Film the Book: co proponują filmowcom wydawcy?

Tymczasem, jak pisze Rafał Pawłowski w artykule na stronach Mazovia Warsaw Film Commssion, organizatora Film th Book, w walce o Oscara dla Najlepszego Filmu ok 40% to tytuły mające podstawę literacką. Od 1929 roku Akademicy honorują osobną statuetką scenariusze stanowiące adaptacje. W Polsce szukanie filmowych pomysłów na kartach książek, to wciąż obszar czekający na eksplorację.

Próby systemowego odbudowania silnych związków polskiego filmu z literaturą sięgają pierwszych lat po wprowadzeniu Ustawy o kinematografii, kiedy zaczęto organizować wyjazdowe spotkania (głównie w Serocku) filmowców i pisarzy. Większość z tych spotkań organizowało – i organizuje - Stowarzyszenie Filmowców Polskich, ostatnie z nich – spotkanie z czołowymi wydawcami i autorami literatury faktu odbywało się w październiku 2022 roku. W 2010 roku  podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych odbyła się konferencja na temat relacji (wówczas bardzo słabych) między środowiskami filmu i literatury.

Spotkanie panelowe na Film the Book, fot. MWFC

Lata obserwacji tego procesu potwierdziły pewne reguły. Spotkania wyjazdowe, w Gdyni lub Serocku, niewątpliwie pomagają zadzierzgnąć więzy, służą także budowaniu legend, jako że ich wrodzoną cechą jest silny pierwiastek towarzyski. Efekty ich rzadko jednak są „zerojedynkowe”. Ewa Bolińska-Gostkowska z wydawnictwa „Znak”, od lat zaangażowana w budowanie trwałych relacji między wydawcami a filmowcami, zawsze podkreśla, że najbardziej efektywne są tu rozwiązania systemowe. Filmt he Book jest najstarszym tego typu przedsięwzięciem i po latach widać już jego efekty. Równolegle w Krakowie rozwija się Word2Picture (zresztą z inicjatywy Bolińskiej-Gostkowskiej), panele i pitchingi oraz spotkania indywidualne organizowane są na festiwalu Mastercard Off Camera oraz podczas literackiego Festiwalu Conrada. Pomysł na Film the Book narodził się w ekipie Mazovia Warsaw Film Commmission, działającej w tamach Mazowieckiego Instytutu Kultury. 27 kwietnia 2023 roku na Elektoralnej odbyła się już szósta edycja, w trakcie której wydawcy i autorzy zaprezentowali 20 nowych książek, a przedstawiciele obu branż wzięli udział w dwóch panelach dyskusyjnych.

- Jesteśmy bardzo zadowoleni z tego, jak się impreza rozwija i jakich uczestników przyciąga. Widzimy coraz większe zainteresowanie adaptacjami filmowymi współczesnej polskiej literatury. Przychodzi więcej scenarzystów, reżyserów, producentów. Te branże już się lepiej znają i rozmowa jest na innym poziomie niż kilka lat temu.  Branża wydawnicza rozumie, że przygotowanie produkcji wymaga czasu, choćby po to, by zgromadzić środki – podsumowuje Anna Spisz, kierowniczka Mazovia Warsaw Film Commission.  Justyna Sobolewska i Błażej Hrapkowicz, którzy od początku prowadzili spotkania i prezentacje książek w ramach Film The Book, przyznają, że impreza rozwija się bardzo dynamicznie.

-  Na początku była garstka ludzi, bardziej chyba zależało wydawcom, niż filmowcom – mówi Justyna Sobolewska, zwracając uwagę, że w tym roku wśród ponad setki uczestników znaleźli się scenarzyści, wydawcy, pisarze, reżyserzy, producenci.  To było dosłownie „wyrywanie książek”!  Trwa polowanie na tematy, scenariusze i źródła ekranizacji.  Złote i Srebrne Lwy na ostatnim Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych powędrowały do adaptacji, liczne ekranizacje można znaleźć także na platformach streamingowych.

Kinga Dębska, fot. MWFC

A jakie gatunki najbardziej interesują filmowców? – Komedie, kryminały, komedie kryminalne, thrillery – wylicza krytyczka. Jej zdaniem panelowa dyskusja pokazała, że te dwa światy coraz bardziej się zahaczają. Kiedy publikuję artykuł o nowej powieści, natychmiast dostaję pytania o możliwość zakupu opcji – dodaje. Nastąpił zwrot w kierunku adaptacji, a nawet nadmiar, bo przecież nie wszystkie projekty kończą się ostatecznie powstaniem filmu czy serialu. Ale funkcją Film the Book jest to, by te dwa światy się spotkały.

- Na pierwszych edycjach było wiele uwag krytycznych, zwracano uwagę przede wszystkim na deficyty, braki, a jednocześnie na potrzebę zbudowania zaufania, przyjęcia standardów, ściślejszego poznania się. Zwróciłem uwagę na bardzo pozytywny przekaz obu tych środowisk, które coraz lepiej rozumieją wzajemne potrzeby i oczekiwania   – zauważa Błażej Hrapkowicz. – Podczas dyskusji podkreślano, że selekcja wydawnictw na Film the Book jest bardzo dobra, producenci niezależni czy platformy mają z czego wybierać. Są to książki, które mogą być ciekawym pierwowzorem udanej adaptacji. Po kilku latach intensywnych spotkań lepiej układa się współpraca nad samym procesem przygotowania do adaptacji.

I takie wnioski można było wyciągnąć  z porannego panelu „Od słowa do obrazu: jak producenci i wydawcy współpracują przy tworzeniu adaptacji”, w którym udział wzięli: Filip Bałdyga (Canal+ ), Aneta Hickinbotham  (Aurum Film, producent m.in. „Żeby nie było śladów” i „Króla”), Ewa Bolińska-Gostkowska z Wydawnictwa Znak i Kamila Wrzesińska z Grupy Wydawniczej Relacja.  Justyna Sobolewska i Błażej Hrapkowicz zwracają uwagę na prezentowany podczas tegorocznego przykład filmu fabularnego  „Święto ognia” Kingi Dębskiej na podstawie bestselleru Jakuba Małeckiego. W spotkaniu wzięli udział: reżyserka i autor, ponadto  agentka Monika Regulska i producent - Piotr Dzięcioł (Opus Film). To przykład modelowej współpracy, która nie musi być regułą. W przypadku „Święta ognia” każdy wiedział, jakie ma zadania, a relacje zostały zbudowane na wzajemnym szacunku. To też szczególny przypadek, kiedy autor świadomie dystansuje się od procesu pisania scenariusza, uważając, że jest to obszar przynależny wyłącznie twórcom filmowym.

 Od zakupu opcji do premiery gotowego filmu czy serialu droga wiedzie długa, wyboista i często kończy się na okresie developmentu. Ale to też zrozumiałe. Niemniej jednak różnice widać. W rolach scenarzystów znakomicie odnaleźli się m.in. bracia Zygmunt i Wojciech Miłoszewscy („Prokurator”, „W głębi lasu”), Szczepan Twardoch („Król”), Igor Brejdygant („Rysa”, „Szadź”, „Otwórz oczy”), a ostatnio Agnieszka Dąbrowska („Za duży na bajki”). Rafał Pawłowski  zauważa, że pod tym względem rok 2023 może być przełomowy. Na  ekrany kin trafił   "Filip" Michała Kwiecińskiego wg Tyrmanda, w ekranizacja bestsellerowej „Pokusy” Edyty Folwarskiej w reżyserii Marii Sadowskiej, a także fabuła na podstawie tekstu blogera Piotra C. “Pokolenie Ikea” wg scenariusza i w reżyserii debiutanta Dawida Grala. Mamy za sobą premierę „Wyrwy”, adaptację powieści Wojciecha Chmielarza w reżyserii Bartosza Konopki i wedle scenariusza Marcina Ciastonia.  Na Netfliksie możemy obejrzeć ekranizację romansu Anny Szczypczyńskiej „Dzisiaj śpisz ze mną” wyreżyserowaną przez Roberta Wichrowskiego. Przed Wielkanocą, która upłynęła pod znakiem kilkunastu emisji sławetnego „Znachora” pojawiła się informacja, że po książkę” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza sięgnął Netflix, a nową wersję filmowego klasyka wyreżyserował Michał Gazda.  Czekamy na "Chłopów" Doroty Kobieli wedle Reymonta. To tylko przykłady. 

To zresztą nie wszystko, gdyż osobny rozdział to produkcja ekranizacji dla dzieci – i tu należy podkreślić że literatura już od wielu lat jest podstawą licznych seriali dla dzieci oraz od czasu do czasu filmów fabularnych. Czekamy m.in. na nowe klasyk, jak: „Kajtuś Czarodziej” Magdaleny Łazarkiewicz i „Akademia Pana Kleksa” Macieja Kawulskiego. Kolejny osobny rozdział to produkowane na podstawie literatury seriale z przeznaczeniem głównie na platformy, jak „Erynie”, „Szadź”, „Wotum nieufności”, „Emigracja” i wiele innych.

Prezentacja wydawców, fot. MWFC

  Informacje o planowanych lub zrealizowanych w ostatnim czasie adaptacjach znajdują się tutaj: https://mwfc.pl/sztuka-adaptacji-czyli-ksiazki-ktore-kreca-filmowcow/

 
Organizatorem Film the Book jest Mazovia Warsaw Film Commission działająca w ramach Mazowieckiego Instytutu Kultury. Wydarzenie jest realizowane przy wsparciu M. St. Warszawy oraz Województwa Mazowieckiego. Partnerzy 6. edycji: Creative Europe Desk Polska, Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych, Stowarzyszenie Filmowców Polskich, StoryLab Pro, Biblioteka Scenariuszy Filmowych.

Wykaz proponowanych książek w katalogu Film the Book: https://mwfc.pl/film-the-book/