Zdobywca dwóch Oscarów za reżyserię, twórca filmów "Amadeusz", "Lot nad kukułczym gniazdem", "Skandalista Larry Flynt" i "Miłość blondynki", Miloš Forman, kończy w sobotę 80 lat. Z tej okazji Filmoteka Narodowa organizuje przegląd jego wybranych dzieł. Potrwa od 18 do 25 lutego.
– W dzieciństwie zachwycali mnie ludzie, którzy mogli pociągnąć za sobą tłumy, opowiadając jakąś historię. Chciałem umieć opowiadać historie lepiej od innych, najlepiej na świecie – wyznał w jednym z niedawnych wywiadów reżyser „Amadeusza”.
Miloš Forman, fot. Reuters/Forum
Miloš Forman (właśc. Jan Tomas Forman), w latach 60. jeden z pionierów czechosłowackiej nowej fali, od ponad czterech dekad związany jest z kinematografią amerykańską. Urodził się 18 lutego 1932 r. w Czasławiu w Czechosłowacji. Podczas II wojny światowej jego rodzice zginęli w obozach koncentracyjnych – matka w Oświęcimiu, ojciec w Buchenwaldzie.
Studia skończył w znanej szkole filmowej FAMU w Pradze. Jego reżyserski pełnometrażowy debiut, „Czarny Piotruś” z 1964 r., został znakomicie przyjęty na festiwalu w Locarno. W 1965 r. Forman zrealizował film „Miłość blondynki” – jedno z najbardziej znanych dzieł czechosłowackiej nowej fali – który zdobył nominację do Oscara w kategorii obraz nieanglojęzyczny.
Kolejną nominację do nagrody amerykańskiej Akademii Filmowej w tej samej kategorii przyniósł Formanowi komediowy obraz z 1967 r. „Pali się, moja panno”.
W 1968 r. Forman wyjechał – na zaproszenie wytwórni Paramount Pictures – do Stanów Zjednoczonych, by – nakręcić film „Odlot”. W tym czasie w Pradze została krwawo stłumiona Praska Wiosna i Miloš Forman zdecydował się zostać w Stanach Zjednoczonych na stałe. „Odlot”, nominowany do Złotej Palmy w Cannes, miał premierę w 1971 r.
Choć, jak przypomina Filmoteka, „przez pewien czas Forman nie mógł znaleźć sobie miejsca w obcym kraju, wśród obcych ludzi o obcej mentalności”, jako twórca filmowy szybko zaczął odnosić w USA sukcesy.
W 1975 r. znakomite przyjęcie miał wyreżyserowany przez niego, na podstawie powieści Kena Keseya, "Lot nad kukułczym gniazdem" (1975). Obraz z Jackiem Nicholsonem w roli pacjenta zakładu psychiatrycznego i z Louise Fletcher wcielającą się w postać siostry Ratched, uhonorowano pięcioma Oscarami w kategoriach: najlepszy film, reżyseria, scenariusz adaptowany, pierwszoplanowy aktor i pierwszoplanowa aktorka.
Ważnym tytułem w twórczości Formana był musical „Hair” z 1979 r. o grupie amerykańskich dzieci–kwiatów i wojnie w Wietnamie. Muzyka z filmu pozostaje do dziś jednym z najsłynniejszych soundtracków. W 1981 r., według powieści E.L. Doctorowa, Forman nakręcił film „Ragtime”.
Osiem Oscarów przyznano za obraz Formana z 1984 r., pt. "Amadeusz", filmową biografię wybitnego kompozytora. Statuetki przyznane zostały w kategoriach: najlepszy film, reżyseria, scenariusz adaptowany, najlepsza główna rola męska, kostiumy, dźwięk, scenografia i charakteryzacja.
W kolejnych latach Forman wyreżyserował m.in. filmy: „Skandalista Larry Flint” – nagrodzoną Złotym Niedźwiedziem w Berlinie i nominowaną do dwóch Oscarów opowieść o burzliwym życiu wydawcy pisma pornograficznego „Hustler” (1996), „Człowiek z księżyca” (1999, Srebrny Niedźwiedź w Berlinie za reżyserię) i „Duchy Goi” (2006).
W warszawskim kinie „Iluzjon” w ramach przeglądu twórczości Formana, w dniach 18-25 lutego, obejrzeć będzie można filmy: "Amadeusz", "Lot nad kukułczym gniazdem", "Miłość blondynki", „Pali się, moja panno”, "Hair" i „Człowiek z księżyca”.