Gabinet doktora Caligari

W czasie spaceru Franzis opowiada swe ostatnie przeżycia. W budzie jarmarcznego hipnotyzera – doktora Caligari – zobaczył somnambulika Cesare, który przepowiedział jego przyjacielowi, że niebawem umrze. I tak się stało. Policja nie może aresztować podejrzanego doktora, bo ma on wiarygodne alibi. Franzis postanawia zatem sam go zdemaskować. Odkrywa, że w budzie leży nie Cesare, a jego kukła. Ścigany doktor znajduje schronienie w szpitalu dla umysłowo chorych. Po wejściu Franzisa za bramy kliniki okazuje się, że Caligari jest dyrektorem placówki. W jego gabinecie znajduje niezbite dowody, z których wynika, że doktor eksperymentuje z somnambulikiem, wykorzystując go do popełniania zbrodni. Niebawem dobiega wieść o znalezieniu martwego Cesare. Kolejny nerwowy atak doktora kończy nałożenie mu kaftana bezpieczeństwa. I znów dwójka mężczyzn przechadza się po przyszpitalnym ogrodzie. Wkoło spacerują bohaterowie opowieści Franzisa, pacjenci zakładu doktora Caligari, którego uśmiech kończy film.

Czołowe dzieło niemieckiego ekspresjonizmu. Ten niezwykle ważny w rozwoju kina nurt, czerpiący swe soki w dużej mierze z literatury, plastyki, a zwłaszcza – operującego światłem i tłumem – teatru Maxa Reinhardta, często sięgał po tematykę irracjonalną, podając ją w pełnej tajemnicy i suspensu, mrocznej, niepokojącej tonacji. Artystów ekspresjonistycznych nie interesowała reprodukcja otaczającego świata, a jego wizja subiektywna, wewnętrzne prawdy człowieka, które najlepiej można pokazać poprzez deformację. Sądzono, że człowiek nie zauważa rzeczy, które nie są jakoś zdeformowane, a banalność jest niewidzialna. Stąd w „Gabinecie doktora Caligari”, całkowicie nakręconym w atelier, pojawiają się malowane w nierealistycznej perspektywie dekoracje, deformujące rzeczywistość. Mają one oddać stan ducha bohatera tej przerażającej opowieści. Taką formułę kina powtórzy Robert Wiene trzy lata później w „Raskolnikowie” (1923), ekspresjonistycznej ekranizacji „Zbrodni i kary” Fiodora Dostojewskiego.