Marcel Łoziński w Łódzkiej Alei Gwiazd

Jest laureatem Europejskiej Nagrody Filmowej i wielu nagród na innych festiwalach m.in. w Krakowie, Oberhausen, San Francisco, Wiesbaden, Lipsku, Edmonton, Montrealu, Marsylii, Sydney. Był nominowany do Oscara za film dokumentalny "89 mm od Europy". „Zasłużona gwiazda dla geniusza!” – skomentował krytyk Michał Oleszczyk.

Marcel Łoziński urodził się 17 maja 1940 roku w Paryżu w rodzinie polskich emigrantów. W 1965 roku ukończył Wydział Łączności na Politechnice Warszawskiej i pracował w Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie jako inżynier dźwięku. Dwa lata później rozpoczął studia reżyserskie w Szkole Filmowej w Łodzi. Ukończył je w 1971 roku (dyplom 1976). Marcel Łoziński stał się jednym z najgłośniejszych nazwisk pokoleniowej zmiany, która zaszła w tym czasie w polskim dokumencie. W grupie tej byli też Tomasz Zygadło, Krzysztof Kieślowski, Wojciech Wiszniewski, Paweł Kędzierski. – „Byliśmy młodzi, napaleni, w dużej kontrze do systemu” – mówił Łoziński w wywiadzie dla Magazynu Filmowego w 2016 roku.

Marcel Łoziński, fot. Marta Woźniak

Małgorzata Hendrykowska, historyk filmu, mówi o sceptycyzmie przedstawicieli tego nurtu wobec „życia oficjalnego, niezgodnego z jednostkowym doświadczeniem” i pokazywaniu niezgodności „między oficjalną i prywatną sferą życia”. Klasykę polskiego dokumentu tamtego czasu stanowią: „Happy End” (1973), „Zderzenie czołowe” (1975), „Król” (1975), "Egzamin dojrzałości" (1979), "Próba mikrofonu" (1980). Za swoją postawę Łoziński płacił wysoką cenę.

– „Cenzor mówił, że jak wyrzucimy konkretną rzecz, to film może pójść” – wspominał reżyser. – „Wyciąłem jedną scenę z <Króla>, mimo to film nie poszedł. Pomyślałem, że nigdy więcej nie ustąpię, ale wiedziałem jednocześnie, że sami nic mi nie wytną. Film po prostu będzie leżał na półkach”.

W styczniu 1980 roku został usunięty z warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych, po zatrzymaniu przez cenzurę kolejnych filmów. W pełni do twórczej aktywności wrócił po stanie wojennym, a największe sukcesy przyniosły mu pierwsze lata po transformacji ustrojowej. Do najbardziej znanych i najczęściej nagradzanych filmów Marcela Łozińskiego należą filmy "Siedmiu Żydów z mojej klasy" (1991), „Wszystko się może przytrafić” (1995) i przede wszystkim "89 mm od Europy" (1993). Ten nominowany do Oscara dokument opowiada o przejściu granicznym w Brześciu, gdzie wymieniane są koła pociągów, bo białoruskie tory są szersze o 89 mm od polskich, europejskich. Film był metaforą przemian ustrojowych w 1989 roku.

Marcel Łoziński, Paweł Łoziński, fot. Marta Woźniak

Wśród zdobytych laurów Marcel Łoziński ma m.in. Europejską Nagrodę Filmową za „Poste restante”, cztery nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen i dwanaście na Krakowskim Festiwalu Filmowym (w tym Brązowego Lajkonika za "Egzamin dojrzałości", Srebrną Sestercję na Vision du Reel w Nyon za „Las katyński”, Golden Gate Award na MFF w San Francisco za „Wszystko może się przytrafić” i Grand Prix – Białą Kobrę na Festiwalu Mediów Człowiek w Zagrożeniu za „Jak to się robi?”.

  Został też uhonorowany prestiżowymi nagrodami i odznaczeniami za całokształt twórczości m.in. Paszportem Polityki (1996), Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie filmu dokumentalnego (2000), Nagroda Wolności im. Andrzeja Wajdy przyznawaną podczas MFF w Berlinie (2004),  Nagrodą Specjalną Międzynarodowego Festiwalu „Watch Docs” w Warszawie (2006), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za „wybitne zasługi w pracy twórczej i działalności artystycznej, za osiągnięcia w promowaniu polskiej kultury” (2014), Nagrodą za wybitne osiągnięcia w filmie dokumentalnym na 23. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym „Camerimage” w Bydgoszczy (2015), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” (2015), Nagrodą Specjalną „Smok Smoków” za całokształt twórczości na 56. Krakowskim Festiwalu Filmowym (2016), Nagroda Stowarzyszenia Filmowców Polskich za wybitne osiągnięcia artystyczne (2017).

Marcel Łoziński jest członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej oraz Europejskiej Akademii Filmowej. Wykłada w Szkole Wajdy (Wajda School).

Marcel Łoziński, fot. Marta Woźniak

Fundatorem gwiazdy Marcela Łozińskiego, 103. gwiazdy w Łódzkiej Alei Gwiazd, jest Miasto Łódź w ramach projektu Łódź Miasto Filmu UNESCO. Zadanie jest współfinansowane ze środków Miasta Łodzi.