Tajemnicze taśmy Bergmana

Szwedzka telewizja (SVT) wyemitowała jesienią 2012 kilkuodcinkowy program "Bergmans video" zainspirowany nietypowymi zbiorami filmowymi Ingmara Bergmana w jego domu na Fårö. W 2013 powstanie pełnometrażowy dokument inspirowany telewizyjnym cyklem.

- Pomysł powstał, gdy zobaczyłem pokój Bergmana w jego domu na Fårö, wypełniony po brzegi starymi kasetami VHS, ze starym telewizorem, odtwarzaczem wideo i zielonym fotelem mówi Hynek Pallas, krytyk filmowy dziennika "Svenska Dagbladet" oraz twórca telewizyjnego cyklu "Bergmans video". - Opowiedziałem o tym producentce Fatimie Varhos oraz mojej znajomej Jane Magnusson, z którymi pisałem wtedy program dla telewizji. Zmieniliśmy całkowicie nasze zamierzenia, gdy zorientowaliśmy się, co znajdowało się w zbiorach.


Pokój Ingmara Bergmana, fot. www.facebook.com/BergmansVideo

Niemal 2 tysiące taśm VHS i zgromadzone na nich przez Bergmana filmy stanowiły ogromne zaskoczenie. - Rzuciły bowiem zupełnie nowe światło na filmowe zainteresowania Bergmana - mówi Pallas. - Są tam filmy klasy A i B, kino artystyczne, np. Krzysztofa Kieślowskiego, ale i największe hity popkultury lat 80. i początków lat 90.: "Szklana pułapka", "Krokodyl Dundee", "Coś", cykl o Indianie Jonesie czy komedie z Goldie Hawn.

Tak narodziła się idea "Bergmans video", której pełnometrażowa wersja współfinansowana przez Szwedzki Instytut Filmowy powstanie w najbliższych miesiącach. W telewizyjnym cyklu słynny szwedzki reżyser, z którym nieustająco kojarzone jest skandynawskie kino, jest jedynie punktem wyjścia dla rozmów o idei kina z zaproszonymi do Bergmanowskiego pokoju gośćmi. Kryterium doboru rozmówców było proste - zaprosić znane osobowości, których filmy znalazły się w zbiorach. I tutaj przyszło kolejne zaskoczenie. - Gdy wysłaliśmy zaproszenie do wybranych reżyserów i aktorów, ludzi, z którymi zwykle trudno przeprowadzić wywiad ze względu na ich zawodowe zobowiązania, dostawaliśmy natychmiastowe odpowiedzi, w większości pozytywne.

O swoich "filmowych relacjach" z Bergmanem opowiadają wybitne postacie współczesnego kina, m.in. Alejandro González Iñárritu, Holly Hunter, Woody Allen, Zhang Yimou, Claire Denis, Francis Ford Coppola, Tomas Alfredson, Michael Haneke, Isabella Rossellini, Martin Scorsese, Ridley Scott czy Laura Dern. Każdy z odcinków poświęcony jest odrębnemu elementowi filmowych opowieści, a inspiracją stają się zarówno kolekcjonowane przez Bergmana filmy, jak i jego własne dzieła - śmierć, strach, cisza, humor, przygoda. Miłość do kina i filmowe dzieła pozostają w centrum każdej z rozmów.


Martin Scorsese często czuł się wykluczony przez filmy Bergmana, fot. www.svt.se/bergmans-video/

Jak zauważył Pallas, większość wywiadów ze znanymi ludźmi kina ogranicza się dzisiaj do szybkich rozmów w trakcie kampanii promocyjnych ich kolejnych filmów. W "Bergmans Video" mają okazję, by niezobowiązująco rozmawiać o kinie, swoich wspomnieniach, doświadczeniach i przemyśleniach. Wes Craven opowiada o terapeutycznych właściwościach strachu, a Ridley Scott wyjaśnia, na czym polega fenomen Obcego. John Landis, twórca "Blues Brothers", spacerując po pokojach domu Bergmana na Fårö, mówi, w jaki sposób osamotnienie i alienacja stają się źródłem humoru w jego filmach. Martin Scorsese tłumaczy z kolei, dlaczego czuje się "wykluczony" przez filmy Bergmana, ponieważ.... czasem ich do końca nie rozumie. O ciszy w filmie opowiada Claire Denis, ale i Lars von Trier mówi o "ciszy", z jaką spotkał się ze strony Bergmana. Szwedzki reżyser nigdy nie odpowiedział bowiem na wiele listów twórcy "Idiotów", wielkiego miłośnika twórczości Bergmana.

"Bergmans Video" to interesujące przedsięwzięcie, które przełamuje utrwalony (i jak się okazuje, często stereotypowy) wizerunek szwedzkiego mistrza kina, jego twórczości i zainteresowań. Pełnometrażowy dokument "Trespassing Bergman" ("Przekraczanie Bergmana") nie będzie jedynie prostym przedłużeniem telewizyjnego projektu. - W odróżnieniu od telewizyjnego cyklu skoncentrujemy się na samym Bergmanie i jego filmach - tłumaczy Pallas. - Wielu z naszych rozmówców chciało w czasie wywiadów opowiadać o szwedzkim reżyserze i swoich ulubionych filmach Bergmana. Wiele z tych wypowiedzi ostatecznie nie znalazło się w kolejnych odcinkach. Dlatego dokument będzie koncertował się wokół siedmiu ułożonych w chronologicznej kolejności, kluczowych filmów Bergmana.

Premiera "Trespassing Bergman" planowana jest na 2014 rok.