Luis Buñuel

Hiszpański reżyser i scenarzysta, realizujący filmy w Hiszpanii, Francji i Meksyku. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, został poddany surowemu wychowaniu w szkole jezuickiej, by w trakcie studiów w Madrycie zetknąć się ze środowiskiem skrajnie liberalnym. Nawiązane wówczas znajomości (m.in. z Salvadorem Dalim, Francesco Lorcą, Herbertem G. Wellsem czy Igorem Strawinskim) zaowocowały – między innymi – rekomendacją do pracy w Międzynarodowym Instytucie Współpracy Kulturalnej w Paryżu, którą rozpoczął w 1925. Związany z tamtejszym środowiskiem surrealistów zaczął publikować wiersze oraz utwory prozatorskie i dramatyczne, a także recenzje filmowe. Zafascynowany kinem studiował na Akademii Filmowej pod kierunkiem Jeana Epsteina. Jako realizator zadebiutował głośnym filmem „Pies andaluzyjski” (1928), zrealizowanym wspólnie z Salvadorem Dali, uznany wraz z późniejszym „Złotym wiekiem” (1930) za kwintesencję kina surrealistycznego, kontestującego ustalone normy moralne i obyczajowe. W 1932 nakręcił w Hiszpanii wstrząsający dokument „Ziemia bez chleba” [„Ziemia Hurdów”]. Po upadku rządu republikańskiego w Hiszpanii Buñuel wyemigrował do Ameryki, a po utracie pracy w Museum of Modern Art w n=Nowym Jorku osiedlił się w 1946 w Meksyku, który uznał za swoją drugą ojczyznę. Rozpoczął tu regularną aktywność twórczą, obfitującą w wiele ciekawych filmów, zyskujących z czasem status arcydzieł: „Los Olvidados” [Zapomniani] (1951 – nagroda za reżyserię w Cannes), „Zbrodnicze życie Archibalda de la Cruz” (1955), „Nazarin” (1958 – nagroda w Cannes), „Anioł zagłady” (1962). Po powrocie do Europy osiedlił się we Francji, gdzie zrealizował serię manifestacyjnie antymieszczańskich, hołdujących jednocześnie poetyce surrealistycznej: „Piękność dnia” (1966 – Złoty Lew w Wenecji), „Dyskretny urok burżuazji” (1972, Oscar), „Widmo wolności” (1974). Próba realizacji filmu w rządzonej przez Franco Hiszpanii, zakończyła się skandalem: nakręcona w kraju prowokacyjna „Viridiana” (1961) mimo Złotej Palma w Cannes została zakazana przez hiszpańską cenzurę. Buñuel doczekał jednak chwili, kiedy mógł nakręcić swój ostatni film, „Mroczny przedmiot pożądania” (1977) w demokratycznej Hiszpanii.