58. KFF: Forum Dokumentu i Animacji (cz. II). Zmiany w ustawie o zbiorowym zarządzie!

W kontekście działalności Stowarzyszenia Filmowców Polskich temat ten ma znaczenie priorytetowe, zmiany w prawie będą bowiem miały doniosły wpływ na funkcjonowanie SFP i ZAPA. Przybliżył je w sposób prosty i komunikatywny nowy dyrektor SFP – ZAPA mec. Dominik Skoczek.

Planowane zmiany związane są z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE; implementacja ta powinna być wprowadzona już dwa lata temu. 10 maja 2018 nową ustawę przyjął Sejm RP, w tym tygodniu ustawę przyjął Senat. Zapewne wejście w życie w lipcu lub sierpniu 2018 roku.

Nowa Ustawa określa zasady działania OZZ (organizacji zbiorowego zarządzania), warunki uzyskiwania członkostwa w OZZ, organy i osoby kierujące, relacje z uprawnionymi i użytkownikami, inkaso i repartycję, koszty inkasa, potrącenia na fundusz społeczny i kulturalny, zasady udzielania zezwoleń na zbiorowe zarządzanie, funkcjonowanie Komisji Prawa Autorskiego i last but not least zasady nadzoru Ministra Kultury nad OZZ.

Marek Drążewski, Jerzy Kucia, Dominik Skoczek, fot. A. Fiejka

Dyrektor Skoczek przedstawił w swoim wystąpieniu planowane zmiany w zarządzaniu prawami autorskimi, jednocześnie zwracając uwagę na pewne niebezpieczeństwa, jakie ta ustawa za sobą niesie. Jednocześnie podkreślił, że w wyniku konsultacji i pracy nad ostatecznym kształtem aktu, w obecnej formie jest on korzystniejszy dla twórców, niż projekt przedstawiony na początku procesu legislacyjnego.  Mecenas Skoczek uświadomił członkom SFP, jak duże wyzwania czekają Stowarzyszenie w najbliższych latach i jak bardzo uważnie trzeba się do nich przygotować.

Ustawa o zbiorowym zarządzaniu zawiera przepisy szczególne w stosunku do Prawa o Stowarzyszeniach – oznacza to, że jej zapisy mają pierwszeństwo przed regulacjami dotyczącymi stowarzyszeń. Według ustawy, w Polsce organizacje zbiorowego zarządzania mogą prowadzić działalność wyłącznie w formie stowarzyszenia (co ma być zabezpieczeniem przed zagranicznymi OZZ, które zwykle działają w formie spółek handlowych). Zgodnie z nową ustawą, podstawowym celem statutowym OZZ ma być zbiorowe zarządzanie, które musi być wyraźnie oddzielone od pozostałej działalności stowarzyszenia. Mecenas Skoczek zwrócił uwagę na pewne zagrożenia dla funkcjonowania SFP.  Ustawa bowiem nadmiernie wkracza w zasady samorządności środowisk twórczych i swobodę zarządzania własnymi prawami majątkowymi. Na czym to polega? Otóż minister kultury akceptuje statut OZZ przed zarejestrowaniem w KRS, otrzymuje również nowe kompetencje nadzorcze (m. in. może nakładać kary na stowarzyszenie i na członków organów stowarzyszenia). Ponadto ustawa przewiduje, że członkiem OZZ mogą być osoby prawne (czyli na przykład wytwórnie filmowe czy producenci, w tym również zagraniczni). OZZ ma obowiązek przyjąć  do grona członków każdego, komu przysługują prawa autorskie i spełnia warunki członkostwa. Organizacja musi więc przyjąć jako członków także podmioty spoza Polski. W praktyce może to oznaczać, że grono uprawnionych członków SFP-ZAPA powiększy się o amerykańskie i europejskie podmioty gospodarcze.

Organami organizacji zbiorowego zarządzania mają być Walne zebranie (które ma rolę wiodącą),  Komisja Rewizyjna (której kompetencje się zwiększą) oraz Zarząd. OZZ może ponadto tworzyć inne organy wewnętrzne, jeżeli statut tak stanowi.  Być może więc uda się utrzymać dotychczasową strukturę SFP-ZAPA. Novum jest zapis, że członkowie zarządu i komisji rewizyjnej mogą otrzymywać wynagrodzenie.

Na pewno pracę SFP skomplikuje fakt, że ustawa nakłada na OZZ obowiązek zwoływania walnych zgromadzeń co najmniej raz w roku, nie później niż w ciągu sześciu miesięcy od zakończenia roku. Co prawda w statucie można przewidzieć przewidywać zastąpienie walnego zgromadzenia zebraniem delegatów, ale i tak przepis ten będzie wiązał się ze sporymi kosztami i z wyzwaniami organizacyjnymi.

Walne zgromadzenie ma szerokie uprawnienia: przyjmuje sprawozdanie roczne, zatwierdza regulamin repartycji, podejmuje decyzje o przeznaczeniu kwot nieodebranych (może je przeznaczyć na Fundusz socjalno-kulturalny, z którego finansowane jest m. in. Studio Munka), zatwierdza regulamin potrącania kosztów inkasa i repartycji.

Ustawa wzmocni Komisję Rewizyjną, która ma sprawować stały wewnętrzny nadzór nad działalnością OZZ,  ma pełnić funkcje nadzorcze, a nie kontrolne (tak jak obecnie).

Marek Drążewski, Jerzy Kucia, Dominik Skoczek, fot. A. Fiejka

Ustawa niewątpliwie utrudni życie działającym OZZ. MKiDN będzie musiało w terminie pół roku od wejścia w życie ustawy przeprowadzić rewizję istniejących zezwoleń na zbiorowe zarządzanie, w tym także tego dla SFP. Minister kultury będzie miał od tego czasu większe uprawnienia nadzorcze: może przeprowadzać kontrolę, wnioskować o odwołanie członka zarządu lub komisji rewizyjnej, nałożyć na organizację lub jej reprezentantów karę pieniężna czy cofnąć zezwolenie. OZZ-y będą obciążone szeregiem nowych obowiązków – sprawozdawczych, informacyjnych, reklamacyjnych wobec resortu, opinii publicznej i członków.

Mecenas Skoczek stara się szukać pozytywów, choć przyznaje, że SFP czekają teraz poważne zmiany organizacyjne. Apeluje też do członków SFP o mobilizację i frekwencję na zjeździe, który musi zatwierdzić nowy statut. Przewiduje zwiększenie kosztów funkcjonowania SFP  w pierwszym okresie obowiązywania nowej ustawy.  Dyrektor ZAPA zwraca uwagę na fakt, iż w konsekwencji działalność  SFP będzie musiała zostać dostosowana do wymogów nowej ustawy, i że zmiany te znajdą odbicie w nowych regulaminach i umowach z uprawnionymi. Stowarzyszenie czeka więc tytaniczna praca – wyobraźmy sobie na przykład konieczność aneksowania ponad 5000 umów z uprawnionymi!

  Ustawa wejdzie w życie najpewniej jeszcze tego lata. Jeśli tak się stanie, na przełomie I i II kwartału 2019 roku musi zebrać się walny zjazd, który zatwierdzi nowy statut.

fot. Agnieszka Fiejka/SFP