Krzysztof Wierzbiański - znakomite czucie prowincji

Kilka miesięcy wcześniej sam sobie zrobił cenny prezent urodzinowy, zdobywając Nagrodę Specjalną za swój najnowszy dokument „Kosarewicz. Ktoś kto widzi lepiej”, na 21. Przeglądzie Filmów o Sztuce w Zakopanem. Z urodzenia jest krakowianinem, z wyboru – warszawiakiem. Zanim został absolwentem Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi (1968), skończył etnografię na Uniwersytecie Jagiellońskim (1962). Warszawie poświęcił swój przedostatni film – „Czarodziejski świat Łazienek” (2006), Krakowowi – dokument „Laszczka” (2005). Jego bohater – Konstanty Laszczka (1865-1956) – artysta o pełnej dramatycznych wydarzeń biografii, to jeden z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy, także wieloletni pedagog krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Swą filmową karierę rozpoczynał Wierzbiański na planie „Klubu profesora Tutki” (1966-1968), serialu Andrzej Kondratiuka, będącego ekranizacją uroczych opowiadań Jerzego Szaniawskiego. Później terminował m.in. u Jerzego Passendorfera („Kierunek Berlin”, 1968; „Ostatnie dni”, 1969; „Dzień oczyszczenia”, 1969) i Stanisława Wohla („Złote koło”, 1971). Do Wohla powrócił trzynaście lat później, współreżyserując z nim pełnometrażowy film telewizyjny „Hania” (1984), według scenariusza Józefa Hena, opartego na dwóch opowiadaniach Henryka Sienkiewicza: tytułowym i „Starym słudze”. Notabene, zdjęcia do Sienkiewiczowskiej adaptacji rozpoczęły się w… 1939 roku, reżyserował Józef Lejtes, a operatorem był Wohl, który 45 lat później powrócił do niezrealizowanego wskutek wybuchu wojny pomysłu, zapraszając do współpracy Wierzbiańskiego i dedykując wspólny film – Lejtesowi.

Wierzbiański, zanim podjął samodzielną pracę reżyserską, asystował Andrzejowi Żuławskiemu (Diabeł, 1972), pełnił funkcję II reżysera przy realizacji m.in. serialu „Doktor Ewa” (1970) Henryka Kluby i głośnych fabuł Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego – „Trąd” (1971) i „Skazany” (1975). Jako dokumentalista zadebiutował „Konfrontacją” (1970), podejmującą trudną problematykę edukacji seksualnej, a jako fabularzysta – telewizyjną ekranizacją opowiadania Kazimierza Przerwy-Tetmajera „Myśliwy” (1973). Na debiut pełnometrażowy wybrał adaptację powieści Michała Promińskiego „Cyrk przyjechał”, którą zatytułował… „Cyrk odjeżdża” (1987). Ten nieco niesłusznie zapomniany film w niekonwencjonalny sposób opowiadał o polskiej rzeczywistości tużpowojennej z perspektywy… prowincjonalnego cyrku.

Wierzbiański, choć „miastowy”, znakomicie czuje prowincję, opowiada o niej zajmująco, niekiedy z dozą czułości, niekiedy humoru, czego najlepszym przykładem „Romans prowincjonalny” (1976), adaptacja prozy „realisty metafizycznego”, jak zwano Kornela Filipowicza. Nikt tak jak on nie potrafił opiewać uroków – jednocześnie dostrzegając i cienie – rodzimej prowincji. Po jego prozę często sięgał Stanisław Różewicz („Trzy kobiety”, 1956; „Miejsce na ziemi”, 1959; „Piekło i niebo”, 1966; „Szklana kula”, 1972), z którym był blisko zaprzyjaźniony. Ekranizacja Krzysztofa Wierzbiańskiego nie ustępuje tamtym realizacjom, co jest chyba najlepszą rekomendacją.