Maria Rutkowska wierna dokumentowi

Maria Rutkowska jest warszawianką. Niemal całe swe zawodowe życie związała ze stołeczną Wytwórnią Filmów Dokumentalnych, choć montażowego fachu uczyła się podczas realizacji filmów fabularnych, m.in. „Pasażerki” (1963) Andrzeja Munka, „Prawa i pięści” (1964) Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego, „Bariery” (1966) Jerzego Skolimowskiego. Pracowała także w ekipie montażowej kilku ważnych dokumentów, m.in. „Dwadzieścia lat później” (1964) Mariana Marzyńskiego, „Na planie” (1968) Jerzego Ziarnika, „Krzysztof Penderecki” (1968) Krzysztofa Zanussiego.

Jako samodzielna montażystka ma na swym koncie ponad pół setki filmów, zrealizowanych głównie w warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych. Spod jej „nożyczek” wyszły m.in. „Stójka” (1975) Radosława Piwowarskiego, „Próba wspólnoty” (1976) Andrzeja Titkowa, „Przychodzimy, odchodzimy… czyli Piwnica pod Baranami” (1977) Anny Górnej i Lubomira Zająca, „Sama ze swoją piosenką” (1979) Krzysztofa Gradowskiego, „Antczakowie” (1980) Ignacego Szczepańskiego, „Całe życie w Pomygaczach” (1987) Marii Kwiatkowskiej, „Wybory 89” (1999) Pawła Kędzierskiego. Montowała także dokumenty powstałe w Studiu Filmowym im. Karola Irzykowskiego, m.in. „Piłowanie” (1988) Teresy Kotlarczyk; w Studiu Filmowym „Wir”, m.in. „Mord w Jekaterynburgu” (1998) Włodzimierza Szpaka; w Studiu Filmowym „Kronika”, m.in. „Za horyzontem” (1991) Ireny Kamieńskiej i Andrzeja Piekutowskiego.

Rutkowska była nade wszystko nadworną montażystką dokumentów Jerzego Ziarnika (m.in. „Kilińszczacy”, 1969; „Mianuję obywatela aktorem”, 1973; „Mistrz-prezydent”, 1986)  oraz Tadeusza Makarczyńskiego (m.in. „Maraton”, 1972; „Pochód”, 1973; „Spacer po Warszawie pana Bolesława Prusa”, 1980; „Mistrza Canaletta przewodnik po stanisławowskiej Warszawie”, 1983; „Powrót”, 1985; „Autoportret artysty”, 1985). Na szczególną uwagę w jej dorobku zasługują trzy dokumenty montażowe: „Patrzę na twoją fotografię” (1979) Ziarnika – pogodna, nostalgiczna wędrówka po latach trzydziestych ubiegłego wieku, po których prowadzą nas stare fotografie, które… zarekwirowano więźniom obozu koncentracyjnego Auschwitz, „Sceny z Powstania Warszawskiego” (1983) Makarczyńskiego, oparte na zdjęciach powstańczych Sylwestra Brauna „Krisa”, oraz kontynuujący je „Exodus” (1985), opowiadający – poprzez zachowane taśmy filmowe ze źródeł polskich i niemieckich – o tragicznych losach miasta i jego mieszkańców w ostatnich miesiącach wojny. Film Ziarnika został uhonorowany na festiwalu krakowskim (1979) Złotym Smokiem, a dokumenty Makarczyńskiego – rok po roku – Złotymi Lajkonikami (1984, 1985).