Powstaje animacja o „polskim Disneyu”, Włodzimierzu Kowańko

- Włodzimierzem Kowańką na początku bardziej zainteresowałem się z powodów naukowych i historycznych. Piszę prace doktorską na temat filmu animowanego w okresie II wojny światowej. Później stwierdziłem, że to świetny materiał na film. W literaturze Kowańko opisywany jest przede wszystkim jako "polski Disney" - dość dużo wiemy o jego działalności przedwojennej. Mnie zainteresowała jego twórczość wojenna, a także to co działo się z nim na emigracji, w Ameryce Płd. Udało mi się dotrzeć do wielu ciekawych materiałów na jego temat, a także do jego pamiętnika i filmu dokumentalnego – mówi reżyser i współscenarzysta animacji Michał Mróz. W 99 numerze „Kwartalnika Filmowego” z 2017 roku ukazał się jego artykuł o Kowańce pt. „Wojenne losy <Polskiego Disneya>”.

Włodzimierz Kowańko (1907-1968) od wczesnej młodości ujawniał szerokie zdolności artystyczne oraz umiejętności techniczne, które predestynowały go do pracy przy filmach animowanych. Pisał scenariusze i rysował karykatury, które prezentowano w witrynach sklepowych. Jako uczeń gimnazjum w roku 1927 skonstruował aparat, na którym wyświetlał filmy wykonane własnoręcznie na taśmie papierowej. Lata międzywojenne spędził, podróżując między Śląskiem, Krakowem i Warszawą, na poszukiwaniach producenta, który sfinansowałby jego pomysły na filmy rysunkowe oraz miejsca, gdzie mogłaby powstać pierwsza w Polsce wytwórnia filmów rysunkowych. Niestety Polski przemysł filmowy tego okresu zdecydowanie bardziej cenił kreskówki amerykańskie – Walta Disneya czy Maksa Fleischera – niżeli rodzimych twórców. Kowańko, aby zarobić na własne utrzymanie koncentrował się więc na realizacji filmów reklamowych, a projekty autorskie często musiał przerywać.

Wraz z wybuchem II wojny światowej Kowańko uciekł z bombardowanej Warszawy kierując się na wschód. Tam został aresztowany przez NKWD, podzielając w ten sposób los wielu tysięcy Polaków, którzy uciekając przed inwazją Niemców trafili w ręce drugiego okupanta. Następnie był przewożony razem z innymi więźniami na platformach kolejowych oraz transportem samochodowym po leśnych drogach w kierunku obwodu archangielskiego. Tam trafił do kilku obozów pracy przymusowej Gułag, gdzie pracował przy budowie kolei. W trakcie kilkuletniej niewoli twórca szkicował na małych bibułkach do skręcania papierosów sceny ukazujące tułaczkę więźniów. Udało mu się je przemycić, zaszyte starannie w typowym sowieckim buszłacie, przez granicę ZSRR.

 
W roku 1941 na mocy „amnestii” Kowańko został zwolniony i wszedł w szeregi armii Andersa, gdzie został przydzielony do Oddziału Kultury i Prasy przy Wydziale Propagandy i Oświaty Polskich Sił Zbrojnych (PSZ). Tam realizował m.in. garnizonowe gazetki ścienne oraz scenografię i lalki do satyrycznej szopki politycznej w reżyserii Tadeusza Wittlina. Największą sławę przyniosło mu jednak redagowanie humorystycznego czasopisma dla żołnierzy „Łazik”, w którym ukazywał karykaturalne postaci wrogich dyktatorów, komentował aktualną sytuacje polityczną czy żartował sobie z garnizonowego życia. Imponujący wydaje się również fakt, że w 1945 roku – nadal podróżując z Armią Andersa – twórca realizował krótkie propagandowe filmy animowane.

Po wojnie twórca nie powrócił do kraju, ale jak wielu andersowców udał się na emigracje. W roku 1947 wypłynął razem ze swoją żoną Rosą z portu w Genui i udał się do Buenos Aires a w roku przeprowadził się do Rio De Janeiro, gdzie żył aż do śmierci.

Scenariusz do filmu napisali Michał Mróz i Sylwia Kalisz-Mróz. Za produkcję odpowiada Studio Miniatur Filmowych. Film otrzymał 45 000 od Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej na rozwój projektu. „Kowańko” skończył właśnie fazę developmentu. Premiera filmu jest planowana na 2021 roku.

Więcej o filmie:
https://michalmrozstudio.wixsite.com/kowanko/ofilmie