Ozu, Godzilla i kino japońskiej "nowej fali"

Za nami tydzień pokazów filmów reżyserów z kraju "kwitnącej wiśni", pośród których celowo zabrakło Akiry Kurosawy. Widzowie przeglądu poznali za to kontrowersyjne "Imperium zmysłów" Nagisy Oshimy, prekursora japońskiej "nowej fali".

Oba filmy Oshimy: "Imperium namiętności" i "Imperium zmysłów", można było obejrzeć na odbywającym się w kinie Iluzjon przeglądzie "Kino japońskie pięciu dekad" . Ten ostatni,  mimo tego, że w kinie widzieliśmy już wszystko, wciąż niezwykle mocno oddziałuje na... zmysły.   Podobnie jak inne skandalizujące dzieło - "120 dni Sodomy" Pier Paolo Pasoliniego, fabuła filmu oparta jest na prawdziwych wydarzeniach.


"Imperium zmysłów", fot. dzięki uprzejmości Filmoteki Narodowej

Jeśli Japonia jest ciągle dla Europejczyków egzotyczna, to przede wszystkim za sprawą odmiennego kodu obyczajowego, któremu podporządkowane jest życie rodzinne i społeczne. Tematyką powinności, zasad i związanych z nimi życiowych wyborów zajmował się w swoich filmach Yasujiro Ozu, uznany za "najbardziej japońskiego z japońskich reżyserów". Ozu wypracował własny język filmowy, rozpoznawalny w każdym jego obrazie. Spokojny rytm jego filmów podporządkowany jest estetyce zen, której główną zasadą jest oszczędność i elegancki minimalizm.
Do fascynacji filmami mistrza przyznaje się wielu filmowców, min.: Wim Wenders, który poświęcił Japończykowi film dokumentalny "Tokio Ga".
W Filmotece będzie można obejrzeć jeden z najsłynniejszych filmów reżysera - "Tokijską opowieść", historię o przepaści dzielącej młode i stare pokolenie.


"Harfa birmańska", fot. dzięki uprzejmości Filmoteki Narodowej

Kinematografia Japonii, naznaczonej piętnem Hiroshimy, ma w swoim dorobku wybitne filmy wojenne, jak "Polne ognie" Kona Ishikawy. Miano jednego z czołowych filmów antywojennych, uważany także za wykładnię buddyzmu spod znaku mahajany, zyskał inny film tego reżysera "Harfa birmańska". Jest to opowieść o japońskim żołnierzu-harfiście, który wędrując po Birmie spełnia ostatnią posługę wobec poległych kolegów. Pokazujący Japończyków także jako ofiary wojenne, w Stanach Zjednoczonych pokazany był dopiero po jedenastu latach od światowej premiery.
Watykan wpisał film na listę 45 dzieł szczególnie polecanych ze względu na swoje wyjątkowe walory moralne, tuż obok "Dersu Uzuały" Kurosawy (jak widać ciężko nie wspomnieć tego reżysera przy okazji osiągnięć kina japońskiego).

Warte polecenia są kameralne dramaty psychologiczne Susumu Hani, sprawiające czasem wrażenie poetyckiej, dokumentalnej kroniki. W programie "Pełnia życia" i "On i Ona", z docenioną na MFF w Berlinie Sachiko Hidari w roli gospodyni domowej zagubionej w codziennych rytuałach.

Przegląd potrwa do 16 grudnia, a jego program skomponowany jak menu sushi, tak, że każdy może wybrać coś dla siebie. A do wyboru m.in.: ekranizacja "Kobiety z wydm" Abe Kobo, teatralne "Podwójne samobójstwo", "Ballada o Narayamie" ze Złotą Palmą w Cannes czy słodko-gorzka komedia "Kobieta owad" - zdobywca Złotego Niedźwiedzia w Berlinie, oraz inwazja potworów - wśród których nie może zabraknąć Godzilli i King Konga.


"Powrót Godzilli", fot. Filmoteka Narodowa

Wytwórnia filmowa Toho, w serii o jaszczuropodobnym potworze, która podbiła nie tylko Japonię, ale cały świat, wyprodukowała łącznie 22 filmy.
W pierwszym odcinku serii Ishihiro Hondy pt: "Godzilla", w czasie wyprawy naukowej na jedną z wielu wysp japońskich, grupa uczonych spotyka jaszczura, obudzonego przez wybuch bomby wodorowej. Potwór rozpoczyna niszczycielski marsz na współczesną metropolię.
W innej części - "Inwazja potworów" Ziemia odbiera napływające z kosmosu wezwanie o pomoc. Na planecie X, zamieszkałej przez rasę inteligentnych, człekopodobnych stworzeń grasuje trójgłowy potwór Ghidora. Kosmici chcą wypożyczyć Godzillę i Rodana, aby uporać się z niebezpieczeństwem. Wkrótce jednak okazuje się, że celem mieszkańców planety X jest podbój Ziemi. Zahipnotyzowane przez kosmitów potwory ruszają na Tokio.
Najbardziej zaskakującym odcinkiem serii z wytwórni Toho, jest "Torror Mechagodzilli", w której okazuje się, że Godzilla tylko w pierwszej wersji był złowrogim potworem wrogo nastawionym do ludzi. Tym razem staje w obronie zagrożonej cywilizacji, walcząc z monstrualnym cyborgiem skonstruowanym przez przybyszów z kosmosu, których celem jest zagłada Ziemi. Uważa się, że jak na początek lat 70. film został zrealizowany z prawdziwą wirtuozerią techniczną.
Do tego wizerunku wychodzącego z morza potwora, sięgają twórcy ostatniej części - "Powrotu Godzilii" z 1999, która jest odpowiedzią na sukces amerykańskiej wersji.

Program przeglądu, na stronie FN:
http://www.fn.org.pl/page/index.php?str=53&id=684