Samotność długodystansowca

Młody chłopak, Colin Smith, trafia do zakładu poprawczego Ruxton Towers. Dyrektor placówki wierzy w wychowawczą rolę sportu. Odkrywa w Colinie zdolnego biegacza i poleca mu wziąć udział w biegu przełajowym, w którym poprawczak zmierzy się z ekskluzywną szkołą. Zwycięstwo Colina pozwoliłoby dyrektorowi wykazać słuszność metod stosowanych w Ruxton Towers. Colin cieszy się odtąd przywilejami. Podczas treningów i samego biegu wspomina przeszłość ukazaną w retrospekcjach: śmierć ledwie wiążącego koniec z końcem ojca, matkę wydającą zapomogę
po nim na przyjemne życie z kochankiem, miły wypad z przyjaciółmi nad morze, pierwszą dziewczynę, ale i kradzież pieniędzy, przez którą trafił za kraty. W poprawczaku Colin widzi, że inni wychowankowie są prześladowani. Jego wygrana byłaby sukcesem represyjnego systemu. Tuż przed metą zatrzymuje się, by pierwszy dobiegł do niej rywal
ze szkoły. Traci przywileje, ale nie poczucie wewnętrznej wolności, którym zawsze kierował się biegnąc przez życie.

Film Tony’ego Richardsona, uznany przez krytykę za jego najdojrzalsze dzieło i największe osiągnięcie angielskich „młodych gniewnych”. Scenariusz wyszedł spod pióra jednego z czołowych przedstawicieli tego nurtu
w literaturze, Alana Sillitoe’a, który oparł się na własnym, autobiograficznym opowiadaniu. Największą wartością filmu jest realizm, widoczny nie tylko w naturalnej grze mało znanych aktorów (znakomity Tom Courtenay w roli Colina;
w obsadzie tylko Michael Redgrave, grający dyrektora, mógł poszczycić się dużym dorobkiem), nie tylko w prawdzie bijącej ze zdjęć Waltera Lassally’ego, zrobionych częściowo „z ręki”, ale również w odrzuceniu uproszczeń w rysunku postaci i konfliktów. Dyrektor nie jest potworem, a Colin nie jest słodkim niewiniątkiem proszącym się
o współczucie widzów. Reżyser nie każe im wierzyć w jakąś głęboką wewnętrzną przemianę bohatera, który podejmuje końcową decyzję kierując się bardziej instynktem niż rozumem.
Na plus „Samotności dystansowca” trzeba zapisać również to, że przy całej szorstkości, znamiennej dla kina „młodych gniewnych”, zawiera momenty filmowej poezji i liryzmu.