Portal
SFP
ZAPA
Kino Kultura
Studio Munka
Magazyn Filmowy
Stara Łaźnia
PKMW
Publikujemy cykl artykułów z warsztatów INTERFILMLAB 3.0., poświęconych dystrybucji filmowej i odbywających się na WAMA Film Festival w Olsztynie oraz Cinemaforum w Warszawie. Olsztyńska edycja poświęcona była przede wszystkim alternatywnym oraz nowym formom dystrybucji filmowej.
Gościem WAMA Film Festival był ekspert ryku filmowego, wykładowca i producent Kamil Przełęcki, który wprowadził uczestników w fascynujące zagadnienie tzw. windowingu – czyli tradycyjnych i nowych okien dystrybucyjnych.
Okna dystrybucyjne to zwyczajowe pojęcie określające kolejne pola eksploatacji dzieła filmowego. Tradycyjny windowing wyglądał do czasów pojawienia się VoD następująco:
- KINO: seanse płatne, najczęściej w określonym miejscu, o określonej godzinie, za konkretny tytuł, wyświetlane w multipleksach, w kinach studyjnych, lokalnych, arthouse’owych; wyłączność na to pole trwało kilka miesięcy, ostatnio skrócone do 4 po premierze;
HOME VIDEO: wynajmowanie lub sprzedawanie w formie nośników VHS, DVD, BD egzemplarze filmów z konkretnym tytułem do użytku domowego; wyłączność na to pole trwała około 6 miesięcy od premiery HV, czyli od 10 do 12 po premierze kinowej;
- PAY TV – emitowanie w płatnej telewizji, na zasadach subskrypcji abonamentu i ograniczonego dostępu, gdy płatność następuje nie za konkretny tytuł , a za usługę dostępową; wyłączność na to pole to kolejne 6 miesięcy, czyli nawet do 18 miesięcy po premierze kinowej:
I na koniec tej drogi:
- FREE TV – emitowanie w ogólnodostępnej telewizji - po 18, a czasem nawet 24 miesiącach po premierze kinowej, gdy płatność finansowa została zastąpiona inną waluta w postaci uwagi widza, skupionej na reklamach emitowanych przed, w trakcie i po filmie.
HOME VIDEO: wynajmowanie lub sprzedawanie w formie nośników VHS, DVD, BD egzemplarze filmów z konkretnym tytułem do użytku domowego; wyłączność na to pole trwała około 6 miesięcy od premiery HV, czyli od 10 do 12 po premierze kinowej;
- PAY TV – emitowanie w płatnej telewizji, na zasadach subskrypcji abonamentu i ograniczonego dostępu, gdy płatność następuje nie za konkretny tytuł , a za usługę dostępową; wyłączność na to pole to kolejne 6 miesięcy, czyli nawet do 18 miesięcy po premierze kinowej:
I na koniec tej drogi:
- FREE TV – emitowanie w ogólnodostępnej telewizji - po 18, a czasem nawet 24 miesiącach po premierze kinowej, gdy płatność finansowa została zastąpiona inną waluta w postaci uwagi widza, skupionej na reklamach emitowanych przed, w trakcie i po filmie.
Tak kończy się pierwszy obieg filmu – po którym znikają okresy bez dystrybucji (black period / /hold back) i w różnych formach film pojawia się na różnych polach eksploatacji
.
Jak zauważa Kamil Przełęcki, ten tradycyjny porządek zaburzył się po raz pierwszy już ponad dekadę temu. Na zmianę tę wpłynął dynamiczny rozwój rynku VOD, który zrewolucjonizował płatności, metodę dostarczania filmów i obszary dystrybucji.
Rozwój rodzimego można podzielić na kilka faz czy etapów.
I faza rozwoju, raczkującego wówczas rynku trwała mniej więcej do 2006 roku. To czas pierwszych prób Kamila Przełęckiego z legalnymi treściami. Gutek Film, Akson Studio i itvp.pl jednocześnie z premierą kinową udostępnili eksperymentalnie w sieci film "Oda do radości" Anny Kazejak, Jana Komasy i Macieja Migasa. Stało się to 19.04.2006 roku i historycznie należy traktować ten dzień jako początek legalnego rynku VOD w Polsce. Kilka miesięcy później po raz pierwszy pojawił się w internecie serial telewizyjny – udostępniony przedpremierowo tydzień przed emisją w TV. Tym serialem był drugi sezon tryptyku „Oficerowie” – wraz ze specjalnym odcinkiem XIV KSIĘGA, w której widzowie mogli wybrać 3 różne alternatywne zakończenia, dzięki interaktywnej funkcji wybory w sieci. W tym samym czasie pojawił się także pierwszy serial na komórki „Winda” reżyserowany przez Jana Kwiecińskiego i Marcina Starzeckiego. Zamknięciem tego okresu rozwoju rynku VoD było pojawienie się pierwszej wypożyczalni VOD – netino.pl.
W konsekwencji na portalach w 2007 roku pojawiają się pierwsze seriale udostępniane
w modelu VOD, Prawdziwą falę uruchomiły serwisy onet.pl i tvp.pl.
Rynek nośników DVD zabiła konieczność nie tyle cena, czy konieczność udania się po płytę do wypożyczalni, ale konieczność oddawania płyt po ich obejrzeniu, zwraca uwagę Kamil Przełęcki. Z tego względu młodszy o kilka lat streaming odniósł tak szybko tak wielki sukces - ułatwiał bowiem życie zabieganym użytkownikom, poprawiając z roku na rok jakość techniczną, która w kolejnych latach zaczęła być porównywalna z jakością MPEG-2.
Kolejna faza przypada na lata 2007-2009. Wiąże się to z rozwojem technologii DRM (Digital Rights ManagmenT) i udoskonalaniem łącz. W tym czasie VOD mógł już stać się jakościową konkurencją dla DVD i TV. Wzmocniła się platforma tvp.pl, powstała IPLA (powiązana z POLSATEM). Na rynku pojawił się nowy gracz, TV Screen, który miał podpisane umowy dystrybucyjne z wielkimi studiami z USA. Firma ta jednak po kilkunastu miesiącach upadła. Prawdopodobnie z powodu kontraktów licencyjnych opartych na modelu T-VOD (Transactional VOD – odpowiednik HOME VIDEO), który poniósł w internecie porażkę. Użytkownicy nie chcieli płacić za jednorazowe udostępnienia filmu na krótki czas. Także za sprawą słabo rozwiniętych form płatności tamtych czasach.
Dlatego kolejne lata 2010 – 2011 to okres przyspieszenia rozwoju technologicznego i prac na ulepszeniem sposobów dystrybucji VOD. To okres największego rozwoju platformy Iplex.pl. Na początku stosował on model A-VOD (bezpłatny dostęp do filmu w zamian za oglądanie reklam – odpowiednik FREE TV), potem przeszedł na model S-VOD (Subscription VOD, odpowiednik PAY TV) i T-VOD, co podyktowane było koniecznością zdobywania nowszych filmów, które mogły funkcjonować w oknie dystrybucji zbliżonym do HOME VIDEO, a nie PAY TV czy FREE TV.
Lata 2012 – 2016 Kamil Przełęcki określa jako fazę pierwszego kształtowania się rynku. I ten okres można podzielić na dwa komponenty. Lata 2012-2014 to w zasadzie kres rynku DVD. Rozwija się Smart TV i aplikacje OTT (over the top), jednocześnie rusza poważna dyskusja o piractwie internetowym. Użytkownicy są przyzwyczajeni, że w sieci się nie płaci, a serwisy pirackie pobierające płatności za dostęp były postrzegane przez odbiorców za legalne. Ale i to zaczęło się powoli zmieniać. Między innymi dzięki rozwinięciu się wygodnego dla użytkowników systemu mikropłatności, dynamicznie rozwijanemu w kolejnych latach między innymi przez polski ALLPAY (później DOTPAY).
W tym czasie rozwojowi VOD sprzyja rozwój technologiczny: pojawienie się światłowodów powoduje, że możliwe stają się duże przepustowości w transmisji (powyżej 5 Mb/s), niezbędne w przypadku wysokojakościowego streamingu HD. Od 2016 roku na polski rynek sukcesywnie wkraczają najwięksi gracze: Netflix, Itunes/ Apple+ , Google, HBO GO, Amazon.
Instytucje europejskie podejmują zdecydowane ruchy antypirackie – działania te widoczne są także w Polsce. Jednakże kampanie i ruchy antypirackie niewiele by dały, gdyby użytkownikowi nie zaproponowano łatwiej, wysokojakościowej i kompleksowej obsługi VOD – co też się wydarzyło. Dziś trudno sobie wyobrazić powrót do nośników i fizycznego najmu filmów.
Inną ciekawą tendencją zaobserwowaną w tym okresie był wzrost popularności kina jako wydarzenia towarzyskiego. Po raz kolejny sprawdziła się zasada, że konserwatywne kino zawsze się obroni. Jest obecnie pewnym specyficznym sposobem spędzania wolnego czasu. Wyczuli to kiniarze, rozwijając ciekawe programy lojalnościowe, wprowadzając np. abonamenty, jak Cinema City.
Gruntowne zmiany zachodzą również w telewizji. Oglądalność telewizji podzieliła się na linearną, tradycyjną i na model B-VOD (Broadcaster VOD), który można w istocie nazwać telewizją na żądanie klienta. Młodzi ludzie odchodzą od tradycyjnego sposobu oglądania telewizji, nie dostosowując się do jej ramówki i godzin emisji. Wyjątkiem w ich zachowaniach będą przekazy live news, sport, voting - czyli bezpośrednie transmisje z ważnych wydarzeń.
Wszystkie te okoliczności wpłynęły na obecne kształtowanie się nowego układu okien dystrybucji. KINO stało się D-CINEMA, HOME VIDEO – modelem T-VOD (obecnym wciąż w sieciach kablowych dla nowości kinowych), PAY TV – to de facto model S-VOD, a FREE TV to model A-VOD.
Ciąg dalszy już 13 listopada 2019 r.
Anna Wróblewska
artykuł redakcyjny
Ostatnia aktualizacja: 22.01.2020
Jubileuszowe spotkanie z Barbarą Krafftówną i przegląd filmów z jej udziałem
27. EnergaCamerimage: Włoskie klimaty „Słodkiego końca dnia”
Copyright © by Stowarzyszenie Filmowców Polskich 2002 - 2024