Biała odwaga. Jakub Gierszał w roli nazistowskiego naukowca

Naukowiec nie tylko uważał, że górale podhalańscy nie są Polakami, ale i próbował dowieść ich germańskiego pochodzenia. – Postać Wolframa von Kamitza, którą w „Białej odwadze” gra Kuba Gierszał, inspirowana jest prawdziwym człowiekiem. Wolfram von Kamitz to w istocie Anton Plügel, autentyczny nazistowski antropolog, który prowadził badania rasoznawcze na Podhalu podczas okupacji hitlerowskiej. Budziły one postrach wśród górali, którzy obawiali się, że Niemcy będą zabierać im dzieci, jeśli te okażą się „wartościowymi okazami” o nordyckich cechach – mówi Łukasz M. Maciejewski, współscenarzysta filmu „Biała odwaga” Marcina Koszałki. - Plügel fascynował się góralami i ich kulturą, pomimo bycia zdeklarowanym nazistą oraz długoletnim członkiem NSDAP. Mimo to zaprzyjaźnił się z ówczesnym dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego, którego chronił przed represjami Gestapo. – Pod koniec wojny został skierowany do obrony Królewca, co było dla niego wielką tragedią, gdyż musiał opuścić Podhale. Wiemy to z jego listów, prac naukowych i dokumentów, które do dziś się zachowały. Marcin (reżyser - przyp. red.) i ja od razu wiedzieliśmy, że jest to postać „do wzięcia” – Niemiec kochający polskich górali – dodaje Maciejewski. – W dodatku od początku wiedzieliśmy, kto może go zagrać. Jakub Gierszał, który biegle mówi po niemiecku.

Wolfram von Kamitz, w którego wcielił się Gierszał, jest nie tylko cenionym naukowcem, ale również wielbicielem wspinaczki wysokogórskiej, który kocha Tatry. – Moja postać wzorowana była na prawdziwym austriacko-niemieckim naukowcu, który badał kwestie rasy na społecznościach tybetańskich. To kolejny ciekawy aspekt tej opowieści i niestety wciąż bardzo aktualny – ludzie są w stanie wiele zrobić, w tym wiele złego, w imię ideologii. Są w stanie nie tylko wiele zrobić, ale i wiele znieść, wybaczyć, usprawiedliwić, a nawet pokochać. Film ukazuje pewne mechanizmy w świecie – mówi Jakub Gierszał.

Jakub Gierszał, Marcin Koszałka na planie "Białej odwagi", fot. Anna Włoch

Goralenvolk – niemiecka akcja tworzenia ruchu separatystycznego wśród górali na Podhalu, prowadzona w latach 1939–1944, polegała na próbie wyodrębnienia tzw. narodowości góralskiej jako rzekomo niepolskiej. Goralenvolk miała być jednym ze sposobów rozbicia jedności narodowej Polaków. Bezpośrednimi organizatorami akcji, prowadzonej w imieniu władz niemieckich, byli dwaj mieszkańcy Zakopanego: reichsdeutsch Witalis Wieder i volksdeutsch Henryk Szatkowski. Współpracę z Niemcami podjęła także grupa działaczy przedwojennego Związku Górali. Wprowadzono nauczanie tzw. języka góralskiego (nie polskiego) w dwóch szkołach zakopiańskich, wyodrębniono „narodowość” góralską w czasie spisu ludności, wyrabiano specjalne dowody osobiste (tzw. góralskie kenkarty), jak również podjęto próbę stworzenia „legionu góralskiego” (przy oddziałach SS). Do współpracy zdołano skłonić niewielką liczbę osób. Ogółem kenkarty góralskie odebrało 18% uprawnionych.

Dla Łukasza M. Maciejewskiego, scenarzysty „Białej odwagi” oraz historyka z wykształcenia, Goralenvolk nie był tajemnicą. Wiedział, że to znakomity pomysł na film, bo to dobrze udokumentowane przez historyków społeczne tabu. Istnieją dowody, żyją świadkowie. I właśnie to tabu sprawiło, że zjednoczył siły z Marcinem Koszałką. – On jest dokumentalistą, który porusza drażliwe, wyparte społecznie tematy. Jedną z naszych głównych motywacji był fakt, że takiej historii w polskim kinie nigdy nie było. Rzadko zdarza się, nam filmowcom, wpaść na taki diament – obszar przez nikogo nietknięty. Musielibyśmy być szaleni, żeby się za niego nie zabrać – stwierdził współscenarzysta „Białej   odwagi”.


Akcja „Białej odwagi” dzieje się pod koniec lat 30. na Podhalu. Utalentowany taternik, potomek znakomitego góralskiego rodu Jędrek Zawrat lubi życie na krawędzi. Gdy się wspina, wybiera najtrudniejsze drogi, gdy kocha gotów jest poświęcić wszystko. Jego wybranką jest piękna Bronka. Jednak na skutek rodzinnej decyzji ręka dziewczyny zostaje oddana starszemu z braci Zawratów, statecznemu i poważnemu Maćkowi. Dumny Jędrek porzuca rodzinne strony, by szukać zapomnienia wśród krakowskiej bohemy. Na swojej drodze spotyka niemieckiego naukowca i alpinistę Wolframa, który głosi teorię, w myśl której Górale pochodzą od starogermańskiego plemienia Pragotów. Gdy wybucha wojna, Niemcy oferują mieszkańcom Podhala współpracę. Maciej Zawrat wspierany przez wiele wybitnych rodów, zdecydowanie odrzuca tę propozycję. Jednak przekonany przez Wolframa Jędrek, mając nadzieję na odzyskanie ukochanej i ocalenie swojej społeczności przed wojenną zagładą, podejmuje współpracę. Jędrek i Maciej uwikłani w historię, zmuszeni do najtrudniejszych wyborów, kochający tę samą kobietę, staną po przeciwnych stronach sporu, który zdecyduje nie tylko o ich osobistych losach, ale o przyszłości całego regionu.

Na planie "Białej odwagi", fot. Anna Włoch

  TWÓRCY:
Reżyseria: Marcin Koszałka („Czerwony pająk”)
Scenariusz: Marcin Koszałka, Łukasz M. Maciejewski („Ukryta sieć”, „Dzień matki”, „Najmro”, „Król”)

OBSADA:
Filip Pławiak („Czerwony pająk”, „Prawdziwa historia o morderstwie”, „Chyłka. Zaginięcie” – serial),
Julian Świeżewski („25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy”, „Wołyń”, „Sweat”, „Rojst” – serial),
Sandra Drzymalska („Najmro. Kocha, kradnie, szanuje”, „Psy 3. W imię zasad”, „Listy do M. 2”, „Belfer” – serial),
Jakub Gierszał („Sala samobójców”, „Najlepszy”, „Pomiędzy słowami”, „Najmro. Kocha, kradnie, szanuje”, „Pokot”),
Juliusz Chrząstowski („Boże Ciało”, „Twarz”, „Różyczka”, „Pitbull”),
Andrzej Konopka („25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy”, „Róża”, „Kler”, „Pokot”, „Wataha” – serial),
Wiktoria Gorodecka („Ikar. Legenda Mietka Kosza”, „Bodo”, „Pułapka” – serial),
Adam Woronowicz („Popiełuszko. Wolność jest w nas”, „Zupa nic”, „Teściowie”, „Chrzest”, „Czerwony pająk”).

Produkcja: Magdalena Kamińska, Agata Szymańska/Balapolis. Dystrybucja w Polsce: Monolith Films