Apel w sprawie zrównania praw twórców opłacających składki ZUS

Twórcy, opłacający samodzielnie za siebie składki do ZUS, lecz nie będący przedsiębiorcami, od początku stanu epidemii i wprowadzenia programów pomocowych, nie mogli skorzystać ze wsparcia w postaci świadczenia postojowego. Na tę sprawę należy patrzeć w kontekście trwających prac nad ustawą o uprawnieniach artysty zawodowego, o których wspomniał Pan w odpowiedzi na petycję Pana Marka Pawłowskiego, a która to ustawa - jak wierzymy - znormalizuje warunki bytowe twórców, aby zbliżyć je do rozwiązań od dawna obowiązujących w krajach europejskich. Ustawa ta jest bardzo potrzebna i oczekiwana, jednak zawiera rozwiązania dotyczące przyszłości. Przywołana petycja oraz niniejsze pismo odnoszą się zaś do sytuacji, która trwa od początku stanu epidemii COVID-19, a stan ten trwa już przeszło rok i powoduje pogłębianie problemów egzystencjonalnych twórców – czytamy w apelu Jacka Bromskiego, prezesa SFP.

***

Warszawa, 17 maja 2021 roku

Szanowny Pan
Prof. dr hab. Piotr Gliński

Wiceprezes Rady Ministrów,

Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu

Szanowny Panie Premierze,

działając w imieniu Członków Stowarzyszenia Filmowców Polskich, największej w Polsce organizacji zrzeszającej ludzi filmu oraz jako przedstawiciel szeroko rozumianego środowiska filmowego zwracam się do Pana Premiera z prośbą o ponowne pochylenie się nad petycją Pana Marka Pawłowskiego w sprawie zrównania praw twórców opłacających składki na ubezpieczenia społeczne do ZUS w dobie pandemii z przedsiębiorcami (petycja z dnia 22 listopada 2020 r.). Zwracam uwagę, że wskazane poniżej problemy dotyczą szerszego kręgu Członków Stowarzyszenia Filmowców Polskich i twórców filmowych w ogólności.

Problem dotyczy grupy osób posiadających status: twórca, opłacających samodzielnie za siebie składki do ZUS, lecz nie będących przedsiębiorcami.

Ww. twórcy, od początku stanu epidemii i wprowadzenia przepisów powołanych poniżej, nie mogli skorzystać z pomocy w postaci świadczenia postojowego na podstawie art. 15zq ust. 1 pkt 1 i ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842 z późn. zm.) – dalej: „Tarcza Antykryzysowa”. Wśród Członków Stowarzyszenia Filmowców Polskich zdarzyły się przypadki, że twórca – wobec pierwotnej interpretacji ZUS, zgodnie z którą rozwiązania przewidziane w Tarczy Antykryzysowej dedykowane są przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych albo osobom, które są traktowane jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – otrzymał świadczenie postojowe, a następnie otrzymał wezwanie z ZUS do zwrotu tego świadczenia, gdyż interpretacja uległa zmianie na niekorzyść tych twórców. Taka zresztą interpretacja przepisów Tarczy Antykryzysowej – niekorzystna dla twórców – stała się jednolitą linią orzeczniczą, zarówno w zakresie decyzji wydawanych przez ZUS, jak i wyroków sądowych wydawanych wskutek odwołań składanych od decyzji ZUS. Wskazuje się w orzecznictwie sądowym, że ustawodawca w sposób wyraźny ograniczył krąg osób uprawnionych do powyższego świadczenia, jak również przesłanki nabycia do niego prawa. Sądy wskazują, że przysługuje ono na podstawie specjalnej ustawy, której przepisy mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie dopuszczają nieuprawnionej wykładni per favorem. To, że twórcy zgłoszeni do ubezpieczeń, opłacający składki samodzielnie za siebie w obszarze świadczeń z ubezpieczeń społecznych są traktowani jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, nie kreuje prawa do innych uprawnień, w tym świadczenia postojowego, albowiem jego konstrukcja nie jest oparta na instrumentach ubezpieczeń społecznych. Wobec tego należy wskazać na pewną dychotomię, gdyż na gruncie prawa przedsiębiorców oraz Tarczy Antykryzysowej ww. twórca nie jest przedsiębiorcą, a z punktu widzenia przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – jest.

Wspomniana grupa twórców nie mogła także skorzystać z czasowego zwolnienia z obowiązku opłacania składek do ZUS (za okres od marca do maja 2020 roku) tak, jak przedsiębiorcy, mimo iż - tak jak przedsiębiorcy – odprowadzała co miesiąc składki.

Powołana na wstępie petycja, którą jako Prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich popieram, dotyczy równego traktowania tej grupy twórców, którzy z powodu pandemii znaleźli się w ciężkiej sytuacji materialnej i często nie mają środków, by opłacić składki do ZUS, nie wspominając o innych kategoriach koniecznych stałych wydatków. Zrównanie takich twórców z przedsiębiorcami na gruncie przepisów Tarczy Antykryzysowej w zakresie uprawnień do świadczeń postojowych oraz zwolnienia ze składek ZUS byłoby rozwiązaniem sprawiedliwym. Należy jednak przy tym podkreślić także specyfikę tej grupy twórców – twórców filmowych, polegającą na tym, o czym wspomniał Pan Marek Pawłowski w swej petycji, że często uzyskują oni dochody raz, czy dwa razy do roku, co wynika ze specyfiki produkcji filmowej. Należałoby zatem rozważyć konstrukcję przepisów o tożsamych świadczeniach, jak wyżej wymienione, uwzględniając jednakże, iż porównywanie miesiąc do miesiąca dochodów i ustalanie, czy i w jakiej wysokości nastąpił spadek tych dochodów z reguły nie będzie miarodajne w przypadku tych twórców. Warte rozważenia jest zatem opracowanie innych mechanizmów ustalania praw do tego typu świadczeń i zwolnień. Niemniej jednak już choćby zrównanie tych twórców w prawach z przedsiębiorcami, na podstawie ww. przepisów, będzie z pewnością dużym krokiem naprzód.

Na tę sprawę należy patrzeć w kontekście trwających prac nad ustawą o uprawnieniach artysty zawodowego, o których wspomniał Pan w odpowiedzi na petycję Pana Marka Pawłowskiego, a która to ustawa - jak wierzymy - znormalizuje warunki bytowe twórców, aby zbliżyć je do rozwiązań od dawna obowiązujących w krajach europejskich. Ustawa ta jest bardzo potrzebna i oczekiwana, jednak zawiera rozwiązania dotyczące przyszłości. Przywołana petycja oraz niniejsze pismo odnoszą się zaś do sytuacji, która trwa od początku stanu epidemii COVID-19, a stan ten trwa już przeszło rok i powoduje pogłębianie problemów egzystencjonalnych twórców.

Z poważaniem

Jacek Bromski
Prezes
Stowarzyszenia Filmowców Polskich

***

Petycja Marka Pawłowskiego w sprawie zrównania praw twórców opłacających składki ZUS w dobie pandemii z przedsiębiorcami PRZECZYTAJ