Janusz Połom – sztukmistrz obrazu

Janusz Połom urodził się 16 października 1950 roku w Toruniu. Kinem zainteresował się już w szkole średniej, w latach 1967-1971 był członkiem Amatorskiego Klubu Filmowego „Grunwald” w Olsztynie. W 1971 roku dostał się na Wydział Operatorski i Realizacji Telewizyjnej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, który ukończył w 1975 roku (dyplom uzyskał dwa lata później). W łódzkiej Szkole Filmowej studiował również na Wydziale Reżyserii Filmowej i Telewizyjnej (absolutorium uzyskał w 1979 roku). Uczelni pozostał wierny także po jej ukończeniu, w latach 1975-1986 prowadził zajęcia na Wydziale Operatorskim (w latach 1981-1984 pełnił funkcję dziekana tego wydziału). W 1984 roku wyjechał za granicę, na emigracji spędził siedemnaście lat. W tym czasie wykładał na Université du Québec w Montrealu i Centro de Capacitación Cinematográfica w Meksyku. Po powrocie do Polski podjął pracę na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Podczas łódzkich studiów, w latach 1971-1976, związał się z Warsztatem Formy Filmowej, awangardowym ugrupowaniem artystycznym poszukujących nowych środków wyrazu w obszarze sztuk wizualnych. Wydaje się, że przynależność do tej formacji, codzienne obcowanie z artystami tej klasy, co Józef Robakowski, Wojciech Bruszewski, Zbigniew Rybczyński, Andrzej Różycki czy Ryszard Waśko, w dużej mierze ukształtowały postawę twórczą Połoma, której wyznacznikiem stało się eksperymentowanie, penetrowanie różnych obszarów sztuki (film, fotografia, poezja), poszukiwanie nowych sposobów artystycznej wypowiedzi, głównie w sferze wizualnej. Notabene tytuł pracy dyplomowej Połoma w łódzkiej Szkole Filmowej brzmi „Film – sztuka obrazu”.

Swe filmy realizował głównie w łódzkich wytwórniach – Studiu Małej Formy Filmowej „Se-Ma-For” i Wytwórni Filmów Oświatowych. Ma na swym koncie kilkanaście autorskich krótkich metraży, podczas realizacji których pełnił funkcję nie tylko scenarzysty i reżysera, ale i operatora. Jest także autorem zdjęć do ponad dwudziestu filmów zrealizowanych przez przyjaciół. I to różnorodnych rodzajów (dokumenty, animacje, krótkie fabuły).

Już operatorski dyplom, refleksyjna etiuda plastyczna zatytułowana „Mozaika” (1975), przyniósł mu wyróżnienie na moskiewskim Festiwalu Filmów Trickowych (1976). Jego kino to najczęściej zrealizowane w technikach kombinowanych efektowne plastycznie kolaże, jak „Klaustrofobia” (1977), „Wygodne łózko” (1979) czy „Smacznego!” (1979), choć w filmografii Połoma znajdziemy także niekonwencjonalny dokument „Ósemka” (1983), w którym wybory Miss Polonia zderzył z problemami łódzkich włókniarek.

Spośród filmów ze zdjęciami Janusza Połoma warto wspomnieć nagrodzoną w Krakowie (1977) efektowną animację Hieronima Naumann „Wyliczanka” (1976), dwa dokumenty Andrzeja Papuzińskiego – „Stanisław Zagajewski. Ars mea, lux mea” (1978) i „Dzwon” (1980) – nagrodzone na zakopiańskim Przeglądzie Filmów o Sztuce (1978, 1982), oraz uhonorowany Grand Prix na Festiwalu Filmów Społeczno-Politycznych w Łodzi (1984) – „Wąski tor” (1984) Tamary Sołoniewicz, w którym zrealizował zdjęcia wspólnie z Lechosławem Czołnowskim, niegdysiejszym kolegą z Warsztatu Formy Filmowej.

Janusz Połom jest także uznanym fotografikiem. Miał wystawy w wielu prestiżowych galeriach, jego prace znajdują się m.in. w łódzkim Muzeum Sztuki, ottawskiej National Gallery i meksykańskim Centro Nacional de las Artes.