Pogrzeb Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego

Msza święta odbyła się 11 kwietnia o godz. 12.00 w Kościele Środowisk Twórczych na Placu Teatralnym w Warszawie. Andrzej Trzos-Rastawiecki został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie. Zmarłego żegnali m.in. Daniel Olbrychski, Anna Nehrebecka czy Ewa Wiśniewska.

fot. Sylwia Olszewska/SFP


Andrzej Trzos-Rastawiecki z urodzenia był lwowiakiem, reżyserię w łódzkiej Szkoły Filmowej poprzedził studiami na Politechnice Krakowskiej. Praktykę zawodową rozpoczął na planie „Rzeczywistości” (1960) Antoniego Bohdziewicza, „Jadą goście, jadą” (1962) Stanisława Lotha oraz „Dwóch żeber Adama” (1963) Janusza Morgensterna.

Samodzielnie debiutował krótkim dokumentem „Wokół sprawy” (1963), poświęconym bulwersującemu problemowi nielegalnego usuwania ciąży przez znachorów. Ma na swym koncie ponad czterdzieści dokumentów, m.in. „Egzamin” (1969), nagrodzony w Krakowie i Guadalajara, oraz „Championa” (1970) – w Cortina d’Ampezzo i Zakopanem. Dużo miejsca w jego dorobku dokumentalnym zajmują filmy poświęcone Janowi Pawłowi II („Papież z Polski”, 1979; „Pielgrzym”, 1979; „Credo”, 1983; „Pontyfikat”, 1996). W swych pierwszych dokumentach opowiadał głównie o problemach ludzi młodych („Korowód”, 1967; „Michał”, 1968; „Egzamin”, 1969; „Anna”, 1969), w ostatnich zaś przypominał ciemne plamy z niedawnej naszej historii („Zbudujemy socjalizm”, 2005; „Konfrontacja”, 2005; „Ballada o prawdziwym kłamstwie”, 2007).

Jako fabularzysta debiutował mocnym „Trądem” (1971), pełną suspensu opowieścią o tropieniu przestępczej bandy, wyróżnioną na I Międzynarodowych Spotkaniach Filmowych „Młodzież na Ekranie” w Koszalinie (1973) za „odważne podjęcie drażliwego problemu społecznego”. Kolejny, „Zapis zbrodni” (1974), niemal dokumentalna rekonstrukcja zbrodni popełnionej przez dwóch młodych chłopców z podłódzkiej wsi, przyniosła mu Grand Prix Wielki Jantar 3. edycji koszalińskiego festiwalu (1975), a także laury w Mannheim (Dukat Filmowy, nagroda FIPRESCI, 1974), Gdańsku (Srebrne Lwy oraz nagroda za zdjęcia dla Zygmunta Samosiuka, 1974) i Łagowie (1975). Dużym sukcesem okazał się też jego trzeci film fabularny „Skazany” (1975), w którym podejmuje kontrowersyjny problem etycznej oceny samobójstwa, nagrodzony na festiwalach w Gdańsku, Łagowie, San Sebastian (1976) i Warnie (1977).

Z historycznych zainteresowań reżysera wynikła – utrzymana w paradokumentalnej poetyce – opowieść o Stefanie Starzyńskim, zatytułowana „…gdziekolwiek jesteś, panie Prezydencie…” (1978), uhonorowana w Gdańsku (1978) Nagrodą Specjalną Jury i laurem za zdjęcia dla Zygmunta Samosiuka oraz w Cordobie (1978) – Nagrodą Główną. „Film ten nie jest dokładną rekonstrukcją zdarzeń historycznych. Obok postaci prawdziwych występują w nim postacie zmyślone. Chcielibyśmy, aby w ich losach odbiły się losy ludzi, którzy żyli, walczyli i umierali w Warszawie we wrześniu 1939 roku…" – plansza tej treści rozpoczyna ten przejmujący film.

Kolejne Srebrne Lwy Gdańskie przyniósł Trzosowi-Rastawieckiemu mocny dramat „Jestem przeciw” (1985) rozgrywający się w środowisku młodych narkomanów. Cztery lata później nakręcił dramat obyczajowo-społeczny „Po upadku. Sceny z życia nomenklatury” (1989), oparty na powieści Tadeusza Siejaka „Próba”, a następnie po serii niezwykle interesujących dokumentów (m.in. „Lider”, 1990; „Pułkownik Kukliński”, 1997, „…powinniście być wdzięczni Stalinowi”, 1999) – 8-odcinkowy serial biograficzny „Marszałek Piłsudski” (2001), gdzie w tytułowego bohatera wcieliło się dwóch aktorów: młodego zagrał Mariusz Bonaszewski, starego – Zbigniew Zapasiewicz.

Andrzej Trzos-Rastawiecki był mistrzem łączenia środków wyrazowych kina dokumentalnego i fabularnego, czego najlepszym przykładem jego dokumenty, fabuły, a także opowieści znajdujące się gdzieś na styku tych dwóch rodzajów kina, jak „…gdziekolwiek jesteś, panie Prezydencie…” czy „Marszałek Piłsudski”. W 2012 roku podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni został uhonorowany nagrodą za całokształt twórczości, a rok później odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla polskiej kultury oraz osiągnięcia filmowe.