Barbara Ptak – Moja ziemia obiecana

Cztery obrazy kinowe: Nóż w wodzie Romana Polańskiego (1961), Faraon Jerzego Kawalerowicza (1965), Ziemia obiecana Andrzeja Wajdy (1974) oraz Noce i dnie Jerzego Antczaka (1975) nominowano do Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Wśród seriali są Wielka miłość Balzaka Wojciecha Solarza (1973) i Królowa Bona Janusza Majewskiego (1980). Dorobek artystyczny Barbary Ptak liczy też blisko 140 spektakli teatralnych i operowych.

Barbara Ptak pochodzi z Chorzowa. Jest absolwentką Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Warszawie. W tej drugiej uzyskała dyplom na Wydziale Grafiki Artystycznej w pracowni prof. Józefa Mroszczaka. Karierę zawodową rozpoczęła w Gliwickim Teatrze Muzycznym. Zaprzyjaźniłam się tam ze scenografem i projektantem kostiumów Bolesławem Kamykowskim, który zaproponował mi pracę w filmie. Towarzyszyłam mu w tworzeniu scenografii i kostiumów do „Waleta pikowego” Tadeusza Chmielewskiego (1960) – mówi Barbara Ptak. W Nożu w wodzie była już projektantką kostiumów. W czołówce nie ma jej nazwiska, ale pani Barbara potwierdza: Kostiumy w „Nożu w wodzie” to moje dzieło. Czołówki nie zawsze oddają stan faktyczny. Mój udział w realizacji „Panienki z okienka” Marii Kaniewskiej (1964) i „Faraona” był większy niż można by sądzić z napisów – dodaje.

W ciągu 45 lat pracy w kinematografii, jakie upłynęły między Waletem pikowym a jak dotąd ostatnim filmem w dorobku Barbary Ptak – Diabłem Tomasza Szafrańskiego (2005, scenografia i kostiumy), artystka wracała na plan zdjęciowy Tadeusza Chmielewskiego, by olśnić kostiumami widzów kryminału Wśród nocnej ciszy (1978), czy Wiernej rzeki (1983, prem. 1987). Z Kazimierzem Kutzem pracowała m.in. przy Perle w koronie (1971) i Paciorkach jednego różańca (1979). Wspierała debiutantów: Janusza Majewskiego (Sublokator, 1966), Wojciecha Marczewskiego (Zmory, 1978), Waldemara Krzystka (W zawieszeniu, 1987). Nigdy nie korzystała z gotowych strojów, wszystkie sama projektowała. Nie bałam się superprodukcji. Do „Nocy i dni” stworzyłam 3,5 tysiąca projektów kostiumów. Do „Ziemi obiecanej” – około 600. To mój ulubiony film – wyznaje Barbara Ptak. Powieść Reymonta odczytałam inaczej niż Andrzej Wajda. Wymieniliśmy poglądy i reżyser dał mi wolną rękę. Niepokoił się, co też ja wymyślę, ale rezultatem był zaskoczony pozytywnie. Podczas zdjęć, jeśli chciał wprowadzić poprawkę w czyimś ubiorze, a mnie akurat nie było na planie, posyłał po mnie samochód, żebym ją naocznie zaakceptowała. Andrzej często wspomina naszą cudowną współpracę przy „Ziemi obiecanej” – zwierza się pani Barbara.

Ciepłe słowa kierują do niej także inni reżyserzy. Podkreślają, że jest bezpośrednia, serdeczna, nie stwarza dystansu, a do każdego zadania podchodzi z młodzieńczym zapałem. Barbara Ptak łączy talent z pracowitością. Kiedy kręciliśmy „Królową Bonę”, niestrudzenie poszukiwała materiałów w NRD, a ozdób w Czechosłowacji. Osobiście doglądała każdego szczegółu – wspomina Janusz Majewski. Do „Wielkiej miłości Balzaka” Basia wymyśliła kostiumy o wspaniałych walorach artystycznych: pasujące do epoki, indywidualnych cech postaci, kolorystyki serialu. A zarazem funkcjonalne: aktorzy czuli się w nich swobodnie jak we własnych ubraniach – dodaje Wojciech Solarz. Barbara Ptak, członek SFP, została odznaczona m.in. Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski nadanym przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego.

Barbara Ptak jest laureatką Nagrody Stowarzyszenia Filmowców Polskich za wybitne osiągnięcia artystyczne i wkład w rozwój polskiej kinematografii (2015).