Andrzej Szenajch – za mundurem role sznurem

Z urodzenia jest warszawiakiem, dzieciństwo spędził w Garwolinie, gdzie ojciec był majorem w stacjonującym tam pułku kawalerii. To tam nauczył się jeździć konno oraz zainteresował się wojskiem, co po latach znalazło swój wyraz w uprawianiu z ogromną pasją profesji kostiumografa specjalizującego się w kostiumach wojskowych oraz militariach. Ale zanim to się stało, Szenajch postanowił zostać aktorem. Profesji aktorskiej uczył się w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Zadebiutował w 1952 roku na deskach Teatru Ziemi Opolskiej, gdzie występował do roku 1958, w roku następnym powrócił do stolicy, angażując się w Warszawskim Teatrze Objazdowym, a w 1961 roku związał się z Teatrem Współczesnym, gdzie grał aż do przejścia na emeryturę (1995).

Na planie filmowym zadebiutował w 1966 roku rolą gestapowskiego tłumacza w telewizyjnej ekranizacji dramatu Zdzisława Skowrońskiego „Mistrz”, wyreżyserowanej przez Jerzego Antczaka.

„Role drugoplanowe lub epizodyczne grałem chyba u wszystkich polskich reżyserów, wielokrotnie u Jerzego Antczaka, Andrzeja Wajdy, Janusza Zaorskiego, Krzysztofa Zanussiego” – wspomina na łamach „Magazynu Filmowego” przy okazji Nagrody Stowarzyszenia Filmowców Polskich za wybitne osiągnięcia artystyczne, którą otrzymał przed czterema laty.

Ma na swym koncie ponad 180 ról, w tak znaczących filmach, jak m.in.: „Śmierć prezydenta” (1977) Jerzego Kawalerowicza, „Noce i dnie” (1977) Jerzego Antczaka, „Szpital Przemienienia” (1978) Edwarda Żebrowskiego, „Spirala” (1978) Krzysztofa Zanussiego, „Panny z Wilka” (1979) Andrzeja Wajdy, „Gorączka” (1980) Agnieszki Holland, „Matka Królów” (1982) Janusza Zaorskiego, „C.K. Dezerterzy” (1985) Janusza Majewskiego, „Ostatni dzwonek” (1989) Magdaleny Łazarkiewicz, „Lawa” (1989) Tadeusza Konwickiego, „Pułkownik Kwiatkowski” (1995) Kazimierza Kutza, „Warszawa” (2003) Dariusza Gajewskiego, „Pornografia” (2003) Jana Jakuba Kolskiego.

To nie role jednak przyniosły mu największe uznanie, a kostiumy, zwłaszcza wojskowe, choć nie tylko. Kostiumy do „Jutro idziemy do kina” (2007) Michała Kwiecińskiego nagrodzono w Gdyni (2007), do „Kochanków Roku Tygrysa” (2005) Jacka Bromskiego nominowano do Orłów, do „Katynia” (2007) Andrzeja Wajdy uhonorowano Orłami, a do „Hiszpanki” (2015) Łukasza Barczyka nagrodzono i na gdyńskim festiwalu (2015), i statuetką Orłów (2016). Trzy filmy z jego kostiumami – „Lista Schindlera” (1993) Stevena Spielberga, „Pianista” (2002) Romana Polańskiego i „Katyń” (2007) Andrzeja Wajdy – ubiegały się o Oscary.

„Kostiumografem zostałem dzięki Wajdzie. W jego »Pannach z Wilka« miałem epizod aktorski, »grały« też moje konie. Kiedy poczyniłem trafną uwagę o jednym z mundurów, reżyser poradził mi, abym zajął się profesjonalnie kostiumami wojskowymi i militariami w filmach. Wstąpiłem więc do Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Z czasem wyrobiłem sobie kolejno II i I kategorię zawodową” – opowiada Szenajch w rozmowie z Andrzejem Bukowieckim na łamach „Magazynu Filmowego”. I dodaje: „Z Wajdą pracowałem przy siedemnastu filmach, m.in. »Panu Tadeuszu« i »Kronice wypadków miłosnych«, w której wiele trudu, ale i satysfakcji, sprawiło mi przygotowanie 210 jeźdźców oraz dwóch zaprzęgów artyleryjskich do sceny wymarszu 13. Pułku Ułanów Wileńskich”. W wielu filmach Andrzej Szenajch zajmował się nie tylko kostiumami, ale i militariami, a podczas realizacji „Legionów” (2019) Dariusza Gajewskiego był nawet konsultantem ds. savoir-vivre’u. „Nie wystarczy poprawnie uszyć kostium, żeby dobrze prezentował się na ekranie. Aktor musi go odpowiednio nosić na sobie. Tego też uczę aktorów” – wyznaje.