Wbrew modom, zgodnie z regułami - kino Różewiczów

Dzisiaj rusza we Wrocławiu przegląd twórczości braci Różewiczów.  90. urodziny autora Kartoteki stały się okazją do przypomnienia kanonu wybitnych filmów, których był scenarzystą, a które wyreżyserował jego brat – Stanisław Różewicz.

„Scenarzysta Tadeusz Różewicz” to tytuł przeglądu, który dzisiaj rozpoczyna się we Wrocławiu. Impreza odbędzie się w Dolnośląskim Centrum Filmowym.


Folder festiwalowy , na zdjęciu Tadeusz i Stanisław Różewiczowie, Odra-Film

Jest to wyjątkowa okazja, by zapoznać się z filmami braci Różewiczów, które teraz, 3 lata po śmierci Stanisława, stają się coraz bardziej popularne. Wracają do obiegu telewizyjnego, DVD. Przez 9 dni widzowie będą mogli obserwować, jak ewoluowała ta twórczość, jak kształtowało się to, co można nazwać marką Różewiczów.

W programie zobaczyć można będzie tak słynne filmy, jak  nagrodzone w San Sebastian "Miejsce na ziemi" (1960), jeden z najważniejszych filmów Różewicza – „Świadectwo urodzenia” (1961), uhonorowane Złotym Lwem w Wenecji oraz nagrodą w Cannes… Trudno nie oprzeć się sentymentowi za czasami, w których polskie filmy zbierały jeden za drugim laury na najważniejszych międzynarodowych festiwalach..Będzie także jeden z filmów, o których sam Stanisław Różewicz wypowiadał się najchętniej – "Opadły liście z drzew" z 1975 roku, nagrodzony na drugim Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku.

Wydaje się, że tak jak twórczość Tadeusza Różewicza została szeroko opisana, skomentowana, trafiając do kanonu lektur szkolnych, tak kino Stanisława czeka jeszcze na porządną, wnikliwą analizę – dzisiaj, kilka lat po jego śmierci.

Odejście reżysera było dla środowiska polskich filmowców wstrząsem – mimo, że przez ostatnie 20 lat nie kręcił już filmów, utrzymał pozycję mentora, komentatora. Będąc jednym z założycieli Stowarzyszenia Filmowców Polskich i przez wiele lat zasiadając w jego władzach, przyzwyczaił filmowców do swojej spokojnej obecności, wsparcia, ale i krytyki. Był autorytetem, choć żył z dala od fleszy.  Stronił od gestów  - Dla mnie zawsze był przykładem rzadko spotykanych cech w naszym środowisku - przyzwoity, łagodny, opanowany, życzliwy – mówił w rozmowie z „Gazetą Wyborczą” Kazimierz Kutz. - . Był też wspaniałym nauczycielem młodych ludzi, ojcem całej generacji twórców stylu, który nazywa się kinem moralnego niepokoju. Własne filmy tworzył, nie oglądając się na panujące wokół tendencje. Zawsze wierny klasycznemu realizmowi, solidnej dokumentacji, prostemu językowi. Wojciech Marczewski  przytaczał z kolei zasadę, jaką kierował się Różewicz - Dobry reżyser według niego to ktoś, kto pracuje z poczuciem odpowiedzialności za sens albo moralny wydźwięk filmu. On tak pracował.

W 2008 roku, na kilka miesięcy przed swoją śmiercią, na 33. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni Stanisław Różewicz otrzymał Nagrodę Specjalną "Platynowe Lwy" za całokształt twórczości.


Stanisław Różewicz, fot. ze zbiorów Muzeum Kinematografii

Warto wspomnieć, że organizatorzy przeglądu zadbali o dostępność przeglądu – bilety na seanse kosztują 6 zł. Natomiast w dniu rozpoczęcia przeglądu i w dniu 90. urodzin Tadeusza Różewicza (9 października) są bezpłatne. Przeglądowi towarzyszy publikacja z tekstami Stanisława i Tadeusza Różewiczów.

Organizatorem przeglądu jest Odra-Film, która uzyskała wsparcie finansowe od Samorządu Wrocławia, Filmoteki Narodowej i Studia Filmowego TOR.

PROGRAM (materiały organizatorów):
1 października
18.00  Trzy kobiety
Scen. Kornel Filipowicz i Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1956, 89 min.
To historia trzech byłych więźniarek hitlerowskiego obozu koncentracyjnego, które pielęgnując zrodzoną tam  przyjaźń, próbują po wojnie kontynuować wspólne życie. Okazuje się to niezwykle skomplikowane ponieważ każda z przyjaciółek inaczej radzi sobie z traumatycznymi przeżyciami wojennymi.

2 października
18.00  Miejsce na ziemi
Scen. Kornel Filipowicz i Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1959, 94 min.
Nagroda: Dyplom Hiszpańskiej Szkoły Filmowej na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastian (1960)
Utrzymana w konwencji surowego dokumentu opowieść o losach zbuntowanego wobec świata trudnego chłopca, który po śmierci matki, pobycie w zakładzie poprawczym i zetknięciu się z ciężko pracującymi ludźmi, szuka własnego miejsca na ziemi.

3 października
18.00  Głos z tamtego świata
Scen. Kornel Filipowicz i Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1962, 112 min.
Nagrody: „Syrena Warszawska” Polskiej Krytyki Filmowej (1962)
W latach pięćdziesiątych w Krakowie miał miejsce proces pseudo-lekarza, który wyłudzał pieniądze i kosztowności od pewnej wdowy w zamian za spirytystyczne seanse z jej dawno zmarłym mężem. Wcielając się w rolę medium potrafił być na tyle wiarygodny, że proceder przynosił dość pokaźne gratyfikacje. Film opowiada o ofiarach tego hochsztaplera.

4 października
10.00  Świadectwo urodzenia (pokaz dla szkół)
Scen. Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1961, 99 min.
Nagrody: Złoty Lew św. Marka na MFF w Wenecji (1961) i Grand Prix Jury Młodzieżowego i Wyróżnienie FIPRESCI na MFF w Cannes (1961).
Trzy nowele ukazujące codzienność okupacji hitlerowskiej widzianej oczami dzieci. Pierwsza z nowel opowiada o żołnierzu, który wiezie we wrześniu 1939 roku dokumenty sztabowe. W tułaczce po bezdrożach towarzyszy mu chłopiec, Janek. Druga nowela to historia dzieci, które spotykają radzieckiego żołnierza, uciekiniera z pobliskiego obozu jenieckiego. Ostatnia nowela  to opowieść o żydowskiej dziewczynce szukającej schronienia w okupacyjnej rzeczywistości. Ta nowela, to jedno z najbardziej przejmujących świadectw na temat Holocaustu w kinie polskim.

18.00 Opadły liście z drzew
Scen. Stanisław Różewicz na podstawie opowiadań Tadeusza Różewicza, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1975, 97 min. Nagrody: I Nagroda Główna na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku (1975)
Dwudziestoletni Henryk jedzie pociągiem nad morze. W czasie podróży wracają w pamięci obrazy, ludzie i sytuacje przeżywane w ostatnim roku wojny. Wspomina dzień, w którym wyruszył do oddziału partyzanckiego w lesie, chłopa, który go tam doprowadził, wzruszenie na widok wartownika z biało-czerwoną opaską, nowe wrażenia i przeżycia wśród towarzyszy broni.

5 października
18.00  Piekło i niebo
Scen. Kornel Filipowicz i Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1966, 91 min.
Reżyser potraktował w filmie życie pozagrobowe umownie, jako fabularny pretekst do podzielenia się z widzem refleksjami na temat ludzkich relacji z doczesnością. Stworzył filozoficzną powiastkę z dość wyraźnym przesłaniem, bliskim słynnemu epikurejskiemu "carpe diem".

6 października
18.00  Samotność we dwoje
Scen. Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1968, 92 min.
Studium psychologiczne podejmujące problem radzenia sobie z życiową tragedią. Historia pastora Hubiny, który nagle traci najbliższych, stając się życiowym rozbitkiem. Wtedy poznaje pastora wyznającego ideologię nazistowską. 

7 października
18:00 Echo
Scen. Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1964, 87 min.
Głównym bohaterem filmu jest ceniony adwokat Henryk. Przez dwadzieścia powojennych lat zdobył mocną pozycję zawodową, założył szczęśliwą rodzinę. Pewnego dnia otrzymuje wiadomość, że jego nazwisko znajduje się na niedawno odnalezionej liście konfidentów gestapo.

8 października
18:00 Szklana kula
Scen. Kornel Filipowicz i Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1972, 80 min.
Hitoria piątki maturzystów, którzy w ostatnich dniach wakacji zastanawiają się nad wyborem dróg życiowych. "Recepty na życie" dopatrują się również w postawie fascynującego ich, tajemniczego włóczęgi.

9 października (90. urodziny Tadeusza Różewicza)
18:00 Drzwi w murze
Scen. Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1973, 91 min.
Bohater filmu jest dramaturgiem, który przyjeżdża na Wybrzeże, aby uczestniczyć w próbach swej nowej sztuki. Wynajmuje pokój u kobiety cierpiącej na schizofrenię. Jest tam świadkiem dręczenia córki przez chorą psychicznie matkę.

20:00 Świadectwo urodzenia
Scen. Tadeusz Różewicz, reż. Stanisław Różewicz, Polska 1961, 99 min.