Krzysztof Wojciechowski – między dokumentem a fabułą

Krzysztof Wojciechowski jest absolwentem Wydziału Reżyserii łódzkiej Szkoły Filmowej (1968; dyplom w 1970), wcześniej – w latach 1962-1964 – pracował jako asystent operatora w warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych. Do zawodu wszedł mocno i w dobrym towarzystwie. Jego dokumentalny debiut „Wyszedł w jasny, pogodny dzień” (1971), przejmująca opowieść o matce, która szuka zaginionego podczas wojny syna, został wyróżniony Dyplomem Honorowym na 12. Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie (1972) za „wrażliwość spojrzenia na wciąż żywe obrazy pamięci narodowej” (ten debiut został także podwójnie uhonorowany na festiwalu w Oberhausen). Warto wspomnieć, że podczas tej edycji krakowskiej imprezy Złoty Lajkonik trafił do Marka Piwowskiego za „Hair”, a Brązowy do Grzegorza Królikiewicza za „Nie płacz”. To z Piwowskim, Królikiewiczem, Krzysztofem Kieślowskim, Tomaszem Zygadłą stworzył Wojciechowski słynną grupę krakowskich buntowników, która na początku lat 70. ubiegłego wieku ostro sprzeciwiła się dotychczasowej formule kina dokumentalnego.

Wojciechowskiemu, podobnie jak Królikiewiczowi, Piwowskiemu, Zygadle, a i w przyszłości Kieślowskiemu, kino dokumentalne nie wystarczało. W 1972 roku pełnił funkcję II reżysera na planie słynnego debiutu fabularnego Królikiewicza – „Na wylot”, a także sam nakręcił swą pierwszą fabułę – średniometrażowe telewizyjne „Skrzydła”, poetycką opowieść o kilkunastoletnim chłopcu obdarzonym bogatą wyobraźnią. Dwa lata później zadebiutował już pełnometrażowym filmem fabularnym „Kochajmy się” (1974), paradokumentalnym – ale z pewną dozą poezji – niekonwencjonalnym spojrzeniem na współczesną polską wieś i zachodzące w niej przemiany. A wszystko to nakręcone w autentycznej scenerii i z udziałem naturszczyków.

I tak się także działo w kolejnych „fabularnych dokumentach” Wojciechowskiego – „Rodzinie” (1975), „Antykach” (1977), „Rogu Brzeskiej i Capri” (1979), „Prawo jest prawem” (1982), „Fetyszu” (1984). „Jeśli trafiają się tam ludzie z autentycznego marginesu – wyznał przy okazji „Rogu Brzeskiej i Capri” – to jest to zabieg celowy, wyjaskrawiający, pokazujący, że ludzie ci są barwnym dodatkiem do naszego życia, są składnikiem naszej kultury. Chciałem podjąć próbę nobilitacji świata ludzi, którzy są – mówiąc potocznie – degradowani". To ważna cecha kina Wojciechowskiego, będącego udanym stopem fabuły i dokumentu. Szczególnym przypadkiem tego typu kina – z wyraźnym prymatem dokumentu – jest „Szarża, czyli przypomnienie kanonu” (1981), nosząca podtytuł „Dziennik filmowy między czerwcem a grudniem 1980 robotnikom i żołnierzom poświęcony”.

Pełnometrażowe filmy Wojciechowskiego przyniosły mu kilka prestiżowych laurów, m.in. „Kochajmy się” uhonorowano Nagrodą im. Andrzeja Munka (1974), a także statuetką Don Kichota na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie (1975), „Rodzinę” – aż trzema nagrodami na Międzynarodowym Forum Filmowym „Człowiek – Praca – Twórczość” w Lublinie (1976), a „Róg Brzeskiej i Capri” – Srebrnymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku (1979). W 1997 roku zrealizował dla Telewizji Polskiej „Historię o proroku Eliaszu z Wierszalina”, która została obsypana nagrodami na Festiwalu Filmowym „Projektor” w Białymstoku (1997).

Krzysztof Wojciechowski ma na swym koncie kilkadziesiąt dokumentów, realizowanych głównie dla TVP, m.in. odcinki cykli „Gwiazdy tamtych lat” (1993-1998), „Światła ramp” (1996-2008), „Gwiazdozbiór polskiego sportu” (1996-2005), a także kilkanaście telewizyjnych spektakli teatralnych, m.in. „Nowe wyzwolenie” (1971), „Komuna Paryska” (1973), „Myszkin” (1985). Trzy z jego dokumentów zostały nagrodzone na Międzynarodowym Katolickim Festiwalu Filmów i Multimediów w Niepokalanowie: „Annę Walentynowicz” (1993) uhonorowano tam Nagrodą Specjalną (1994), „Rycerski stan. Batalion Parasol” (2004) – II Nagrodą, a „Ci, co powrócili” (2006) – wyróżnieniem Signis.