Nie żyje Stefan Szwakopf

Stefan Szwakopf urodził się 2 lutego 1924 roku w Częstochowie. Pochodził z rodziny o bogatych tradycjach patriotycznych. Jego dziadkowie brali udział w powstaniu styczniowym, rodzice ukrywali w czasie okupacji osoby zaangażowane w podziemną walkę konspiracyjną, a sam Stefan walczył w szeregach Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej. Ta przeszłość nie ułatwiała artyście życia w powojennej, socjalistycznej Polsce.

Ukończył Wydział Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Pracę dyplomową obronił w 1956 roku w pracowni prof. Franciszka Strynkiewicza. Wprawdzie marzył o studiach politechnicznych, które jednak nie były one możliwe z powodów politycznych. Po ukończeniu stołecznej uczelni zaczął gwałtownie poszukiwać pracy. I właśnie usłyszał o powstającym w Warszawie oddziale bielskiego Studia Filmów Rysunkowych, które organizował m.in. przyszły mistrz polskiej animacji – Witold Giersz. Ponieważ Szwakopf dobrze władał ołówkiem, otrzymał etat rysownika, a następnie – animatora. Trudną sztukę animacji przez rok doskonalił na praktyce w jednej z wytwórni czechosłowackich, a w 1959 roku samodzielnie zadebiutował – jako reżyser i współscenarzysta z Adamem Kuligiewiczem – zabawną opowiastką o dwóch psach o zróżnicowanych charakterach, zatytułowaną „Nie zadzieraj nosa”.

W warszawskim Studiu Miniatur Filmowych przepracował czterdzieści lat, do emerytury. W rozmowie z Andrzejem Bukowieckim dla „Magazynu Filmowego SFP” wspominał: „Początkowo animowałem filmy innych reżyserów, ale odkąd sam zająłem się reżyserią oraz projektowaniem plastycznym filmów i postaci, zarzuciłem animację, nie chcąc, wskutek znamiennej dla niej powtarzalności rysunków i malunków, popaść w manierę” - opowiadał Andrzejowi Bukowieckiemu w wywiadzie dla "Magazynu Filmowego SFP". .

Jego specjalnością były filmy dla dzieci. Był reżyserem odcinków popularnych seriali, jak m.in.  „Jacek Śpioszek”, „Jacek w krainie baśni”, „Na tropie”, „Podróże w czasie”, „Mieszkaniec zegara z kurantem”, „Kochajmy straszydła”, „Dziwne przygody Koziołka Matołka”, „Pies, kot i…”, „Wędrówki Pyzy”, „2 koty + 1 pies”, ale także filmów krótkometrażowych dla młodego widza: „Czarodziejska pałeczka” (1961), „W gronie przyjaciół” (1975), „W samolocie” (1976). 

Stefan Szwakopf z Nagrodą SFP, fot. Grzegorz Torzecki / SFP

Był twórcą znakomitych filmów edukacyjnych skierowanych do młodych widzów, m.in.: "Jak się fruwa" (1964), „Narodziny Ziemi” (1974), „Ewolucja Ziemi” (1974). Realizacja tego ostatniego filmu nastręczyła mnóstwo problemów. Kręcono go na wieloplanowym stole animacyjnym, podczas  naświetlania jednej klatki, trzeba było animować jednocześnie siedem elementów oprawy plastycznej. „Jeśli w ciągu jednego dnia udało nam się nakręcić cztery sekundy filmu, uważaliśmy to za sukces – wspominał reżyser we wspomnianym wywiadzie. Co ciekawe, fascynowała go  astronomia. Zrealizował sekwencje animowane w „Planecie krawiec” Jerzego Domaradzkiego, której bohater był astronomem amatorem.
 
Stefan Szwakopf stworzył kilka niezwykle interesujących animacji przeznaczonych dla dorosłego widza, jak choćby "Cybernetyk" (1962), "Plan ogólny" (1986) czy „Tunel” (1968), do którego scenariusz reżyser napisał wspólnie z Andrzejem Warchałem, filarem słynnego krakowskiego kabaretu Piwnica pod Baranami. Swą pasję – rzeźbę – od której zaczynał swe artystyczne życie, odnalazł, współpracując z Piotrem Dumałą nad realizowaną z użyciem płyt gipsowych ekranizacją „Zbrodni i kary” (2000) Fiodora Dostojewskiego. Sam dużo rzeźbił, przede wszystkim w swym domowym zaciszu.

Był laureatem Złotego Słonecznika – razem z Piotrem Pawłem Lutczynem – za serial „Wędrówki Pyzy” na VI Festiwalu Seryjnych Filmów dla Dzieci w Gołańczy (1982) oraz wielu innych nagród festiwalowych.