Być i mieć

Rok z życia małej szkoły w Owernii. Obserwujemy codzienne zmagania się uczniów ze zdobywaniem wiedzy, chwile wytchnienia na przerwach, zabawy po lekcjach. Zawiązują się przyjaźnie, niekiedy dochodzi do drobnych konfliktów czy nieco poważniejszych problemów. Pierwsze sukcesy i pierwsze frustracje. W szkole nie ma podziału na klasy, dzieci młodsze i starsze współdziałają przy opanowywaniu materiału wymaganego programem nauczania. Nie ma miejsca na strach czy stres, atmosfera, którą udało się tu wytworzyć, sprzyja zarówno nauce, jak i zabawie, często nauce podawanej właśnie w zabawowy sposób. Georges Lopez, spokojny, zbliżający się do emerytury nauczyciel (przepracował już w tym zawodzie 35 lat), przekazuje swoim podopiecznym wiedzę nie tylko z książek, ale i z otaczającego ich świata, nie tylko teorię, ale i praktyczne jej zastosowanie. Oglądamy świat z perspektywy nauczyciela, a także z punktu widzenia jego małych uczniów. Nie są to spojrzenia wzajemnie się wykluczające, a dopełniające.

Nicolas Philibert tworzy dokumenty wnikliwe, a zarazem subtelne, pełne pozytywnych emocji. Taką była „Le pays des sourds” (1992), impresja poświęcona językowi migowemu i ludziom, którzy nim się posługują, czy „Le pays des sourds” (1996), ciepła opowieść o pacjentach kliniki psychiatrycznej, takim filmem jest „Być i mieć”, w którym „cierpliwym okiem” kamery obserwuje społeczność szkolną. „Film ten jest próbą uchwycenia, czym jest nauka, przyswajanie wiedzy książkowej i życiowej, które są fundamentami cywilizacji” – wyznaje reżyser. I dodaje: „Jako dzieci jesteśmy zmuszani do chodzenia do szkoły. Jako dorośli nie możemy do niej wrócić. Moja miejska szkoła bardzo różniła się od tej, byłem w niej bardzo nieszczęśliwy. Podczas kręcenia tego filmu po raz pierwszy byłem w stanie czerpać radość z obecności w takim przybytku”. Jego film odniósł oszałamiający sukces: w samej Francji obejrzało go w kinach 2 miliony widzów, a Europejska Akademia Filmowa uznała go za najlepszy dokument 2002 roku.