Koprodukcje - raport Magazynu", cz.II. Fakty i liczby

Już po kilku miesiącach od istnienia Polski Instytut Sztuki Filmowej zaprezentował ofertę polskiej kinematografii na festiwalu w Berlinie w 2006 roku. Wkrótce Polska przystąpiła do dwóch głośnych koprodukcji, które pozwoliły na zaistnienie w świadomości filmowców europejskich. Były to filmy Volkera Schlöndorffa "Strajk" oraz "Nocna straż" Petera Greenawaya.

  reż. Andrzej Jakimowski, fot. materiały dystrybutora

Międzynarodowe produkcje rozwijają się przy wsparciu dużego finansowania publicznego; filmy bez udziału PISF stanowią margines produkcji filmowej. Po trzech latach istnienia Instytutu liczba koprodukcji ustatkowała się na poziomie 10-14 rocznie i ten stan rzeczy wydaje się stabilny. Należy zaznaczyć, że przygotowując te zestawienie jako większościowe potraktowałam także te filmy, które, choć w liczbach bezwzględnych nie są filmami z ponad 50-procentowym polskim udziałem, stanowią dokonania polskich twórców i należy je określić jako dorobek polskiej kinematografii – jak "Cztery noce z Anną" Jerzego Skolimowskiego, "Sponsoring" Małgośki Szumowskiej i "W ciemności" Agnieszki Holland.

Koprodukcje większościowe nie muszą być dużymi, efektownymi produkcjami - mogą być to nisko- lub średnio budżetowe filmy realizowane z udziałem krajów sąsiadujących: Czech, Słowacji, Rosji, Niemiec. Do takich filmów należą autorskie produkcje znanych reżyserów, jak m. in. "Świnki" i "Benek" Roberta Glińskiego, "Jutro będzie lepiej"Doroty Kędzierzawskiej, "Wygrany"Wiesława Saniewskiego, "Wino truskawkowe" Dariusza Jabłońskiego, "Serce na dłoni" Krzysztofa Zanussiego i "Lekcje pana Kuki" Dariusza Gajewskiego. Co ciekawe, zdarzają się koprodukcje reżyserów debiutantów: "Nie opuszczaj mnie" Ewy Stankiewicz, "Hel" Kingi Dębskiej, "Operacja Dunaj" Jacka Głomba czy "Kret" Rafaela Lewandowskiego. Obok nich istnieje kilka filmów wysokobudżetowych, które powstały w ciągu ostatnich kilku lat i które można określić jako „maszyny parowe" polskiej kinematografii, prezentowane na wielkich festiwalach i intensywnie promowane. Są to przede wszystkim filmyJerzego Skolimowskiego: "Essential KIlling" oraz "Cztery noce z Anną" (który powstał we współpracy polsko-francuskiej). Dużym budżetem wyróżnia się również film MałgośkiSzumowskiej (którego producentem jest jedna z najważniejszych firm producenckich w Europie Zentropa) - polsko-francusko-niemiecki Sponsoring z główną rolą Juliette Binoche. Jedną z najważniejszych koprodukcji ostatnich lat jest film "W ciemności" Agnieszki Holland, który powstał we współpracy między Polską, Kanadą a Niemcami, a w 2012 roku był nominowany do Oscara.

Statystycznie Polska częściej angażuje się wkładem mniejszościowym w koprodukcje europejskie i światowe. Do najbardziej znanych koprodukcji z polskim udziałem należą filmy takie jak: "Rzeź" Romana Polańskiego, "Antychryst" Larsa von Triera, "Dzieci Ireny Sendlerowej" Johna Kenta Harrisona, "Wyspa skazańców" Mariusa Holta, "Kobieta, która pragnęła mężczyzny" Pera Fly. Warto również zwrócić uwagę na wysokobudżetową kostiumową produkcję czesko-słowacko-polsko-węgierską "Janosik". Prawdziwa historia Agnieszki Holland i Kasi Adamik. Wśród średniobudżetowych koprodukcji z polskim udziałem do najbardziej znanych filmów należą "Bracia Karamazow" Petera Zelenki (Czechy, Polska), "Kobieta z piątej dzielnicy" Pawła Pawlikowskiego (Wielka Brytania, Polska, Francja), "Robert Mitchum nie żyje" Oliviera Bobineta (Belgia,Francja, Polska), "Nagroda" Pauli Markovitch (Polska, Francja, Niemcy, Meksyk), "Znieważona ziemia" Michale Boganim (Francja, Niemcy, Polska

Badania statystyczne przeprowadzone na podstawie raportów producenckich filmów wyprodukowanych w latach 2007-2011 wykazują duże różnice między wkładem PISF w budżety koprodukcji mniejszościowych i większościowych. Średni wkład Instytutu w budżet koprodukcji większościowej wynosi 37,78%, natomiast wkład w koprodukcję mniejszościową – 8,52. Dysproporcja ta wynika z faktu, że koprodukcje zagraniczne mają bardzo często wysokie budżety, przekraczającą polską średnią, która wynosiła w badanym okresie od ok. 3,4 mln do 4,3 mln zł (w ujęciu autorskim, po odjęciu najdroższych polskich filmów). Wśród najdroższych koprodukcji zagranicznych znajdują się takie filmy jak "Rzeź" (ponad 78 mln zł), "Antychryst" i "Dzieci Ireny Sendlerowej" (oba ok. 36 mln zł). Z kolei skromne koprodukcje większościowe bardzo często zbliżone są budżetami do filmów stricte polskich – ponad połowa z nich w badanym okresie kosztowała do 5 mln złotych.

Analiza finansowania koprodukcji prowadzi do wniosku, że Polska jest krajem z dużym udziałem tego typu filmów oraz zrównoważoną, wyraźną i racjonalną polityką państwa w tym obszarze.

Andrzej Chyra, "Ziemia znieważona", fot. materiały promocyjne
Koprodukcje fabularne z 2012 roku dofinansowane przez PISF
(tytuł, reżyser, producent, rodzaj koprodukcji)
 

• "Przeklęta Zorica" Radosław Pavkovic, Marta Plucińska, Federico Film,  mniejszościowa
• "Aglaja",  Krisztina Deák, Opus Film, mniejszościowa
• "Yuma",  Piotr Mularuk, Yeti Films, większościowa
• "Imagine", Andrzej Jakimowski, Zjednoczenie Artystów i Film Rzemieślników, większościowa
• "Sanctuary",  Norah McGettigan Wajda Studio, mniejszościowa
• "Pokłosie", Władysław Pasikowski, Apple Film większościowa
•  "Bitwa pod Wiedniem", Renzo Martinelli,  Alessandro Leone,Agresywna Banda, mniejszościowa
•  "Ci, którzy żyją i umierają", Barbara Albert,  "Alex Stern",  mniejszościowa
• "W cieniu konia",  David Ondricek,  Centrala Film, mniejszościowa
• "Nieulotne",  Jacek Borcuch,  Manana, większościowa
• "Polski film",  Marek Najbrt,  Off Production mniejszościowa

Opracowanie zawiera wyniki badań i obszerne fragmenty pracy doktorskiej Anny Wróblewskiej,Kinematografia jako przemysł kultury. Tendencje i uwarunkowania rozwoju branży filmowej w Polsce, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, promotor: profesor Krzysztof Koehler, obrona: Uniwersytet Śląski, Wydział Filologiczny, wrzesień 2013