Barbara Hollender - Filmowa Kwarantanna z Kulturą #5

Tym razem filmowymi inspiracjami dzieli się z Barbara Hollender - krytyczka filmowa, przewodnicząca Koła Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenie Filmowców Polskich, wiceprzewodnicząca FIPRESCI. Pracowała m.in. w TVP, redakcjach „Ekranu” i „Filmu”. Od początku lat 90. związana z dziennikiem „Rzeczpospolita”. Autorka książek: „Zespół Tor” (z Zofią Turowską - 2000), „Od Wajdy do Komasy” (2014), „Od Kutza do Czekaja” (2016), „Od „Munka do Maślony” (2017). Członkini Europejskiej Akademii Filmowej i Polskiej Akademii Filmowej.

Poznaj filmowe rekomendacje Barbary Hollender.

Powtórka z mistrzów

W czasie izolacji, gdy kina są zamknięte, przemysł filmowy stanął i nie ma nowych premier, boom przeżywają platformy streamingowe, kwitną Netflix czy HBO, które oferują nie tylko nowości ostatnich lat, lecz również znakomite seriale. Swoje archiwa otworzyło wiele filmotek zagranicznych – od węgierskich aż po izraelskie. Ale warto też sięgnąć do polskiej klasyki. I przypomnieć sobie filmy, które powoli stały się elementem historii kina, a przecież – zapewniam – skłaniają do refleksji i wzruszają do dzisiaj.

Szczególnie polecam wspaniałe obrazy, które siedem lat temu udostępniły w sieci studia filmowe „Kadr” i „Tor”. Wystarczy w wyszukiwarce wpisać tytuł filmu. Na YouTube trafiło bowiem wówczas ponad 60 klasycznych dzieł, potem jeszcze ta kolekcja była uzupełniana. Dziś bez żadnych opłat (za cenę obejrzenia reklam, z których część daje się pominąć) można obejrzeć prawdziwe skarby - filmy kilku pokoleń wybitnych artystów: od starych mistrzów Andrzeja Wajdy, Jerzego Kawalerowicza, Stanisława Różewicza czy Kazimierza Kutza zaczynając, przez Edwarda Żebrowskiego, Krzysztofa Zanussiego, Krzysztofa Kieślowskiego, Agnieszkę Holland, Wojciecha Marczewskiego na obrazach Borysa Lankosza, Jana Komasy czy Magdaleny Piekorz kończąc.

Ja sama ostatnio przypomniałam sobie mój ukochany „Niebieski” Krzysztofa Kieślowskiego. Ale dla poprawy nastroju można też wrócić do PRL-owskich nastrojów zapisanych w „Rejsie” przez Marka Piwowskiego czy „Seksmisji” Juliusza Machulskiego. Naprawdę jest w czym wybierać.

Można też zrobić sobie prywatną retrospektywę ulubionego reżysera. I wesprzeć się książkami. A że niedawno minęła pierwsza rocznica śmierci Kazimierza Kutza polecam jego wydaną niedawno autobiografię „Będzie skandal”. „Moja matka miała do mnie stosunek osobny. Uważała, że jestem jej jedynym udanym dzieckiem i cały czas się o mnie bała”. To pierwsze zdanie opowieści reżysera, który choć uciekał ze Śląska, nigdy nie odciął się od swoich korzeni. O Ślązakach mówił, że są prości, bo nie nauczyli się skurwysyństwa, cenili uczciwość. I taka jest jego autobiografia. Niezakłamana, prosta. To opowieść o drodze, jaką przeszedł, ale przede wszystkim o ludziach, z którymi się zetknął. W „Będzie skandal” czytelnik znajdzie setki anegdot. Historie, które rozgrywały się za kulisami filmów. Wątki osobiste, niemal plotkarskie, ale i polityczne, wyznaczane przez walkę o kolejne filmy. A przede wszystkim jest w tej barwnej książce czas, jaki przetoczył się nad Polską. XX wiek.

Kazimierz Kutz przyzwyczaił nas do swojego trzeźwego spojrzenia na świat, odrobiny złośliwości, humoru, dystansu do siebie i innych, braku zahamowań i kompleksów, barwnego stylu opowiadania. Skandalu nie ma, ale jest soczysta, świetna lektura. A filmy Kutza, te pierwsze jak „Krzyż walecznych” czy „Nikt nie woła”, jak i np. całą trylogię śląską („Sól ziemi czarnej”, „Perła w koronie” i „Paciorki jednego różańca”) można oglądać za darmo na portalach vod.pl czy ipla.pl.

Jeśli mówimy o wspieraniu podróży przez twórczość reżysera jego biografią, to polecam też spotkanie z zupełnie innym nieszablonowym artystą. Andrzej Żuławski był intelektualistą, erudytą zanurzonym w kulturze polskiej, europejskiej, światowej. Człowiekiem pełnym sprzeczności. Prowokatorem i skandalistą czy kimś, kto próbuje dotrzeć do namiętności głęboko ukrytych w każdym z nas? W życiu, w sztuce chciał zrozumieć zło i podłość, a jednocześnie stale szukał nadziei. Może kluczem do jego osobowości jest wolność? Taka totalna, bez strachu, żeby czegoś nie zrobić, nie powiedzieć?

Warto sięgnąć po znakomitą biografię „Żuławski. Szaman” Aleksandry Szarłat. Natomiast pierwsze filmy tego artysty jak „Trzecia część nocy” czy „Diabeł” są dostępne gratis na ipla.pl czy vod.pl. Można tam również znaleźć „Na srebrnym globie”. Francuskie dzieło reżysera „Opętanie” jest na vod.tvp.pl, podobnie jak „Szamanka”. „Kosmos” - można znaleźć na Amazonie. „Mowę ptaków” Xawerego Żuławskiego, nakręconą według ostatniego scenariusza Andrzeja Żuławskiego - w Netfliksie.

Więc tak myślę, że choć współczesne amerykańskie seriale bywają rewelacyjne, warto również oglądać filmy naszych twórców. Także te ostatnie – już w sieci pojawiły się najnowsze tytuły, m.in. znakomite „Boże ciało” Jana Komasy i jego „Sala samobójców 2. Hejter” - tytuł, który z powodu epidemii był na ekranach tylko półtora tygodnia i niemal cały swój kontakt z publicznością musi zawdzięczać sieci.