowie niezauważeni przemierzają ulice współczesnego miasta.

 
Kadr z filmu "Kanikuła"/ T-Mobile Nowe Horyzonty

"Rewolucja" to zwierciadło Meksyku – portret etnicznego melanżu i niejednolitych wpływów historycznych. Opisu tej fascynującej wielokulturowości podejmują się również dokumentaliści. José Álvarez w "Kanikule" (2011) i Everardo González w "Suszy" (2011) przyglądają się niezwykłemu w swej zwyczajności życiu na prowincji. González towarzyszy mieszkańcom Cuates de Australia regularnie suszą, a mimo wszystko wiernym swojej ziemi. Álvarez przygląda się członkom przywiązanego do tradycji plemienia Totonaca: ekscentrycznym "voladores" -  latającym tancerzom i prostym rzemieślnikom oddanym swojej pracy. Okrutnej fotogeniczności "Suszy" przeciwstawione zostaje bogactwo kolorów "Kanikuły". Obaj twórcy zdają się zachłannie chłonąć twarze i krajobrazy, próbując ocalić je od zapomnienia.

Dla rodzimych widzów najnowsza meksykańska fala to okazja, by odświeżyć pamięć, dla nas, by wypełnić ją obrazami dalekiej, choć powoli oswajanej kultury.