Baza / Prawo i finanse
Baza / Prawo i finanse
Zasady prowadzenia produkcji filmowej przez podmiot zagraniczny w Polsce
Polska, leżąca centralnie w Europie, obecnie skomunikowana z całym światem, jest atrakcyjnym miejscem do prowadzenia działalności gospodarczej, także dla producentów filmowych. Warto o tym pamiętać.
ZASADY PROWADZENIA PRODUKCJI FILMOWEJ PRZEZ PODMIOT ZAGRANICZNY W POLSCE
WSTĘP
1. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PODMIOTU ZAGRANICZNEGO W POLSCE
1.1.Wprowadzenie historyczne
1.2.Podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej przez podmiot zagraniczny w Polsce
1.3.Ogólne obowiązki przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w Polsce
2. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA PRZEMYSŁU FILMOWEGO W POLSCE
2.1. Ustawa o kinematografii i towarzyszące akty prawne
2.2.Inne ustawy i istotne przepisy których producent musi przestrzegać
3. DWA WARIANTY PRODUKCJI FILMOWEJ - PRODUKCJA SAMODZIELNA LUB ZLECENIE WYKONANIA USŁUGI
3.1.Warunki samodzielnego prowadzenia produkcji filmu w Polsce przez podmiot zagraniczny
3.2.Warunki podjęcia współpracy z polskim podmiotem w formie zlecenia usługi produkcyjno-filmowej
4. POTENCJALNE WSPARCIE FINANSOWE PRODUKCJI ZAGRANICZNEJ W POLSCE
4.1.Źródła publiczne
4.2.Inni inwestorzy w polskiej kinematografii
5.PODATKI I OPŁATY PONOSZONE PODCZAS PRACY W POLSCE
6.PODSTAWOWE ZALETY ULOKOWANIA PRODUKCJI FILMOWEJ W POLSCE
PODSUMOWANIE
WSTĘP
To krótkie opracowanie to, ma za zadanie uzmysłowić zagranicznemu producentowi filmowemu lub jego przedstawicielom, czy koproducentom, jakie są ekonomiczne, prawne i organizacyjne warunki realizacji filmowej w Polsce, anno domini 2008.
1. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PODMIOTU ZAGRANICZNEGO W POLSCE
1.1.
1.2.
1.3.
2. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA PRZEMYSŁU FILMOWEGO W POLSCE
2.1. Ustawa o kinematografii i towarzyszące akty prawne
2.2.
3. DWA WARIANTY PRODUKCJI FILMOWEJ - PRODUKCJA SAMODZIELNA LUB ZLECENIE WYKONANIA USŁUGI
3.1.
3.2.
4. POTENCJALNE WSPARCIE FINANSOWE PRODUKCJI ZAGRANICZNEJ W POLSCE
4.1.
4.2.
5.
6.
WSTĘP
To krótkie opracowanie to, ma za zadanie uzmysłowić zagranicznemu producentowi filmowemu lub jego przedstawicielom, czy koproducentom, jakie są ekonomiczne, prawne i organizacyjne warunki realizacji filmowej w Polsce, anno domini 2008.
Gdyby ten tekst trafił do osoby mającej podstawowe wątpliwości czy planować swoją produkcję w Polsce, a nie np. w Niemczech czy jakimkolwiek innym kraju, polecam rozpocząć lekturę opracowania od końca, tj. od punktu 6 (Podstawowe zalety ulokowania produkcji filmowej w Polsce). Tam są zasygnalizowane potencjalne możliwości drzemiące w robieniu tu biznesu filmowego. Gwoli uczciwości trzeba też wspomnieć że zagraniczny producent nie ma wyłącznie różanego dywanu pod nogami podczas działalności w naszym kraju - ale ewentualne trudności powinny być wkalkulowane w ryzyko każdej działalności gospodarczej. Te trudności mogą wynikać z pewnych usterek funkcjonowania młodego systemu wolnorynkowego i kłopotów z infrastrukturą komunikacyjną. Fakt że na początku 2006 roku Financial Times wskazał Polskę na 5 miejscu wśród krajów najbardziej interesujących pod względem inwestycyjnym na świecie (!) daje Polsce palmę pierwszeństwa wśród dużych krajów wschodnioeuropejskich. Polska ze swoim 40-milionowym rynkiem zbytu, jest jednym z większych państw w Unii Europejskiej, stając się tym samym interesującym polem dla podmiotów zagranicznych. Każdy kto odwiedzał Polskę przed 1989 rokiem i obecnie, widzi gołym okiem, jaki się odbył skok cywilizacyjny, praktycznie w każdej dziedzinie - także w mediach. Co roku przyjeżdża do Polski wiele ekip dokumentalistów i kilku-, kilkunastu producentów zagranicznych z filmami fabularnymi. Chodzi o to, aby ci którzy jeszcze nie wiedzą co jest a co nie jest barierą w realizacji swoich projektów w tym kraju, dowiedzieli się na początku o podstawowych przepisach i zasadach funkcjonowania branży filmowej.
Poniższe opracowanie jest lapidarne - każdy z rozdziałów można by bez trudu rozwinąć w szczegółowe, wielostronicowe leksykony. Autor zakłada jednak że podane informacje są wystarczające by nakreślić ogólne ramy w jakich producent zagraniczny ma się poruszać w na rynku filmowym w Polsce.
Fot. SFP
1. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PODMIOTU ZAGRANICZNEGO W POLSCE
1.1. Wprowadzenie historyczne
Przed drugą wojną światową obowiązywały w Polsce zasady działalności oparte na liberaliźmie gospodarczym. W ustroju obowiązującym po wojnie (1945-1989), niemal jedynymi podmiotami zagranicznymi operującymi na rynku były firmy wywodzące się z bloku krajów socjalistycznych, z jednoczesnym priorytetem własności publicznej i pierwszeństwie organów państwowych. Te zasady wykluczały m.in. inwestycje zagraniczne, zwłaszcza z krajów Europy Zachodniej, obu Ameryk i Azji.
Fot. SFP
1. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PODMIOTU ZAGRANICZNEGO W POLSCE
1.1. Wprowadzenie historyczne
Przed drugą wojną światową obowiązywały w Polsce zasady działalności oparte na liberaliźmie gospodarczym. W ustroju obowiązującym po wojnie (1945-1989), niemal jedynymi podmiotami zagranicznymi operującymi na rynku były firmy wywodzące się z bloku krajów socjalistycznych, z jednoczesnym priorytetem własności publicznej i pierwszeństwie organów państwowych. Te zasady wykluczały m.in. inwestycje zagraniczne, zwłaszcza z krajów Europy Zachodniej, obu Ameryk i Azji.
Po rozpoczęciu transformacji ustrojowo-gospodarczej w 1989, gdy pękła struktura wspólnoty bloku wschodniego, załamał się eksport a stosowane technologie okazały się przestarzałe, nastąpiło konieczne otwarcie się Polski na świat, a w szczególności na Europę, z którą łączyły kraj rozliczne więzi tradycyjno-historyczne oraz silne związki handlowe (zwłaszcza z Niemcami). Mimo istnienia wielu państwowych koncernów, nastąpiła prywatyzacja właściwie wszystkich elementów życia gospodarczego. Kolejne etapy tego zbliżenia z Unią Europejską odbyły się w latach:
1989 - zawarcie umowy ze Wspólnotą Europejską o handlu i współpracy gospodarczej;
1991, ratyfikacja 1994 - Układ stowarzyszeniowy między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;
2004 (1.05.) - przystąpienie do Unii Europejskiej jako pełnoprawny członek, z wszystkimi tego konsekwencjami (mentalnymi, prawnymi, gospodarczymi).
1989 - zawarcie umowy ze Wspólnotą Europejską o handlu i współpracy gospodarczej;
1991, ratyfikacja 1994 - Układ stowarzyszeniowy między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;
2004 (1.05.) - przystąpienie do Unii Europejskiej jako pełnoprawny członek, z wszystkimi tego konsekwencjami (mentalnymi, prawnymi, gospodarczymi).
W zasadzie wewnątrz każdego państwa są dwa główne sposoby regulacji działalności gospodarczej przez podmiot zagraniczny: system koncesyjny (polegający na udzielaniu zezwoleń na działalność w określonej dziedzinie) i system traktowania narodowego (czyli równego traktowania podmiotów krajowych i zagranicznych). O ile początkowo, przepisy kinematografii wskazywały na konieczność uzyskania swoistej koncesji (w formie upoważnienia Przewodniczącego Komitetu Kinematografii) na prowadzenie produkcji, dystrybucji, rozpowszechniania i opracowywania filmów (na mocy poprzedniej ustawy o kinematografii, z 1987 r., następnie kilkakrotnie nowelizowanej w latach 90.), tak od kilku lat nie ma żadnych barier o charakterze koncesyjnym w mediach - poza nadawaniem i emitowaniem programów telewizyjnych. Ta specyficzna dziedzina działalności nadal wymaga koncesji, którą udziela Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Każdy przedsiębiorca może swobodnie działać w obszarze kinematografii, bez konieczności uzyskania jakiegokolwiek zezwolenia - poza standardowymi regułami prowadzenia działalności gospodarczej jako takiej, o czym będzie mowa poniżej.
1.2. Podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej przez podmiot zagraniczny w Polsce
W Polsce, aktami najwyższego rzędu regulującymi porządek prawny, są ustawy, uchwalane przez dwuizbowy parlament i podpisywane przez prezydenta. Poza ustawami o charakterze ogólnym, jak ustawa zasadnicza (czyli Konstytucja), kodeks cywilny, kodeks karny, kodeks postępowania administracyjnego, kodeks spółek handlowych, ustawy o charakterze podatkowym, itd., funkcjonują ustawy szczególne, zajmujące się daną branżą lub rodzajem działalności (o tym jest mowa w punkcie 2, gdzie jest opisana ustawa o kinematografii ).
W Polsce do 1991 przepisy prawne ewoluowały w kilku kierunkach: przepisów o formach reprezentacji obcych podmiotów w Polsce:
1.2. Podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej przez podmiot zagraniczny w Polsce
W Polsce, aktami najwyższego rzędu regulującymi porządek prawny, są ustawy, uchwalane przez dwuizbowy parlament i podpisywane przez prezydenta. Poza ustawami o charakterze ogólnym, jak ustawa zasadnicza (czyli Konstytucja), kodeks cywilny, kodeks karny, kodeks postępowania administracyjnego, kodeks spółek handlowych, ustawy o charakterze podatkowym, itd., funkcjonują ustawy szczególne, zajmujące się daną branżą lub rodzajem działalności (o tym jest mowa w punkcie 2, gdzie jest opisana ustawa o kinematografii ).
W Polsce do 1991 przepisy prawne ewoluowały w kilku kierunkach: przepisów o formach reprezentacji obcych podmiotów w Polsce:
1. przedstawicielstwach i oddziałach oraz pełnomocnictwie;
2. przepisów o przedsiębiorstwach zagranicznych i przedsiębiorstwach z udziałem zagranicznym;
3. przepisów o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego.
2. przepisów o przedsiębiorstwach zagranicznych i przedsiębiorstwach z udziałem zagranicznym;
3. przepisów o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego.
Ta ostatnia sprawa była przedmiotem ustawy (1991) która liberalizowała istnienie w Polsce przedsiębiorstw zagranicznych i była symptomem nadchodzących zmian.
W roku 1998 Sejm przyjął ustawę Prawo Działalności Gospodarczej (która weszła w życie rok później), która dopasowała przepisy do warunków na jakich Polska podpisała Układ Europejski. Ustawa ta objęła w zakresie ram funkcjonowania przedsiębiorczości w Polsce, obok podmiotów polskich także podmioty zagraniczne. Kolejna ustawa Prawo Gospodarcze została uchwalona 1.01.2001 r., co było największym przełomem, m.in. w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne w Polsce. Od tego momentu można mówić że podmioty zagraniczne stały się pełnoprawnymi i równymi uczestnikami obrotu gospodarczego w Polsce. Obecnie funkcjonująca ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 12 lipca 2004 r. korzysta w przeważającym zakresie z wcześniejszych rozwiązań Prawa Gospodarczego.
Toteż przed rozpoczęciem w Polsce jakiejkolwiek działalności o charakterze biznesowym, warto zapoznać się z tą Ustawą o swobodzie działalności gospodarczej z 12 lipca 2004 roku (Dziennik Ustaw nr 173/2004). Wynikają z niej następujące ważne konstatacje (podane tu wybiórczo, w dużym skrócie):
A.
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, lub osoba prawna, lub jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, która wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są m.in. Spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komantytowe, itp. oraz najpopularniejsze w kinematografii - spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Mogą to być też osoby fizyczne prowadzące zarejestrowaną działalność gospodarczą. Nie są przedsiębiorcami spółki cywilne - a jedynie jej poszczególni członkowie.
B.
Podstawowe zasady prowadzenia działalności to swoboda (wolność) jej podejmowania oraz równość podmiotów gospodarczych.
C.
Każdy przedsiębiorca może wystąpić o pisemną interpretację przepisów prawa co do ich zakresu i sposobu zastosowania do właściwych przedmiotowo organów. W wypadku zastosowania się przedsiębiorcy do wskazówek takiej interpretacji, nie może być on później obciążony jakimiś daninami, karami czy sankcjami finansowymi. Ten przepis jest rozwinięty m.in. w zmienionej ustawie z 29 sierpnia 1997 Ordynacja podatkowa (Dziennik Ustaw nr 8 z 2005 r., ze zmianami).
D.
Państwo - uwaga - może udzielać przedsiębiorcom pomocy publicznej tylko na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach. Pomoc ta powinna być udzielana z poszanowaniem zasady równości i konkurencji. O tych możliwościach pomocy w dziedzinie produkcji filmowej jest mowa w poniżej w punktach 2 i 4.
W szczególności: osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak polscy przedsiębiorcy. Dotyczy to również obywateli innych państw niż wyżej wymienione, który spełniają inne warunki: posiadają w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy, bądź zgodę na pobyt tolerowany, bądź zezwolenie na osiedlenie się, lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, itp. Pozostałe osoby zagraniczne mogą podejmować działalność gospodarczą wyłącznie w następujących formach: spółki akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki komandytowej, spółki komandytowo-akcyjnej. Osoby te mogą również przystępować do wyżej wymienionych spółek, obejmować i nabywać w nich akcje i udziały.
Trzeba z obowiązku dodać jeszcze jedną ważną uwagę z punktu widzenia legislacyjnego. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, polskie prawo stało się elementem swoistej instytucjonalnej globalizacji. Przepisy Unii są w większości wypadków nadrzędne w stosunku do przepisów wewnętrznych państw członkowskich, a różnice są przedmiotem badań i ewentualnej modyfikacji legislacyjnej. Na przykład także przepisy polskiej Ustawy o kinematografii, w części dotyczącej finansowania, podlegały ratyfikacji przez organy UE. Decyzję pozytywną w sprawie oceny legalności i zgodności z przepisami UE zapisów Komisja Europejska wydała w maju 2006 (nr SG-Greffe).
Jednym z najtrudniejszych przepisów negocjowanym w Brukseli przez polski rząd, były reguły zakupu nieruchomości przez cudzoziemców w Polsce, co jest często warunkiem podjęcia działalności gospodarczej na większą skalę. W Polsce nadal obowiązuje ustawa z 1920 roku (tekst jednolity Dziennik Ustaw nr 167 z 2004r.), ograniczająca możliwość nabycia nieruchomości, gdyż wymaga to zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych, Ministra Obrony Narodowej a czasem także innych resortów (np. ministerstwa właściwego do spraw rozwoju wsi). Ostatecznie w Traktacie Akcesyjnym Polska uzyskała w Unii okresy ochronne na odsprzedaż nieruchomości: 12 lat od daty wejścia do UE w stosunku do nieruchomości rolnych i leśnych; 5 lat od wejścia Polski do UE na zakup tzw. drugich domów (willi, działek letniskowych), oraz bez ograniczeń - gdy podmiot unijny planuje zakup ziemi pod inwestycje. Ten okres przejściowy jest uwarunkowany wieloma szczegółowymi ustaleniami, ograniczeniami i wyjątkami, opisanymi w tym traktacie.
1.3. Ogólne obowiązki przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w Polsce
W polskich przepisach jest mowa często o “osobach zagranicznych" (osoby fizyczne, osoby prawne, inne jednostki - ze stałą siedzibą za granicą) lub o “przedsiębiorcach zagranicznych" (osoba zagraniczna wykonująca działalność gospodarczą za granicą). A więc przedsiębiorcy zagraniczni to jedna z kategorii osób zagranicznych. Cechą wyróżniającą pojęcie przedsiębiorcy zagranicznego jest fakt wykonywania działalności gospodarczej za granicą, podczas gdy pozostałe “osoby zagraniczne" takiej działalności “u siebie" nie prowadzą, ale czynią to właśnie w Polsce.
A.
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, lub osoba prawna, lub jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, która wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są m.in. Spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komantytowe, itp. oraz najpopularniejsze w kinematografii - spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Mogą to być też osoby fizyczne prowadzące zarejestrowaną działalność gospodarczą. Nie są przedsiębiorcami spółki cywilne - a jedynie jej poszczególni członkowie.
B.
Podstawowe zasady prowadzenia działalności to swoboda (wolność) jej podejmowania oraz równość podmiotów gospodarczych.
C.
Każdy przedsiębiorca może wystąpić o pisemną interpretację przepisów prawa co do ich zakresu i sposobu zastosowania do właściwych przedmiotowo organów. W wypadku zastosowania się przedsiębiorcy do wskazówek takiej interpretacji, nie może być on później obciążony jakimiś daninami, karami czy sankcjami finansowymi. Ten przepis jest rozwinięty m.in. w zmienionej ustawie z 29 sierpnia 1997 Ordynacja podatkowa (Dziennik Ustaw nr 8 z 2005 r., ze zmianami).
D.
Państwo - uwaga - może udzielać przedsiębiorcom pomocy publicznej tylko na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach. Pomoc ta powinna być udzielana z poszanowaniem zasady równości i konkurencji. O tych możliwościach pomocy w dziedzinie produkcji filmowej jest mowa w poniżej w punktach 2 i 4.
W szczególności: osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak polscy przedsiębiorcy. Dotyczy to również obywateli innych państw niż wyżej wymienione, który spełniają inne warunki: posiadają w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy, bądź zgodę na pobyt tolerowany, bądź zezwolenie na osiedlenie się, lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, itp. Pozostałe osoby zagraniczne mogą podejmować działalność gospodarczą wyłącznie w następujących formach: spółki akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki komandytowej, spółki komandytowo-akcyjnej. Osoby te mogą również przystępować do wyżej wymienionych spółek, obejmować i nabywać w nich akcje i udziały.
Trzeba z obowiązku dodać jeszcze jedną ważną uwagę z punktu widzenia legislacyjnego. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, polskie prawo stało się elementem swoistej instytucjonalnej globalizacji. Przepisy Unii są w większości wypadków nadrzędne w stosunku do przepisów wewnętrznych państw członkowskich, a różnice są przedmiotem badań i ewentualnej modyfikacji legislacyjnej. Na przykład także przepisy polskiej Ustawy o kinematografii, w części dotyczącej finansowania, podlegały ratyfikacji przez organy UE. Decyzję pozytywną w sprawie oceny legalności i zgodności z przepisami UE zapisów Komisja Europejska wydała w maju 2006 (nr SG-Greffe).
Jednym z najtrudniejszych przepisów negocjowanym w Brukseli przez polski rząd, były reguły zakupu nieruchomości przez cudzoziemców w Polsce, co jest często warunkiem podjęcia działalności gospodarczej na większą skalę. W Polsce nadal obowiązuje ustawa z 1920 roku (tekst jednolity Dziennik Ustaw nr 167 z 2004r.), ograniczająca możliwość nabycia nieruchomości, gdyż wymaga to zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych, Ministra Obrony Narodowej a czasem także innych resortów (np. ministerstwa właściwego do spraw rozwoju wsi). Ostatecznie w Traktacie Akcesyjnym Polska uzyskała w Unii okresy ochronne na odsprzedaż nieruchomości: 12 lat od daty wejścia do UE w stosunku do nieruchomości rolnych i leśnych; 5 lat od wejścia Polski do UE na zakup tzw. drugich domów (willi, działek letniskowych), oraz bez ograniczeń - gdy podmiot unijny planuje zakup ziemi pod inwestycje. Ten okres przejściowy jest uwarunkowany wieloma szczegółowymi ustaleniami, ograniczeniami i wyjątkami, opisanymi w tym traktacie.
1.3. Ogólne obowiązki przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w Polsce
W polskich przepisach jest mowa często o “osobach zagranicznych" (osoby fizyczne, osoby prawne, inne jednostki - ze stałą siedzibą za granicą) lub o “przedsiębiorcach zagranicznych" (osoba zagraniczna wykonująca działalność gospodarczą za granicą). A więc przedsiębiorcy zagraniczni to jedna z kategorii osób zagranicznych. Cechą wyróżniającą pojęcie przedsiębiorcy zagranicznego jest fakt wykonywania działalności gospodarczej za granicą, podczas gdy pozostałe “osoby zagraniczne" takiej działalności “u siebie" nie prowadzą, ale czynią to właśnie w Polsce.
Poza możliwościami bezpośredniego inwestowania w Polsce, podmioty zagraniczne mogą zakładać (tworzyć) przedstawicielstwa i oddziały. Szczegółowo regulują to przepisy wspomnianej Ustawy o swobodzie gospodarczej, w rozdziale 6 tej ustawy (artykuły 85 do 102). Status “oddziału" wymaga m.in. wyodrębnienia organizacyjnego danej jednostki, a także przyznanie jej samodzielności w wykonywaniu części działalności gospodarczej (takim oddziałem jest np.w Polsce firma Panavision Polska, samodzielna firma wynajmująca profesjonalny sprzęt zdjęciowy, czy była nią firma dystrybucyjna Warner Bros.Video). W przeciwieństwie do oddziału, za “przedstawicielstwo" przedsiębiorcy zagranicznego rozumie się jednostkę organizacyjną całkowicie podporządkowaną i nie posiadającą oddzielnej od tego przedsiębiorcy osobowości prawnej, prowadzącą działalność w zakresie reklamy i promocji w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy zagranicznego poza miejscem wykonywania przez niego działalności gospodarczej, a ściślej - w innym państwie niż państwo siedziby tego przedsiębiorcy.
Działalność gospodarczą, zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1991 (sygn.akt III CZP 40/91) wyróżniają następujące specyficzne cechy: profesjonalny charakter (działalność stała i profesjonalna a nie okazjonalna i amatorska), podporządkowanie regułom opłacalności i zysku, powtarzalność działań i uczestnictwo w obrocie gospodarczym.
Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do ewidencji działalności gospodarczej. W wypadku kinematografii nie jest konieczne uzyskanie koncesji ani też posiadania uprawnień zawodowych. Przedsiębiorca powinien przestrzegać zasad uczciwej konkurencji (przepisy te odpowiadają przepisom UE, zabraniające praktyk monopolistycznych, zmowy kartelowej, dumpingu, nielegalnej koncentracji, itp.), przestrzegać przepisów określających warunki wykonywania działalności (zwłaszcza bezpieczeństwa życia i zdrowia, moralności publicznej i ochrony środowiska) oraz o ile to jest wymagane przez przepisy prawa - przedsiębiorca powinien zatrudniać osoby o potwierdzonych umiejętnościach i kwalifikacjach zawodowych.
Inne ważne obowiązki przedsiębiorcy w Polsce (wybór najistotniejszych):
a. uzyskanie w urzędzie skarbowym i stosowanie w działalności numeru identyfikującego podmiot (NIP);
b. uzyskanie w urzędzie statystycznym numeru identyfikującego dany podmiot z uwagi na rodzaj działalności (REGON);
c. rejestracja firmy i płacenie składek do zakładu ubezpieczeń społecznych (ZUS) w wypadku zatrudniania pracowników;
d. podawanie danych firmy, jak nazwa, adres, NIP, REGON - w profesjonalnej korespondencji, ofertach, na pieczęciach, itp.;
e. założenie konta bankowego i dokonywanie płatności za jego pośrednictwem;
f. składanie comiesięcznych deklaracji i opłacanie podatków i opłat, jak VAT, podatku dochodowego, zaliczek od wypłacanych wynagrodzeń, itp. do właściwego dla siedziby firmy urzędu skarbowego;
g. składanie sprawozdań finansowych i statystycznych określonych przepisami podatkowymi i innymi.
Każdego przedsiębiorcę, także obowiązuje znajomość wszystkich (!) przepisów prawa, a tych jest wiele, i stale ich przybywa każdego dnia, co wymaga nieustannego fachowego monitoringu. Wszelkiego typu zwolnienia podatkowe, ulgi z tytułu inwestycji, ustalenia z organami fiskalnymi dotyczące uniknięcia podwójnego opodatkowania - powinny być przez przedsiębiorcę uzgodnione i potwierdzone przez właściwe organy (np. Ministerstwo Finansów) przed rozpoczęciem działalności, o czym jeszcze będzie mowa poniżej.
a. uzyskanie w urzędzie skarbowym i stosowanie w działalności numeru identyfikującego podmiot (NIP);
b. uzyskanie w urzędzie statystycznym numeru identyfikującego dany podmiot z uwagi na rodzaj działalności (REGON);
c. rejestracja firmy i płacenie składek do zakładu ubezpieczeń społecznych (ZUS) w wypadku zatrudniania pracowników;
d. podawanie danych firmy, jak nazwa, adres, NIP, REGON - w profesjonalnej korespondencji, ofertach, na pieczęciach, itp.;
e. założenie konta bankowego i dokonywanie płatności za jego pośrednictwem;
f. składanie comiesięcznych deklaracji i opłacanie podatków i opłat, jak VAT, podatku dochodowego, zaliczek od wypłacanych wynagrodzeń, itp. do właściwego dla siedziby firmy urzędu skarbowego;
g. składanie sprawozdań finansowych i statystycznych określonych przepisami podatkowymi i innymi.
Każdego przedsiębiorcę, także obowiązuje znajomość wszystkich (!) przepisów prawa, a tych jest wiele, i stale ich przybywa każdego dnia, co wymaga nieustannego fachowego monitoringu. Wszelkiego typu zwolnienia podatkowe, ulgi z tytułu inwestycji, ustalenia z organami fiskalnymi dotyczące uniknięcia podwójnego opodatkowania - powinny być przez przedsiębiorcę uzgodnione i potwierdzone przez właściwe organy (np. Ministerstwo Finansów) przed rozpoczęciem działalności, o czym jeszcze będzie mowa poniżej.
Obecne prace legislacyjne zmierzają do uproszczenia i skrócenia czasu rejestracji firmy (w wypadku indywidualnej działalności gospodarczej ma to być w "1 okienku" - 1 dnia) oraz możliwość zawieszenia działalności na czas bezczynności, bez wyrejestrowania.
2. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA PRZEMYSŁU FILMOWEGO W POLSCE
2.1. Ustawa o kinematografii i towarzyszące akty prawne
W Polsce państwo sprawuje mecenat nad działalnością w dziedzinie kinematografii, jako części kultury narodowej, polegający w szczególności na wspieraniu promocji filmu, upowszechnianiu kultury filmowej oraz ochronie dziedzictwa kulturalnego w dziedzinie filmu. Ten mecenat dotyczy oczywiście tylko niektórych wymienionych sfer kinematografii; przede wszystkim wspiera się z publicznych środków produkcję filmów, niektóre festiwale i imprezy, działalność archiwizacyjną, kształcenie i doskonalenie zawodowe, a także promocję polskiego filmu za granicą. Mecenat państwa w dziedzinie kinematografii sprawowany jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jeden z departamentów tego Ministerstwa, Departament Filmu i Mediów Audiowizualnych, sprawuje formalnie nadzór nad działalnością kilkunastu Instytucji Filmowych (czyli państwowych przedsiębiorstw kinematografii, w tym kilku wytwórni filmowych i studiów producenckich) i nowo utworzonym (2005) Polskim Instytucie Sztuki Filmowej (PISF). PISF przejął obowiązki likwidowanych agencji: Agencji Scenariuszowej, Agencji Produkcji Filmowej i Agencji Promocji - Film Polski. Zgodnie z ustawą, po 2010 roku, obecne państwowe firmy w kinematografii mają zostać sprywatyzowane lub zlikwidowane. Poza państwowymi Instytucjami Filmowymi, istnieje w Polsce co najmniej kilkaset prywatnych firm produkcyjno-usługowych w dziedzinie produkcji, opracowania i dystrybucji filmów, w tym firmy zagraniczne (zwłaszcza w segmencie dystrybucji kinowo/telewizyjnej i rozpowszechniania filmów w kinach wielosalowych).
2. PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA PRZEMYSŁU FILMOWEGO W POLSCE
2.1. Ustawa o kinematografii i towarzyszące akty prawne
W Polsce państwo sprawuje mecenat nad działalnością w dziedzinie kinematografii, jako części kultury narodowej, polegający w szczególności na wspieraniu promocji filmu, upowszechnianiu kultury filmowej oraz ochronie dziedzictwa kulturalnego w dziedzinie filmu. Ten mecenat dotyczy oczywiście tylko niektórych wymienionych sfer kinematografii; przede wszystkim wspiera się z publicznych środków produkcję filmów, niektóre festiwale i imprezy, działalność archiwizacyjną, kształcenie i doskonalenie zawodowe, a także promocję polskiego filmu za granicą. Mecenat państwa w dziedzinie kinematografii sprawowany jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jeden z departamentów tego Ministerstwa, Departament Filmu i Mediów Audiowizualnych, sprawuje formalnie nadzór nad działalnością kilkunastu Instytucji Filmowych (czyli państwowych przedsiębiorstw kinematografii, w tym kilku wytwórni filmowych i studiów producenckich) i nowo utworzonym (2005) Polskim Instytucie Sztuki Filmowej (PISF). PISF przejął obowiązki likwidowanych agencji: Agencji Scenariuszowej, Agencji Produkcji Filmowej i Agencji Promocji - Film Polski. Zgodnie z ustawą, po 2010 roku, obecne państwowe firmy w kinematografii mają zostać sprywatyzowane lub zlikwidowane. Poza państwowymi Instytucjami Filmowymi, istnieje w Polsce co najmniej kilkaset prywatnych firm produkcyjno-usługowych w dziedzinie produkcji, opracowania i dystrybucji filmów, w tym firmy zagraniczne (zwłaszcza w segmencie dystrybucji kinowo/telewizyjnej i rozpowszechniania filmów w kinach wielosalowych).
Można stwierdzić, że najważniejszą jednostką organizacyjną w kinematografii jest Polski Instytut Sztuki Filmowej, powołany do życia ustawą o kinematografii z 30 czerwca 2005 r.(Dziennik Ustaw nr 132 z 2005 r.), który to akt prawny zastąpił po latach przestarzałą ustawę z 16 lipca 1987 roku. Ta nowa ustawa była oczekiwana od dawna przez całe środowisko polskich filmowców, wskazuje bowiem obligatoryjne, nowe źródła finansowania produkcji filmowej (fabularnej, dokumentalnej, animowanej), prac dot. upowszechniania kultury filmowej, prac związanych z tzw. developmentem (przygotowaniem i opracowaniem) projektów filmowych, wsparcia dystrybucji filmów polskich, oraz innych programów operacyjnych PISF. Przedsiębiorca planujący realizację filmu w Polsce, absolutnie musi znać ten akt prawny (tj. aktualną Ustawę o kinematografii), gdyż on ustala m.in. główne zasady funkcjonowania rynku filmowego i m.in. definiuje podstawowe pojęcia branżowe, jak producenta, koproducenta, produkcję filmów, usługi filmowe, itp. Ustawa na przykład definiuje dokładnie pojęcie “filmu polskiego".
W rozumieniu cytowanej ustawy, kinematografia obejmuje: twórczość filmową, produkcję, usługi filmowe, dystrybucję i rozpowszechnianie filmów, w tym działalność kin, upowszechnianie kultury filmowej, promocję polskiej twórczości filmowej, gromadzenie, ochronę i upowszechnianie zasobów sztuki filmowej a także dokształcanie zawodowe. W Polsce kinematografia nie obejmuje działalności telewizyjnej, a także: rejestracji audiowizualnej zdarzeń z życia społecznego, naukowego, politycznego, gospodarczego, sportowego, a także produkcji filmowej realizowanej przez kościoły i związki wyznaniowe, resorty poza kulturą oraz do filmy kręcone do własnego użytku.
Dla przedsiębiorcy zagranicznego bardzo istotne informacje zawierają artykuły 22 i 23, dotyczące warunków uzyskania dofinansowania na projekt związany z filmem. W szczególności art.22 ustęp 1 stanowi że: “Z wnioskiem o dofinansowanie przedsięwzięcia z zakresu przygotowania projektów filmowych, produkcji filmów, dystrybucji filmów i rozpowszechniania filmów, promocji polskiej twórczości filmowej i upowszechniania kultury filmowej, zwanego dalej “dofinansowaniem przedsięwzięcia" może wystąpić każdy podmiot prowadzący działalność w zakresie kinematografii zarówno polski jak i z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub z państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, bez względu na formę organizacyjno-prawną oraz strukturę własności z zastrzeżeniem ustępu 2." W ustępie 2 tego artykułu są podane wyłączenia, dotyczące karanych osób fizycznych lub członków zarządów osób prawnych za przestępstwa gospodarcze, oraz podmiotów nie regulujących zobowiązań publicznoprawnych bądź znajdujących się w likwidacji, upadłości, itp. Kolejny, 23 artykuł Ustawy o kinematografii mówi o formie dofinansowania przedsięwzięcia (dotacja, pożyczka lub poręczenie) oraz maksymalnym procencie dofinansowania w kontekście całości budżetu tego projektu (generalna zasada: do 50%).Art.22 zamyka ustęp 3, który wskazuje jakimi kryteriami ocenia się wniosek o dofinansowanie danego przedsięwzięcia filmowego. Są to walory artystyczne i poznawcze, znaczenie dla kultury i tradycji polskiej, wzbogacenie europejskiej różnorodności kulturalnej, przewidywane skutki planowanego przedsięwzięcia oraz warunki ekonomiczno-finansowe projektu. Całość ocenia grupa ekspertów powołana przez Instytut. Zainteresowani powinni przestudiować te przepisy, jak i rozporządzenia wykonawcze do ustawy.
Najważniejsze z nich, ratyfikowane także przez Komisję Europejską, to Rozporządzenie Ministra Kultury z 27.10.2005r. (Dz.U. z 31.10.2005, zmiany w Dz.U. nr 50 z 2006, Dz.U. nr 78 z 2006) w sprawie udzielania przez Instytut Sztuki Filmowej dofinansowania przedsięwzięć z zakresu kinematografii, oraz Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 24.11.2005 r. (Dz.U. nr 242 z 2005 r.) w sprawie trybu i sposobu kontroli podmiotów w zakresie wykorzystania tych udzielonych dofinansowań. Te i inne, mniej istotne akty prawne są dostępne m.in. na stronie internetowej Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej (www.pisf.pl)
2.2. Inne ustawy i istotne przepisy których producent musi przestrzegać
Jak wspomniano wyżej, warunkiem uzyskania dofinansowania z publicznego źródła jakim są środki Instytutu Sztuki Filmowej, zgrupowane według rodzajów działalności filmowej w tzw. programach operacyjnych, jest niekaralność i nie zaleganie z opłatami publicznoprawnymi. Chodzi tu m.in. o płacenie podatków i innych opłat zrównanych co do ważności z nimi (np. składki na ubezpieczenia społeczne, odprowadzane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [ZUS]). Producent filmu musi przestrzegać w pierwszej kolejności przepisów podatkowych, ale także szeregu innych przepisów prawnych, najczęściej w randze ustaw, które poniżej są hasłowo wymienione:
A. KODEKSY
Kodeks cywilny, kodeks karny, kodeks karny skarbowy, kodeks postępowania administracyjnego, kodeks postępowania cywilnego, kodeks postępowania karnego, kodeks pracy, kodeks spółek handlowych, kodeks wykroczeń;
B. PRZEPISY PODATKOWE
Ordynacja podatkowa, Ustawa o podatku od towarów i usług (VAT), Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, Ustawa o podatku od czynności cywilno-prawnych, Ustawa o rachunkowości - oraz rozporządzenia Ministerstwa Finansów do wszystkich tych ustaw;
C. INNE PRZEPISY GOSPODARCZE
Prawo bankowe, prawo upadłościowe i naprawcze, Ustawa o nieuczciwej konkurencji, Ustawa o własności przemysłowej, Ustawa o odpowiedzialności zbiorowej, Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, Ustawa o ubezpieczeniach społecznych, Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.
D. PRZEPISY BRANŻOWE I INNE
Prawo prasowe, Prawo autorskie, Ustawa o radiofonii i telewizji, Ustawa o archiwach państwowych, Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych, Rozporządzenie Ministra Kultury o bezpieczeństwie i higienie pracy w produkcji filmowej, Statut Polskiego Instytut Sztuki Filmowej,
... i inne...
Zgodnie z wieloma przepisami, w tym zgodnie z Ustawą o czystości języka polskiego, wszelkie umowy gospodarcze zawierane z polskimi firmami mogą być sformułowane w dowolnym języku, ale ich wierna kopia musi być także zawarta w języku polskim.
3. DWA WARIANTY PRODUKCJI FILMOWEJ - PRODUKCJA SAMODZIELNA LUB ZLECENIE WYKONANIA USŁUGI
3.1. Warunki samodzielnego prowadzenia produkcji filmu w Polsce przez podmiot zagraniczny
Jak wykazano wcześniej, nie ma żadnych przeciwwskazań formalno- prawnych, aby przedsiębiorca zagraniczny prowadził w Polsce samodzielną działalność gospodarczą, także w dziedzinie produkcji filmowej, nawet jeśli to by miało mieć miejsce tylko w wypadku jednostkowym, to znaczy gdyby dana realizacja obejmowała tylko jedną, konkretną produkcję. Problemy zaczynają się jednak w momencie poznawania detali funkcjonowania takiego, pozornie prostego działania, w praktyce, zgodnie z popularnym porzekadłem, które mówi że diabeł śpi w szczegółach. Producent zagraniczny przyjeżdżający do Polski, ma zapewne jakieś konkretne powody aby chcieć spróbować uruchomić daną realizację w tym, a nie w innym kraju. Tym powodem może być np. tematyka filmu, ściśle związana z obiektami zdjęciowymi (np.film o holocauście, wymagający zdjęć w autentycznym obozie koncentracyjnym, lub film rozgrywający się w konkretnym polskim mieście) lub względy czysto merkantylne (niektóre z nich wymienia punkt 6 niniejszego opracowania) lub jest to melanż różnych przyczyn. Bez wątpienia producent ten, jeśli pochodzi z krajów stowarzyszonych w Unii Europejskiej, będzie miał szereg ułatwień formalnych w prowadzeniu działalności. Jeśli jednak planuje pozyskanie polskiego koproducenta z własnym wkładem finansowym, lub - co jest zawsze obiecujące - z pozyskaniem w zasadzie bezzwrotnych środków publicznych, musi się uzbroić w cierpliwość, gdyż - jak na całym świecie - instytucje publiczne długo rozpatrują wnioski o dofinansowanie, zarówno pod względem merytorycznym (ocena wartości scenariusza ) jak i ekonomiczno-finansowym. Przykładowo: Polski Instytut Sztuki Filmowej rozpatruje wnioski o dofinansowanie przedsięwzięć produkcyjnych w stosownym Programie Operacyjnym cztery razy do roku. Procedura oceny trwa średnio kwartał, a cały okres od momentu akceptacji wniosku do podpisania umowy może potrwać minimum ok.6 miesięcy. Podobny lub dłuższy czas trwa procedura oceny projektu w telewizji publicznej - Telewizji Polskiej S.A.
2.2. Inne ustawy i istotne przepisy których producent musi przestrzegać
Jak wspomniano wyżej, warunkiem uzyskania dofinansowania z publicznego źródła jakim są środki Instytutu Sztuki Filmowej, zgrupowane według rodzajów działalności filmowej w tzw. programach operacyjnych, jest niekaralność i nie zaleganie z opłatami publicznoprawnymi. Chodzi tu m.in. o płacenie podatków i innych opłat zrównanych co do ważności z nimi (np. składki na ubezpieczenia społeczne, odprowadzane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [ZUS]). Producent filmu musi przestrzegać w pierwszej kolejności przepisów podatkowych, ale także szeregu innych przepisów prawnych, najczęściej w randze ustaw, które poniżej są hasłowo wymienione:
A. KODEKSY
Kodeks cywilny, kodeks karny, kodeks karny skarbowy, kodeks postępowania administracyjnego, kodeks postępowania cywilnego, kodeks postępowania karnego, kodeks pracy, kodeks spółek handlowych, kodeks wykroczeń;
B. PRZEPISY PODATKOWE
Ordynacja podatkowa, Ustawa o podatku od towarów i usług (VAT), Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, Ustawa o podatku od czynności cywilno-prawnych, Ustawa o rachunkowości - oraz rozporządzenia Ministerstwa Finansów do wszystkich tych ustaw;
C. INNE PRZEPISY GOSPODARCZE
Prawo bankowe, prawo upadłościowe i naprawcze, Ustawa o nieuczciwej konkurencji, Ustawa o własności przemysłowej, Ustawa o odpowiedzialności zbiorowej, Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, Ustawa o ubezpieczeniach społecznych, Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.
D. PRZEPISY BRANŻOWE I INNE
Prawo prasowe, Prawo autorskie, Ustawa o radiofonii i telewizji, Ustawa o archiwach państwowych, Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych, Rozporządzenie Ministra Kultury o bezpieczeństwie i higienie pracy w produkcji filmowej, Statut Polskiego Instytut Sztuki Filmowej,
... i inne...
Zgodnie z wieloma przepisami, w tym zgodnie z Ustawą o czystości języka polskiego, wszelkie umowy gospodarcze zawierane z polskimi firmami mogą być sformułowane w dowolnym języku, ale ich wierna kopia musi być także zawarta w języku polskim.
3. DWA WARIANTY PRODUKCJI FILMOWEJ - PRODUKCJA SAMODZIELNA LUB ZLECENIE WYKONANIA USŁUGI
3.1. Warunki samodzielnego prowadzenia produkcji filmu w Polsce przez podmiot zagraniczny
Jak wykazano wcześniej, nie ma żadnych przeciwwskazań formalno- prawnych, aby przedsiębiorca zagraniczny prowadził w Polsce samodzielną działalność gospodarczą, także w dziedzinie produkcji filmowej, nawet jeśli to by miało mieć miejsce tylko w wypadku jednostkowym, to znaczy gdyby dana realizacja obejmowała tylko jedną, konkretną produkcję. Problemy zaczynają się jednak w momencie poznawania detali funkcjonowania takiego, pozornie prostego działania, w praktyce, zgodnie z popularnym porzekadłem, które mówi że diabeł śpi w szczegółach. Producent zagraniczny przyjeżdżający do Polski, ma zapewne jakieś konkretne powody aby chcieć spróbować uruchomić daną realizację w tym, a nie w innym kraju. Tym powodem może być np. tematyka filmu, ściśle związana z obiektami zdjęciowymi (np.film o holocauście, wymagający zdjęć w autentycznym obozie koncentracyjnym, lub film rozgrywający się w konkretnym polskim mieście) lub względy czysto merkantylne (niektóre z nich wymienia punkt 6 niniejszego opracowania) lub jest to melanż różnych przyczyn. Bez wątpienia producent ten, jeśli pochodzi z krajów stowarzyszonych w Unii Europejskiej, będzie miał szereg ułatwień formalnych w prowadzeniu działalności. Jeśli jednak planuje pozyskanie polskiego koproducenta z własnym wkładem finansowym, lub - co jest zawsze obiecujące - z pozyskaniem w zasadzie bezzwrotnych środków publicznych, musi się uzbroić w cierpliwość, gdyż - jak na całym świecie - instytucje publiczne długo rozpatrują wnioski o dofinansowanie, zarówno pod względem merytorycznym (ocena wartości scenariusza ) jak i ekonomiczno-finansowym. Przykładowo: Polski Instytut Sztuki Filmowej rozpatruje wnioski o dofinansowanie przedsięwzięć produkcyjnych w stosownym Programie Operacyjnym cztery razy do roku. Procedura oceny trwa średnio kwartał, a cały okres od momentu akceptacji wniosku do podpisania umowy może potrwać minimum ok.6 miesięcy. Podobny lub dłuższy czas trwa procedura oceny projektu w telewizji publicznej - Telewizji Polskiej S.A.
W tym czasie producent zagraniczny nie urzęduje w Polsce, gdyż nie miało by to najmniejszego sensu ekonomicznego, lecz wraca do siebie, przyjeżdżając jedynie na konieczne spotkania. Przed rozpoczęciem produkcji, jeśli chce ją prowadzić samodzielnie, musi zarejestrować działalność w Polsce, według wszelkich takich samych zasad jak to przeprowadzają polscy przedsiębiorcy. Dodatkowe uzgodnienia muszą dotyczyć rozliczania podatków (patrz punkt 5 nin.opracowania). Powinien znaleźć dogodne miejsce na urzędowanie z kompletem łączy telekomunikacyjnych, itd.; Producent zagraniczny musi zatrudnić fachowych pełnomocników lub kancelarię prawną oraz biuro rachunkowe. Nie zwalnia go to jednak od odpowiedzialności za każdą ewentualnie błędnie podjętą i źle wykonaną czynność prawno-finansową, gdyż zgodnie z polskimi przepisami fiskalnymi (ordynacja podatkowa, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i od osób prawnych), odpowiada on za wszelkie uchybienia w pierwszej kolejności (jako podmiot gospodarczy). W wypadku np. usterek co do terminu lub kwoty zapłaty należności podatkowych, ukarany będzie (i na różne sposoby, nierzadko dotkliwie) przede wszystkim producent a nie biuro rachunkowe; co najwyżej przysługuje mu prawo dochodzenia poniesionych szkód w drodze cywilno-prawnej na zasadzie regresu - o ile zawarta umowa na świadczenie usług takie rozwiązanie dopuszcza.
Te i inne względy, pomijając nieznajomość rynku, kłopoty językowe, trudności w ominięciu przeszkód biurokratycznych, konieczność poznania gąszczu przepisów, itp. skłaniają do rezygnacji z pomysłu samodzielnego prowadzenia produkcji filmowej, chyba że dane przedsięwzięcie jest fragmentem większej planowanej działalności o charakterze długofalowym, warte podjęcia wielu, często kosztownych i kłopotliwych czynności przygotowawczych.
Wariantem tego sposobu prowadzenia działalności, na poły-samodzielne, jest zakładanie nowej firmy w oparciu o istniejącą infrastrukturę i sprzyjające warunki lokalne. Przykładem że jest to możliwe, jest działalność inwestycyjna i kreacyjna znanego reżysera Davida Lyncha, który przyjeżdżając kilkakrotnie do Łodzi na festiwal operatorski Camerimage, tak polubił charakterystyczną XIX- wieczną zabudowę starej części miasta, że od 2005 r., na terenie starej fabryki, planuje organizację studia filmowego, którego będzie zapewne głównym udziałowcem.
W wypadku produkcji filmu, zdrowy rozsądek podpowiada jedyne dobre rozwiązanie dotyczące funkcjonowania w Polsce: oparcie się o istniejące zaplecze, w postaci profesjonalnej polskiej firmy, mającej ustabilizowaną pozycję, zarejestrowaną działalność gospodarczą i poruszającą się swobodnie w meandrach działań urzędów i instytucji przydatnych danemu projektowi i współpracujących z kinematografią.
3.2. Warunki podjęcia współpracy z polskim podmiotem w formie zlecenia usługi produkcyjno-filmowej
Według definicji z Ustawy o kinematografii, usługi filmowe to “usługi świadczone w ramach wykonywanej działalności gospodarczej przez przedsiębiorców na rzecz producentów dla celów produkcji filmowej, obejmujące w szczególności czynności dokonywane przy pomocy własnych pracowników, udostępnianie pomieszczeń i hal zdjęciowych, sprzętu filmowego bez obsługi oraz wykonywanie specjalistycznych usług transportowych". Definicja ta jest otwarta, nie obejmuje wielu dziedzin charakterystycznych dla najczęściej wykonywanych usług, np. budowy dekoracji scenograficznych czy szycia kostiumów, co nie oznacza że ustawodawca ma coś przeciwko temu aby te usługi z powodzeniem wykonywać.
Najczęściej, zwłaszcza przy produkcji filmu fabularnego, mamy do czynienia z kompleksową usługą organizacyjno-produkcyjną, obejmującą wszystkie możliwe sytuacje realizacyjne - od obsady ekipy i obsady ról, po prace laboratoryjne i komputerowe. O ile do końca lat 90. przyjęło się przekonanie że w Polsce nie można poprawnie nagrać dźwięku i zmontować filmu, ograniczając usługę do okresu zdjęciowego, tak coraz częściej - m.in. po gruntownej modernizacji warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, oraz rozpowszechnieniu współczesnych systemów komputerowych do montażu i realizacji efektów specjalnych a także zakupu przez kilka firm sprzętu do transferu cyfrowego na negatyw - coraz większa ilość zachodnich producentów, nie tylko reklam, lokuje także prace postprodukcyjne w Polsce.
W punkcie tym nie będzie wskazówek co do wyboru konkretnej polskiej firmy zainteresowanej świadczeniem takich usług (jest ich wiele, wymieniają ich takie bazy danych jak Polish Yellow Pages, katalogi Variety i Kemps, informacje podane na stronie www.pisf.pl, i dane na filmowych portalach internetowych), lecz informacje jakie przymioty i właściwości powinna mieć taka firma, aby producent zagraniczny czuł się ze swoim projektem w miarę możliwości maksymalnie bezpiecznie.
Doświadczenie uczy, że cena usługi produkcyjnej w takim wstępnym “castingu"(wyborze) właściwej firmy w Polsce, nie może być jedynym istotnym kryterium wyboru. W swoich pamiętnikach “Od Holocaustu do Hollywood", Gene Gutowski, producent wielu filmów m.in. Romana Polańskiego, wspomina że wybierając miejsce realizacji i partnera do koprodukcji/usługi filmu “Pianista", rozważano nawet Rumunię i firmy z tego kraju. W końcu, z konkurencyjnych ofert różnych agencji w Polsce, wybrano tę, gdzie oferowano firmę z wieloletnim doświadczeniem we współpracy z zachodnimi producentami i kompletny personel ze znajomością języka angielskiego. Oferta Heritage Films nie była najtańsza, lecz wyżej wymienione względy zadecydowały o jej wyborze. Obecnie takich czynnych przedsiębiorstw, współpracujących z partnerami zarówno z Zachodu, jak i filmowcami z krajów wschodnioeuropejskich, jest w Polsce co najmniej kilkanaście.
Współpraca z partnerem który orientuje się w branży i ma dobrą markę, może zaowocować nie tylko wykonaniem profesjonalnej, wielorakiej usługi filmowej, ale także koprodukcją, jeśli projekt się do tego kwalifikuje, a producent zagraniczny nie ma pretensji do wyłącznych praw dystrybucyjnych. Polski partner może pozyskać finansowanie z różnych źródeł, publicznych i niepublicznych.
Poza niezbędnym zaufaniem biznesowym, popartym umową (pisemną) i brakiem problemów językowych z bieżącym kontaktowaniem się, polski partner powinien charakteryzować się następującymi umiejętnościami:
a. zdolnością szybkiego budżetowania przedstawionego scenariusza w oparciu o jego tekst i podstawowe założenia organizacyjno-produkcyjne;
b. szybkim zaznajomieniem się z detalami scenariusza i fachowością w przygotowaniu harmonogramu zdjęć oraz wykazu środków inscenizacyjnych i przedstawieniu wariantów w prowadzeniu organizacji pre-produkcji, produkcji i postprodukcji;
c. znajomością wewnętrznego rynku filmowo-telewizyjnego i firm usługowych;
d. znajomością rynku agencji aktorskich i kaskaderskich oraz innych elementów niezbędnych do realizacji, jak pirotechnika, efekty specjalne czy catering;
e. znajomością reguł przygotowania profesjonalnych projektów scenograficznych;
f. znajomością współczesnych technik produkcji i ich cenowych wariantów zastosowania (taśma filmowa - taśma magnetyczna - inne nośniki).
Firma polskiego partnera, powinna mieć uregulowaną sytuację ściśle gospodarczą, o czym już wspomniano, nie zalegać z podatkami, itp. W firmie powinien być zatrudniony niezbędny personel pomocniczy do prac biurowych, do organizacji produkcji, prowadzenia księgowości (firmy i danego filmu), asystenci do prowadzenia dokumentacji i castingów aktorskich. Firma winna mieć własną niekrępującą siedzibę z dogodnym dojazdem i ewentualnym parkingiem, biuro z łączami telefonicznymi, telefaksowymi i internetem. Nie jest niegrzecznością poprosić o możliwe do uzyskania referencje.
W Polsce najpopularniejszą formą działalności gospodarczej w dziedzinie kinematografii jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (o wiele rzadziej: spółka akcyjna). Każda z nich ma obowiązek składania corocznego bilansu, oraz składania informacji o wszelkich zmianach w adresie, składzie zarządu i osób mających pełnomocnictwa do zaciągania zobowiązań finansowych, itp. w Krajowym Rejestrze Sądowym, właściwym miejscowo dla siedziby danej firmy. Te bilanse i cała dokumentacja jest w zasadzie dostępna dla osób postronnych i na wniosek zainteresowanego może być przejrzana celem oceny wiarygodności firmy, na miejscu, w KRS.
Zaletą tego rozwiązania prowadzenia produkcji filmowej jest także wygoda związana z regulowaniem zapłaty za usługi - odbywa się to najczęściej przelewami, po otrzymaniu faktur za wykonanie poszczególnych faz pracy. Firma świadcząca usługę powinna przedstawić jej plan finansowania etapowego, wraz z cash flow.
Największą zaletą zlecenia usługi produkcyjnej jest zwolnienie z szeregu obowiązków rejestracyjnych, które wymieniono wyżej w punkcie 1.3. - wszystkie warunki formalne, musiała spełnić w swoim czasie firma polskiego partnera.
4. POTENCJALNE WSPARCIE FINANSOWE PRODUKCJI ZAGRANICZNEJ W POLSCE
4.1. Źródła publiczne
Do publicznych źródeł finansowania należy zaliczyć przede wszystkim środki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oraz w szczególności środki udzielane na dofinansowywanie przedsięwzięć filmowych z Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. O podstawach prawnych tych dofinansowań była już mowa.
W wypadku produkcji filmu, zdrowy rozsądek podpowiada jedyne dobre rozwiązanie dotyczące funkcjonowania w Polsce: oparcie się o istniejące zaplecze, w postaci profesjonalnej polskiej firmy, mającej ustabilizowaną pozycję, zarejestrowaną działalność gospodarczą i poruszającą się swobodnie w meandrach działań urzędów i instytucji przydatnych danemu projektowi i współpracujących z kinematografią.
3.2. Warunki podjęcia współpracy z polskim podmiotem w formie zlecenia usługi produkcyjno-filmowej
Według definicji z Ustawy o kinematografii, usługi filmowe to “usługi świadczone w ramach wykonywanej działalności gospodarczej przez przedsiębiorców na rzecz producentów dla celów produkcji filmowej, obejmujące w szczególności czynności dokonywane przy pomocy własnych pracowników, udostępnianie pomieszczeń i hal zdjęciowych, sprzętu filmowego bez obsługi oraz wykonywanie specjalistycznych usług transportowych". Definicja ta jest otwarta, nie obejmuje wielu dziedzin charakterystycznych dla najczęściej wykonywanych usług, np. budowy dekoracji scenograficznych czy szycia kostiumów, co nie oznacza że ustawodawca ma coś przeciwko temu aby te usługi z powodzeniem wykonywać.
Najczęściej, zwłaszcza przy produkcji filmu fabularnego, mamy do czynienia z kompleksową usługą organizacyjno-produkcyjną, obejmującą wszystkie możliwe sytuacje realizacyjne - od obsady ekipy i obsady ról, po prace laboratoryjne i komputerowe. O ile do końca lat 90. przyjęło się przekonanie że w Polsce nie można poprawnie nagrać dźwięku i zmontować filmu, ograniczając usługę do okresu zdjęciowego, tak coraz częściej - m.in. po gruntownej modernizacji warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, oraz rozpowszechnieniu współczesnych systemów komputerowych do montażu i realizacji efektów specjalnych a także zakupu przez kilka firm sprzętu do transferu cyfrowego na negatyw - coraz większa ilość zachodnich producentów, nie tylko reklam, lokuje także prace postprodukcyjne w Polsce.
W punkcie tym nie będzie wskazówek co do wyboru konkretnej polskiej firmy zainteresowanej świadczeniem takich usług (jest ich wiele, wymieniają ich takie bazy danych jak Polish Yellow Pages, katalogi Variety i Kemps, informacje podane na stronie www.pisf.pl, i dane na filmowych portalach internetowych), lecz informacje jakie przymioty i właściwości powinna mieć taka firma, aby producent zagraniczny czuł się ze swoim projektem w miarę możliwości maksymalnie bezpiecznie.
Doświadczenie uczy, że cena usługi produkcyjnej w takim wstępnym “castingu"(wyborze) właściwej firmy w Polsce, nie może być jedynym istotnym kryterium wyboru. W swoich pamiętnikach “Od Holocaustu do Hollywood", Gene Gutowski, producent wielu filmów m.in. Romana Polańskiego, wspomina że wybierając miejsce realizacji i partnera do koprodukcji/usługi filmu “Pianista", rozważano nawet Rumunię i firmy z tego kraju. W końcu, z konkurencyjnych ofert różnych agencji w Polsce, wybrano tę, gdzie oferowano firmę z wieloletnim doświadczeniem we współpracy z zachodnimi producentami i kompletny personel ze znajomością języka angielskiego. Oferta Heritage Films nie była najtańsza, lecz wyżej wymienione względy zadecydowały o jej wyborze. Obecnie takich czynnych przedsiębiorstw, współpracujących z partnerami zarówno z Zachodu, jak i filmowcami z krajów wschodnioeuropejskich, jest w Polsce co najmniej kilkanaście.
Współpraca z partnerem który orientuje się w branży i ma dobrą markę, może zaowocować nie tylko wykonaniem profesjonalnej, wielorakiej usługi filmowej, ale także koprodukcją, jeśli projekt się do tego kwalifikuje, a producent zagraniczny nie ma pretensji do wyłącznych praw dystrybucyjnych. Polski partner może pozyskać finansowanie z różnych źródeł, publicznych i niepublicznych.
Poza niezbędnym zaufaniem biznesowym, popartym umową (pisemną) i brakiem problemów językowych z bieżącym kontaktowaniem się, polski partner powinien charakteryzować się następującymi umiejętnościami:
a. zdolnością szybkiego budżetowania przedstawionego scenariusza w oparciu o jego tekst i podstawowe założenia organizacyjno-produkcyjne;
b. szybkim zaznajomieniem się z detalami scenariusza i fachowością w przygotowaniu harmonogramu zdjęć oraz wykazu środków inscenizacyjnych i przedstawieniu wariantów w prowadzeniu organizacji pre-produkcji, produkcji i postprodukcji;
c. znajomością wewnętrznego rynku filmowo-telewizyjnego i firm usługowych;
d. znajomością rynku agencji aktorskich i kaskaderskich oraz innych elementów niezbędnych do realizacji, jak pirotechnika, efekty specjalne czy catering;
e. znajomością reguł przygotowania profesjonalnych projektów scenograficznych;
f. znajomością współczesnych technik produkcji i ich cenowych wariantów zastosowania (taśma filmowa - taśma magnetyczna - inne nośniki).
Firma polskiego partnera, powinna mieć uregulowaną sytuację ściśle gospodarczą, o czym już wspomniano, nie zalegać z podatkami, itp. W firmie powinien być zatrudniony niezbędny personel pomocniczy do prac biurowych, do organizacji produkcji, prowadzenia księgowości (firmy i danego filmu), asystenci do prowadzenia dokumentacji i castingów aktorskich. Firma winna mieć własną niekrępującą siedzibę z dogodnym dojazdem i ewentualnym parkingiem, biuro z łączami telefonicznymi, telefaksowymi i internetem. Nie jest niegrzecznością poprosić o możliwe do uzyskania referencje.
W Polsce najpopularniejszą formą działalności gospodarczej w dziedzinie kinematografii jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (o wiele rzadziej: spółka akcyjna). Każda z nich ma obowiązek składania corocznego bilansu, oraz składania informacji o wszelkich zmianach w adresie, składzie zarządu i osób mających pełnomocnictwa do zaciągania zobowiązań finansowych, itp. w Krajowym Rejestrze Sądowym, właściwym miejscowo dla siedziby danej firmy. Te bilanse i cała dokumentacja jest w zasadzie dostępna dla osób postronnych i na wniosek zainteresowanego może być przejrzana celem oceny wiarygodności firmy, na miejscu, w KRS.
Zaletą tego rozwiązania prowadzenia produkcji filmowej jest także wygoda związana z regulowaniem zapłaty za usługi - odbywa się to najczęściej przelewami, po otrzymaniu faktur za wykonanie poszczególnych faz pracy. Firma świadcząca usługę powinna przedstawić jej plan finansowania etapowego, wraz z cash flow.
Największą zaletą zlecenia usługi produkcyjnej jest zwolnienie z szeregu obowiązków rejestracyjnych, które wymieniono wyżej w punkcie 1.3. - wszystkie warunki formalne, musiała spełnić w swoim czasie firma polskiego partnera.
4. POTENCJALNE WSPARCIE FINANSOWE PRODUKCJI ZAGRANICZNEJ W POLSCE
4.1. Źródła publiczne
Do publicznych źródeł finansowania należy zaliczyć przede wszystkim środki z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oraz w szczególności środki udzielane na dofinansowywanie przedsięwzięć filmowych z Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. O podstawach prawnych tych dofinansowań była już mowa.
W wypadku równości szans podmiotów krajowych i zagranicznych w ubieganiu się o dofinansowanie produkcji filmów fabularnych, nie są to bynajmniej tylko papierowe zapewnienia, skoro ostatnio duże realizacje zagraniczne uzyskały znaczące wsparcie z PISF (film Volkera Schloendorffa Forgotten Hero oraz film Petera Greenaway’a Nightwatching). PISF udziela informacji o szczegółach dotyczących procedury ubiegania się o takie dofinansowanie. W obu wymienionych wypadkach, podmiotem formalnie ubiegającym się o dofinansowanie były firmy polskie, producenci wykonawczy na terenie Polski danego tytułu, mający status koproducentów.
Drugim źródłem wsparcia publicznego dla produkcji filmowej jest Telewizja Polska S.A.(TVP S.A.) , która jest największym nadawcą telewizyjnym w Polsce, z kilkunastoma ośrodkami terenowymi w największych miastach i 4 antenami (program 1, 2, 3, program dla zagranicy Polonia, oraz kanały tematyczne, także emitujące filmy, jak np. kanał Kultura; rozwija się również kanał internetowy itvp.pl). Najlepszą drogą dla producenta filmowego jest rozpoczęcie rozmów albo na szczeblu zarządu tej instytucji albo w dyrekcji Agencji Filmowej TVP S.A. , która to Agencja może pośredniczyć w pozyskaniu zgody zarządu TVP na uczestnictwo w koprodukcji oraz z dyrekcjami poszczególnych anten w/s uzgodnień merytorycznych dotyczących gwarancji emisji.
Corocznie TVP S.A. inwestuje kilkadziesiąt milionów złotych w tzw. produkcję zewnętrzną związaną z realizacją seriali, telenowel i filmów fabularnych. W szczególności telewizja jest zainteresowana przedsięwzięciami z pozyskaniem wyłączności na eksploatację powstałych filmów (najchętniej wraz z ew.serialem) Na wszystkich polach eksploatacji związanych z przekazem tv (emisje naziemne, kablowe, satelitarne, internetowe) we wszystkich swoich antenach.
4.2. Inni inwestorzy w polskiej kinematografii
Pozostali inwestorzy w polskiej kinematografii dzielą się na dwie umowne grupy: inwestorów regularnych, jak stacje nadawcze telewizji komercyjnych, ( przede wszystkim CANAL i sporadycznie pozostałe, w tym HBO, TVN ) oraz najwięksi dystrybutorzy filmowi (Vision, Monolith Films, ITI Cinema, SPI, Kino Świat, i inni). Ważnym koproducentem może być wytwórnia filmowa świadcząca usługi najmu hal zdjęciowych i np. usługi laboratoryjne w formie częściowego lub całkowitego aportu - tu palmę pierwszeństwa w Polsce ma warszawska Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych.
Nowym zjawiskiem, bardzo interesującym dla producentów, jest powstanie w latach 2007-2008 regionalnych funduszy filmowych. Lokalne władze samorządowe W niektórych polskich miastach (Łódź, Wrocław, Górny Śląsk, Kraków, Lublin) już funkcjonują lub są właśnie wdrażane fundusze wspierające konkretne projekty filmowe, które korzystają z lokalnych twórców, akcja filmu pozwala na realizację filmu w danym regionie czy mieście oraz/i środki finansowe na produkcję są wydawane na miejscu.
4.2. Inni inwestorzy w polskiej kinematografii
Pozostali inwestorzy w polskiej kinematografii dzielą się na dwie umowne grupy: inwestorów regularnych, jak stacje nadawcze telewizji komercyjnych, ( przede wszystkim CANAL i sporadycznie pozostałe, w tym HBO, TVN ) oraz najwięksi dystrybutorzy filmowi (Vision, Monolith Films, ITI Cinema, SPI, Kino Świat, i inni). Ważnym koproducentem może być wytwórnia filmowa świadcząca usługi najmu hal zdjęciowych i np. usługi laboratoryjne w formie częściowego lub całkowitego aportu - tu palmę pierwszeństwa w Polsce ma warszawska Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych.
Nowym zjawiskiem, bardzo interesującym dla producentów, jest powstanie w latach 2007-2008 regionalnych funduszy filmowych. Lokalne władze samorządowe W niektórych polskich miastach (Łódź, Wrocław, Górny Śląsk, Kraków, Lublin) już funkcjonują lub są właśnie wdrażane fundusze wspierające konkretne projekty filmowe, które korzystają z lokalnych twórców, akcja filmu pozwala na realizację filmu w danym regionie czy mieście oraz/i środki finansowe na produkcję są wydawane na miejscu.
Procedura składania wniosków o dofinansowanie przypomina procedurę składania wniosków do PISF (zwykle jedna sesja w roku; możliwość wsparcia rzędu kilkudziesięciu- kilkuset tysięcy złotych w wypadku filmu fabularnego) lecz w każdym z funduszy jest nieco inna - warto więc starać się o szczegółowe informacje na ten temat w danym regionie z kilku miesięcznym wyprzedzeniem.
Do incydentalnych inwestorów, których działalność inwestycyjna miała często charakter bardziej sponsoringowy niż koprodukcyjny, to fundusze inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe, poczta, banki (Kredyt Bank i inne), firmy lokujące swe produkty w filmie czyli na zasadzie product placement, wytwórnie filmowe (aporty rzeczowo-usługowe), producenci reklam i filmów reklamowych i inni.
W Polsce, tak jak w innych krajach, rośnie w społeczeństwie świadomość że firmy mogą się reklamować w najrozmaitszy sposób - także poprzez umieszczenie swojego logo na plakacie filmu (obok nazwisk aktorów i reżysera), w materiałach informacyjnych i na taśmie samego filmu. W końcu lat 90. takie firmy jak Prokom Software S.A. (największa polska firma informatyczna), PZU (największa firma ubezpieczeniowa), Poczta Polska, i inne - zainteresowały się możliwością promocji przy pomocy przedsięwzięć z dziedziny kultury. Pierwszym dużym bankiem który wspierał produkcje filmową był Kredyt Bank - współproducent, sponsor i kredytodawca (Ogniem i mieczem, Pan Tadeusz, Przedwiośnie, Quo Vadis, Stara Baśń). Okazało się dla kilkunastu polskich producentów, że istnieje możliwość pozyskania nowych źródeł finansowania produkcji. Dla dużych koncernów zachęceniem może być scenariusz, który przyniesie im wymierne przekonanie sponsora, że jego udział w filmie pomoże w promowaniu swojego wizerunku. Powstały także w Polsce firmy zajmujące się wyszukiwaniem tzw. product placement.
Możliwości więc są - trzeba teraz wykazać energię w poszukiwaniu kolejnych inwestorów, gdyż pozyskanie jednego często ułatwia kontakty z kolejnymi.
Do incydentalnych inwestorów, których działalność inwestycyjna miała często charakter bardziej sponsoringowy niż koprodukcyjny, to fundusze inwestycyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe, poczta, banki (Kredyt Bank i inne), firmy lokujące swe produkty w filmie czyli na zasadzie product placement, wytwórnie filmowe (aporty rzeczowo-usługowe), producenci reklam i filmów reklamowych i inni.
W Polsce, tak jak w innych krajach, rośnie w społeczeństwie świadomość że firmy mogą się reklamować w najrozmaitszy sposób - także poprzez umieszczenie swojego logo na plakacie filmu (obok nazwisk aktorów i reżysera), w materiałach informacyjnych i na taśmie samego filmu. W końcu lat 90. takie firmy jak Prokom Software S.A. (największa polska firma informatyczna), PZU (największa firma ubezpieczeniowa), Poczta Polska, i inne - zainteresowały się możliwością promocji przy pomocy przedsięwzięć z dziedziny kultury. Pierwszym dużym bankiem który wspierał produkcje filmową był Kredyt Bank - współproducent, sponsor i kredytodawca (Ogniem i mieczem, Pan Tadeusz, Przedwiośnie, Quo Vadis, Stara Baśń). Okazało się dla kilkunastu polskich producentów, że istnieje możliwość pozyskania nowych źródeł finansowania produkcji. Dla dużych koncernów zachęceniem może być scenariusz, który przyniesie im wymierne przekonanie sponsora, że jego udział w filmie pomoże w promowaniu swojego wizerunku. Powstały także w Polsce firmy zajmujące się wyszukiwaniem tzw. product placement.
Możliwości więc są - trzeba teraz wykazać energię w poszukiwaniu kolejnych inwestorów, gdyż pozyskanie jednego często ułatwia kontakty z kolejnymi.
Optymalna umowa koprodukcyjna dotycząca filmu fabularnego dla producenta zagranicznego, przy założeniu że producent ten chętnie rozstanie się z prawami do eksploatacji (dystrybucji) na wielu polach eksploatacji na terytorium Polski i rynkach powiązanych lub rynkach trzecich (co może być przedmiotem negocjacji), jest taka umowa z polskim podmiotem, który pozyska wśród inwestorów partnerów zarówno publicznych, jak i niepublicznych, np. TVP S.A., telewizję kodowaną (np. CANAL ), dystrybutora kinowego, bank (np.do sponsoringu dystrybucji) ew. inwestorów prywatnych - oraz jak największą ilość firm oferujących w aporcie za reklamę usługi materialne i niematerialne.
5. PODATKI I OPŁATY PONOSZONE PODCZAS PRACY W POLSCE
Jednym z podstawowych problemów dotyczących lokowania produkcji w Polsce jest sprawa zatrudniania i rozliczania honorariów i innych wynagrodzeń obcokrajowców. Po wejściu Rzeczpospolitej Polskiej do UE, w przepisach prawa pracy (ustawa o przeciwdziałaniu bezrobocia i zatrudnieniu) widoczne są dwie tendencje: otwarcie rynku pracy dla obywateli państw członkowskich UE oraz ograniczenie możliwości pracy dla obywateli innych państw. Zamierzeniem ustawodawcy było ograniczenie napływu cudzoziemców ze wschodu i południa, także z odległych krajów Azji, ale stwarza to pewien kłopot także dla przedsiębiorców z krajów zachodnich ale nie stowarzyszonych z UE. Jak już powiedziano, bez zezwolenia mogą podejmować działalność i prace wszyscy obywatele państw UE i z krajów stowarzyszonych w EFTA, a także rezydenci, itp. Także bez zezwoleń mogą w Polsce pracować członkowie zarządów firm, oraz wiele innych osób, których wykazy, są co roku nowelizowane w stosownych Rozporządzeniach Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej. Bez zezwoleń w Polsce mogą pracować w ramach swoich specjalności m.in. muzycy instrumentaliści oraz aktorzy - do 30 dni w roku. Nieco gorzej wygląda sprawa z realizatorami. W wypadku wykonywania usługi eksportowej dla Polski, nie ma problemu z zatrudnieniem. Jeśli jednak chodzi o przypadki zatrudnienia charakterystyczne dla np. realizacji przedsięwzięcia artystycznego na terenie Polski, to rozporządzenia mówią jedynie o takiej opcji (tj. pracy bez zezwolenia) - jeśli wynika to z podpisanych umów międzynarodowych. Jeśli więc Polska podpisała np. porozumienie o wymianie kulturalnej z krajem X, które reguluje tę problematykę, to wówczas zezwolenia na prace w Polsce nie są niezbędne. W przeciwnym wypadku o takie zezwolenie na pracę jakiegoś współpracownika producenta czy realizatora, należy wystąpić do właściwego lokalizacyjnie Wojewody (czyli do najwyższego przedstawiciela władzy samorządowej w Polsce w danym regionie), a jego uzyskanie powinno być umotywowane. Ponieważ w Polsce nie istnieją w obecnym stanie prawnym silne korporacje związków zawodowych pracowników twórczych, które ewentualnie mogły by (jak to się odbywa np.w USA) zaprotestować lub zatrudnienie musiało by być przez nie opiniowane, otrzymanie zezwolenia jest najprawdopodobniej czystą formalnością. O tym czy konieczne jest uzyskanie zezwolenia i czy dany kraj - spoza UE - podpisał stosowną umowę międzynarodową, informują odpowiednio: Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego lub Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Z zatrudnieniem wiążą się podatki od wynagrodzeń. Jak wiadomo niektóre kraje podpisały ze sobą umowy o zapobieżeniu podwójnego opodatkowania. Aby nie popełnić przestępstwa podatkowego, zatrudniający obcokrajowca w Polsce powinien go wylegitymować z posiadania właściwego świadectwa podatkowego. To świadectwo to tzw. certyfikat rezydencji - zaświadczenie o miejscu zatrudnienia lub siedzibie za granica, jest wydane przez właściwą administracje podatkową danego kraju, celem właściwego naliczenia podatku. Zgodnie z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, certyfikaty rezydencji stosuje się do wypłat: z tytułu umowy zlecenia i umowy o dzieło oraz z tytułu wykonywania pracy na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy.
5. PODATKI I OPŁATY PONOSZONE PODCZAS PRACY W POLSCE
Jednym z podstawowych problemów dotyczących lokowania produkcji w Polsce jest sprawa zatrudniania i rozliczania honorariów i innych wynagrodzeń obcokrajowców. Po wejściu Rzeczpospolitej Polskiej do UE, w przepisach prawa pracy (ustawa o przeciwdziałaniu bezrobocia i zatrudnieniu) widoczne są dwie tendencje: otwarcie rynku pracy dla obywateli państw członkowskich UE oraz ograniczenie możliwości pracy dla obywateli innych państw. Zamierzeniem ustawodawcy było ograniczenie napływu cudzoziemców ze wschodu i południa, także z odległych krajów Azji, ale stwarza to pewien kłopot także dla przedsiębiorców z krajów zachodnich ale nie stowarzyszonych z UE. Jak już powiedziano, bez zezwolenia mogą podejmować działalność i prace wszyscy obywatele państw UE i z krajów stowarzyszonych w EFTA, a także rezydenci, itp. Także bez zezwoleń mogą w Polsce pracować członkowie zarządów firm, oraz wiele innych osób, których wykazy, są co roku nowelizowane w stosownych Rozporządzeniach Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej. Bez zezwoleń w Polsce mogą pracować w ramach swoich specjalności m.in. muzycy instrumentaliści oraz aktorzy - do 30 dni w roku. Nieco gorzej wygląda sprawa z realizatorami. W wypadku wykonywania usługi eksportowej dla Polski, nie ma problemu z zatrudnieniem. Jeśli jednak chodzi o przypadki zatrudnienia charakterystyczne dla np. realizacji przedsięwzięcia artystycznego na terenie Polski, to rozporządzenia mówią jedynie o takiej opcji (tj. pracy bez zezwolenia) - jeśli wynika to z podpisanych umów międzynarodowych. Jeśli więc Polska podpisała np. porozumienie o wymianie kulturalnej z krajem X, które reguluje tę problematykę, to wówczas zezwolenia na prace w Polsce nie są niezbędne. W przeciwnym wypadku o takie zezwolenie na pracę jakiegoś współpracownika producenta czy realizatora, należy wystąpić do właściwego lokalizacyjnie Wojewody (czyli do najwyższego przedstawiciela władzy samorządowej w Polsce w danym regionie), a jego uzyskanie powinno być umotywowane. Ponieważ w Polsce nie istnieją w obecnym stanie prawnym silne korporacje związków zawodowych pracowników twórczych, które ewentualnie mogły by (jak to się odbywa np.w USA) zaprotestować lub zatrudnienie musiało by być przez nie opiniowane, otrzymanie zezwolenia jest najprawdopodobniej czystą formalnością. O tym czy konieczne jest uzyskanie zezwolenia i czy dany kraj - spoza UE - podpisał stosowną umowę międzynarodową, informują odpowiednio: Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego lub Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Z zatrudnieniem wiążą się podatki od wynagrodzeń. Jak wiadomo niektóre kraje podpisały ze sobą umowy o zapobieżeniu podwójnego opodatkowania. Aby nie popełnić przestępstwa podatkowego, zatrudniający obcokrajowca w Polsce powinien go wylegitymować z posiadania właściwego świadectwa podatkowego. To świadectwo to tzw. certyfikat rezydencji - zaświadczenie o miejscu zatrudnienia lub siedzibie za granica, jest wydane przez właściwą administracje podatkową danego kraju, celem właściwego naliczenia podatku. Zgodnie z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, certyfikaty rezydencji stosuje się do wypłat: z tytułu umowy zlecenia i umowy o dzieło oraz z tytułu wykonywania pracy na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy.
W wypadku podjęcia produkcji filmowej na terenie Polski, producent zagraniczny, bez względu na to w jakiej formie kooperacji współpracuje z polskimi podmiotami gospodarczymi, musi ponosić podatki i opłaty przewidziane polskimi przepisami. Organizacyjnie zajmuje się tym wyznaczony księgowy filmu - administrator, współpracujący z kierownikiem produkcji filmu. Najważniejsze z nich, odprowadzane co miesiąc, na podstawie sporządzonych i wysłanych do właściwych instytucji deklaracji, to:
-
zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (albowiem wypłaty za pracę np. z tytułu zawarcia umowy o dzieło, opodatkowuje się wstępnie w momencie wypłaty poszczególnych rat honorariów; całkowite rozliczenie podatku dokonuje sam zainteresowany po zakończeniu roku obrachunkowego, na podstawie otrzymanych od pracodawcy dokumentów, tzw. PIT.
-
podatek VAT od naliczonych kwot w fakturach dostawców usług i towarów
-
podatek VAT od kwot z umów o dzieło przewyższających limit równowartości 10.000.- Euro (miał obowiązywać od 1.01.2007)
-
składki na ubezpieczenia społeczne od umów o pracę i umów-zleceń (lista osób zwolnionych ze składek jest bardzo wąska, obejmuje np. studentów do 26 roku życia, pracowników zatrudnionych w tym samym zawodzie u innego przedsiębiorcy który odprowadza 100% składek, niektórzy emeryci i renciści. Uwaga: składek nie odprowadza się w Polsce od umów o dzieło, które są podstawą stosunku zatrudnienia w produkcji filmowej - to jest jedna z tych tzw. dobrych wiadomości!);
-
ewentualna zaliczka na podatek dochodowy (o ile wystąpi) od osób prawnych. Inne opłaty i podatki regulowane incydentalnie:
-
opłata od czynności cywilno-prawnych (np. przy zawieraniu niektórych umów najmu, np. obiektów zdjęciowych, kostiumów, rekwizytów, pojazdów, itp.);
-
opłaty bankowe (od ilości operacji bankowych, od obsługi ew. kredytów, itp.);
-
podatek od nieruchomości (o ile wystąpi);
-
opłaty lokalne (np. zezwolenia na zdjęcia z lotu ptaka, inne zezwolenia);
-
inne (np. opłaty od czynności sądowych podczas rejestracji firmy, opłaty notarialne, diety dla delegowanych w podróż służbową i za granicę, itp.).
Pozostałe wydatki, tak zwane “inne bezpośrednie", jak np. polisy ubezpieczeniowe, mają charakter kosztowy i są to pozycje planowane wcześniej w budżecie filmu.
Emocje budzi niekiedy sprawa możliwości obniżenia kosztów produkcji przez przedsiębiorcę zagranicznego, który planuje odliczenie podatku towarów i usług od podatku naliczonego (częściowy zwrot VAT) poniesionego w trakcie realizacji filmu. Taką możliwość stwarzają przepisy o podatku VAT w Polsce, rozszerzone o przepisy uprzywilejowujące członków Unii Europejskiej. Trzeba także pamiętać że w Polsce w momencie wprowadzenia w gospodarce podatku VAT (5.07.1993) produkcja filmowa, jak większość usług kulturalnych była zwolniona z tego podatku - co miało swoje dobre i złe strony w rozliczaniu producentów z kontrahentami i finalnymi odbiorcami gotowego filmu. Z czasem kulturalne ( i inne) rejony zwolnień z tego podatku były przez władze ograniczane, i obecnie (od 1.05.2004r.) produkcja filmowa jest obarczona standardową stawką 22%. Jeśli producent chce odebrać sobie zapłacony podatek VAT, musi o tym fakcie poinformować organy fiskalne przed rozpoczęciem działalności i prowadzić szczegółową ewidencję wszystkich aspektów tego podatku. Tak zrobiła - prawdopodobnie jako pierwsza w Polsce - produkcja filmu włoskiego Karol-opowieść o człowieku który został Papieżem. Producentem była rzymska firma Nova Films, zaś producentem wykonawczym w Polsce firma STI. Nova Films bezpośrednio sama regulowała należności w Polsce, żądając faktur wystawionych na dane swojej firmy i podając do faktur swój tzw. vat number (odpowiednik polskiego NIP). Po zakończeniu filmu firma ta wystąpiła w ramach rozliczeń o częściowy zwrot podatku od polskiego fiskusa.
W niektórych krajach wschodnioeuropejskich ta kwestia jest regulowana odmiennie - różne są zasady naliczania podatku, różne są stawki odliczeń, różne są same stawki (0%, 7%, 18%, itp.). Kwestię podatku VAT należy rozpatrywać w szerszym aspekcie - kosztów całego przedsięwzięcia i zalet prowadzenia produkcji w Polsce.
6. PODSTAWOWE ZALETY ULOKOWANIA PRODUKCJI FILMOWEJ W POLSCE
Podane dotąd - z konieczności w telegraficznym skrócie - wymogi formalne wymagane dla przedsiębiorców zagranicznych w Polsce, mogą sprawiać wrażenie nagromadzenia trudności. Tak w rzeczywistości nie jest - zwłaszcza gdy polskim partnerem producenta filmowego z zagranicy jest przytomna grupa profesjonalistów i życzliwa atmosfera wokół projektu.
Największe zalety realizacji w Polsce filmów to względy natury artystycznej. Na te atuty składają się następujące elementy, których listę można śmiało poszerzać:
A. Atrakcyjne plenery, o bogatym zróżnicowaniu; Polska ma 500 km linii brzegowej Morza Bałtyckiego, z licznymi piaszczystymi plażami, parkami krajobrazowymi, a także przemysłem, portami różnej wielkości, itp. Pierwsze ujęcie na “kalifornijskiej plaży" w pierwszej koprodukcji polsko-amerykańskiej po II wojnie The Legend of White Horse / Biały smok, było nakręcone na pustynnych piaskach Łeby, nad Bałtykiem. W Polsce jest bogactwo jezior, lasów o różnej roślinności, są puszcze i egzotyczne zwierzęta (np. żubry, żyjące w rezerwatach). Na południu i zachodzie Polskę okalają masywy górskie, zarówno pagórkowate i niekiedy fantazyjne, pełne kamiennych labiryntów - jak niektóre pasma Karkonoszy, lub przeciwnie - wysokie, skaliste i groźne Tatry, z wiecznym śniegiem na szczytach, które ostatnio fascynowały filmowców hinduskich a wcześniej ekipę amerykańską filmu Opowieści z Narnii. W Polsce jest kilkaset zamków - oryginalnych i zrekonstruowanych - a także kilkanaście skansenów, pełnych charakterystycznych budowli wiejskich, wiatraków, cerkwi, zabytków kultury żydowskiej, ukraińskiej, niemieckiej, itd....Wszystkie one są stosunkowo niewykorzystane przez kinematografię, a łatwe do aranżacji. Polska wieś posiada wiele elementów architektury tradycyjnej, sięgających wieków średnich.
W polskich miastach można kręcić filmy rozgrywające się w dowolnych miejscach o urodzie innych regionów europejskich, gdyż można znaleźć wszystkie style architektoniczne, z różnych epok. W Polsce można znaleźć architekturę włoską, niemiecką, hiszpańską, itd. Najczęściej odwiedzane miasta przez filmowców to Warszawa, Kraków, Wrocław, Łódź i Trójmiasto. A także Oświęcim (Auschwitz), i inne podobne obiekty z okresu II wojny światowej.
B. Wykształcona kadra wybitnych artystów - muzyków, aktorów, tancerzy, plastyków, operatorów, reżyserów filmowych, scenografów, kompozytorów - w tych grupach mamy żyjących i czynnych zawodowo nominowanych i laureatów Oscarów i nagród na wielu festiwalach. I chyba nie ma potrzeby rozwijać tego punktu.
Względy natury organizacyjno-finansowej to przede wszystkim:
A. Możliwość taniego i szybkiego zbudowania kompleksu dużych dekoracji plenerowych. Doświadczenia ekip historycznych filmów polskich, jak Quo vadis, Ogniem i mieczem, Stara Baśń - mówią same za siebie. Do tych filmów, wybudowano dekoracje z czasów starożytnego Rzymu z rozmachem godnym hollywódzkich produkcji, średniowieczne forty i maszyny oblężnicze,drewniane grody plemienne, itp. Gdy obóz koncentracyjny Auschwitz okazał się trudno dostępny dla filmowców, na potrzeby Listy Schindlera Spielberga, wybudowano jego replikę pod Krakowem. Dla ekip budowlanych skupionych wokół trzech dużych zespołów wytwórni filmowych (Warszawa, Łódź, Wrocław) oraz cieśli góralskich, nie ma zadań niewykonalnych;
B. Identyczne zalety polskich projektantów i wykonawców dotyczą innych elementów inscenizacji, jak szycie i wynajem kostiumów dla postaci pierwszoplanowych i rzeszy statystów;
C. Polskie ekipy techniczne (grip, światło, obsługa współczesnych kamer) są na poziomie światowym. Polscy operatorzy, znani ze swego profesjonalizmu, nierzadko angażują polskich techników do swoich zachodnich produkcji.
D. Może “niepolitycznie" o tym pisać, ale zaletami finansowymi nie do pogardzenia są następujące okoliczności, ułatwiające jak dotąd pracę filmowców:
- w obecnym stanie prawnym brak jest związków zawodowych i korporacji mogących skomplikować zatrudnianie aktorów i realizatorów z zagranicy;
- brak opłat za realizację zdjęć w wielu obiektach publicznych, np. na ulicach i drogach miast. Opłatom podlegają jedynie miejsca o wielkim natężeniu ruchu drogowego lub turystycznego (jak np. Stare Miasto w Warszawie); płaci się także za usługi służb publicznych związane z zamykaniem ulic - są to jednak opłaty bardzo niskie, w stosunku do cen w innych częściach Europy;
- niewysokie ceny robocizny w Polsce; choć niektórzy realizatorzy mają “światowe stawki" (np. najbardziej znani kompozytorzy), to w kontekście całego budżetu filmu koszt usługi produkcyjnej w Polsce jest bardzo konkurencyjny w stosunku do analogicznych jakościowo usług na Zachodzie. Polskie ekipy - przy poszanowaniu prawa pracy - są gotowe pracować intensywnie, przez cały tydzień.
- W Polsce jest tania żywność i energia elektryczna; także jest tania - choć niewysokiej jakości - komunikacja między miastami. Najlepsze hotele w Warszawie mają ceny horrendalne (im dalej od centrum, tym niższe...), ale od pewnego czasu nie ma za to problemów z zakwaterowaniem nawet najbardziej wymagających gwiazd i artystów.
D. kapitalną zaletą realizacji w Polsce, są sami...Polacy, na ogół dobrze rozmawiający po angielsku (zwłaszcza w pokolenie najmłodszym), życzliwi realizacji każdego filmu zagranicznego. Jak w każdym narodzie są ludzie z paskudnymi przywarami. Ale z Polakami warto współpracować, gdyż wielokrotnie potwierdzili swoje predyspozycje do podejmowania się nietypowych zadań (). Polacy są sprytni, potrafią improwizować, mają wyobraźnię (czasem wariacką; może dlatego np. polscy kaskaderzy mają bardzo dobrą opinię wśród producentów), czasem działają nie zawsze zgodnie z przepisami, ale brawurowo. Takie cechy są wyjątkowo przydatne w produkcji filmowej.
PODSUMOWANIE
Przemysł filmowy w Polsce, jako element ogólnego ładu medialnego, znajduje się w zwrotnym punkcie. Nowa ustawa o kinematografii stworzyła podstawy do logicznego zapewnienia wsparcia państwa w tej dziedzinie kultury. Rozwijają się telewizje komercyjne, a telewizja publiczna jest w stanie dużej reorganizacji - wynikiem tych zmian będą m.in.nowe kanały tematyczne, wymagające zapełnieniem nowym repertuarem. Telewizja publiczna nie rezygnuje przy tym z wspierania produkcji filmów przeznaczonych do kin. Powstają nowe możliwości związane z konwergencją technik telekomunikacyjnych i informatycznych, także z użyciem nowych utworów audiowizualnych. Klimat do rozpoczynania nowych projektów filmowych jest sprzyjający. Polscy producenci korzystają z kilku programów i funduszy europejskich, jak Media Plus i Eurimages.
Do czasu uchwalenia ustawy o kinematografii w roku 2005 polska kinematografia nie wykształciła instytucji typu Film Commission. Powstają ich zalążki przy urzędach władz samorządowych w kilku polskich miastach. Najważniejsze źródła danych o możliwościach współpracy posiadają Polski Instytut Sztuki Filmowej a także Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych (KIPA) oraz Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP). Tam można uzyskać informacje o szczegółach funkcjonowania rynku filmowego w Polsce i sposobach dofinansowania poszczególnych projektów.
ISF, KIPA oraz SFP prowadzą portale internetowe zawierające m.in. spisy funkcjonujących firm świadczących usługi filmowe, spisy potencjalnych producentów wykonawczych i wiele innych danych, cennych dla zagranicznego producenta.
Michał J.Zabłocki 30 września 2011 17:16
