Off Camera Pro Industry. Zielona produkcja i deficytowe zawody filmowe

Organizatorzy Off Camera a także koordynatorki sekcji branżowej - Joanna Szymańska i Magdalena Koszalińska zadbały o to, by uwaga młodych twórców, reżyserów, producentów, scenarzystów skierowana była na tematy, które są języczkiem u wagi we współczesnej kinematografii. Nie dziwi więc, że na pierwszy ogień rzuciły temat zrównoważonej produkcji filmowej. Pochwalimy się, że nasza redakcja jako pierwsza zainicjowała cykl artykułów poświęconych temu tematowi (patrz: ramka). Ale, korzystając ze spotkań po kolejnej pandemicznej przerwie, dobrze jest odświeżyć temat, który w Polsce raczkuje, a  Europie staje się ważnym światowym trendem.

Aleksandra Leszczyńska, Paweł Kosuń, fot. Mastercard Off Camera

- Małe rzeczy, które składają się na dużą sumę - słowami gośćmi można podsumować rozmowę, którą niezmordowana propagatorka zielonej produkcji filmowej Aleksandra Leszczyńska i jeden z tejże pionierów producentów, czyli Paweł Kosuń. Pisaliśmy o tym, że polscy producenci oddolnie starają się wprowadzać zasady zrównoważonej produkcji, podczas gdy na przykład w krajach anglosaskich mamy już do czynienia ze skodyfikowanymi systemami oszczędności ekologicznych. A w Polsce? Skromnie, ale ważnie. Jeszcze dekadę temu kubły na planie zapełniane były plastikowymi sztućcami, talerzami, kubkami. Bo właśnie w cateringu widać największy postęp - przechodzi się na naczynia papierowe i wielorazowe. Goście zauważyli, że pandemia, która pojawiła się na samym początku procesu wdrażania zielonej produkcji filmowej w Polsce, zahamowała go. Z powrotem na plany wróciły jednorazówki, jednorazowe maseczki, przekleństwo naszych czasów. Ale z mojej obserwacji wynika jednak, że pewne dobre praktyki już się przyjęły i COVID-19 ich nie cofnął.

Aleksandra Leszczyńska i Paweł Kosuń byli zgodni - idea zrównoważonej produkcji filmowej musi być dobrze komunikowana. Nie można ludzi zmuszać do wegetarianizmu, ale można zachęcać świetnymi, zdrowymi daniami. Niebagatelne źródło ekologicznych oszczędności wynika ze... scenariusza. Czasem lepiej zostać z ekipą na miejscu, znaleźć lokacje blisko siebie, w ten sposób oszczędzić na transporcie. Trzeba sobie zadać pytanie, czy naprawdę potrzebujemy jechać sto kilometrów, aby sfilmować przysłowiowy "las krzyży". Osobna historia to rezygnacja z agregatora na rzecz sieci - nie zawsze jest to możliwe w naszych warunkach.

fot. Mastercard Off Camera

W każdym razie pomysłów i wyzwań jest wiele. Goście Off Camera mówili o koniecznych rozwiązaniach systemowych, takich jak dodatkowe punkty przyznawane w procesach ocen projektów (niektóre regionalne fundusze już to wdrażają). Ważna jest także rozmowa z szefami pionów, kostiumografem, scenografem, operatorem czy studiem postprodukcji - oszczędności ekologiczne mogą bowiem zaczynać się na poziomie biura. Leszczyńska i Kosuń poinformowali o powołaniu międzysektorowej grupy Film dla klimatu i zaprosili na duże spotkanie pierwszego dnia Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni - 20 września 2021 roku. Tam będziemy mogli dowiedzieć się więcej.

Kolejny panel poświęcony był zawodom filmowym. Punktem wyjścia do rozmowy był raport z badań nad nowymi i deficytowymi zawodami filmowymi, prowadzonymi na zlecenie Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy. Przedstawiająca raport Katarzyna Ślesicka zwróciła uwagę, że żaden z zawodów uznanych przez respondentów za deficytowe,  nie jest ściśle związany z planem filmowym – zawody filmowe przyszłości są bardziej związane z etapem rozwoju i przygotowania projektu, a także jego postprodukcji, dystrybucji i promocji. Pierwsze pięć to zawody, które wymagają wszechstronnego wykształcenia, mają związek z rosnącą digitalizacją kultury i komunikacji  i są odzwierciedleniem zmian w dystrybucji filmów oraz rosnącej ilości treści audiowizualnych: producent kreatywny, specjalista ds. PR-u filmowego, konsultant scenariuszowy, agent twórcy, agent sprzedaży zagranicznej. Pozostałe dwa zawody omówione w raporcie: producent VFX i producent doświadczeń VR, są dużo bardziej związane z technologią.

Wnioski z badania zdawali się podzielać goście spotkania. Maciej Dydo, dyrektor Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych, zwrócił uwagę na ostatnią inicjatywę Izby - wraz z Netfliksem zidentyfikowali braki w kadrach i na tej podstawie zorganizowali szkolenia, które przeprowadzili fachowcy z Polski i ze świata. Szkolenia obejmowały sześć zawodów: administrator produkcji, kierownik produkcji, koordynator postprodukcji, supervisor VFX, supervisor muzyczny i specjalista HDR. KIPA przygotowała również kurs dotyczący finansowania filmów, który ma przygotować do lepszego funkcjonowania na rynku międzynarodowych produkcji audiowizualnych.

Anna Pachnicka, dziekan Wydziału Organizacji Sztuki Filmowej wymieniła kierunki kształcenia: oprócz studiów licencjackich i magisterskich (w trybie dziennym i zaocznym) WOSF oferuje studia podyplomowe dla producenta kreatywnego oraz studia z zakresu zarządzania cyfrową postprodukcją. - Świat się zmienia. Przyszłością jest wielozadaniowość. Spodziewam się, że budżety filmów autorskich będą niższe, ciężko będzie pozyskać do nich wielu specjalistów. Dlatego będziemy musieli wykonywać różne zadania. Przeprowadzane przez nas badania mają nam dać wiedzę, jak zmieniać programy, aby nasz absolwent odnalazł się na przyszłym rynku pracy - mówiła doktor Pachnicka.  

- Świat poszedł w taką stronę, ze nie lubimy być wtłaczani w schematy - zauważył Filip Kasperaszek (Atelier Scenariuszowe). - Do tego modelu pasują bardziej warsztaty a nie studia. Szkoła jest czasem za sztywna, kształcenie wyższe - zbiurokratyzowane. Do Atelier Scenariuszowego zgłaszają się absolwenci szkół filmowych, ale też reprezentanci innych branż, z literatury, gier. Ale my skupiamy się na samym tekście i dzięki temu te różnice się zacierają. Kasperaszek zauważył, że warsztatowy charakter Atelier sprawia, że jego organizatorzy mogą być bliżej rynku.

- Nasi absolwenci nie mają problemów ze znalezieniem pracy, dużo się dzisiaj robi, więc jest dylemat. Co jest lepsze? Nie wykształcimy producentów w trzy czy pięć lat. Ale wewnętrzna potrzeba studiowania produkcji to najlepsze paliwo. Szkoła jest częścią systemu. Ale szkoła artystyczna jest jednak inna, to miejsce spotkań, kreatywnej wymiany. Po niej trafiają na plan filmowy ale następnie - na warsztaty, takie choćby jak organizuje KIPA - dodała Anna Pachnicka.

Katarzyna Ślesicka, Maciej Dydo, Anna Pachnicka Filip Kasperaszek, fot. Mastercard Off Camera

  Jak spuentowała Katarzyna Ślesicka, poszukiwane zawody filmowe niekoniecznie znajdują swoje odzwierciedlenie w kierunkach studiów. Trudno wyobrazić sobie pięcioletnie studia dla agentów sprzedaży, aczkolwiek nie ma wątpliwości, że są oni w Polsce w deficycie. Szkoła zachowuje pewne standardy kształcenia, natomiast kursy w formie podyplomówek czy warsztatów pozwalają się wyspecjalizować czy zmienić kompetencje.

I ta tendencja wydaje się na razie trwała.

Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego Mastercard OFF CAMERA w Krakowie trwał w dniach 3-12 września 2021 roku.