"Komunia" z Europejską Nagrodą Filmową
Niewątpliwie jednym z największych dokonań twórców polskiego filmu dokumentalnego w 2017 roku jest otrzymana w grudniu Europejska Nagroda Filmowa dla współfinansowanego przez PISF filmu "Komunia" Anny Zameckiej. Film zachwycił nie tylko widzów i krytyków, ale także innych twórców – np. dwukrotnie nominowany do Oscara reżyser Joshua Oppenheimer na swoim Twitterze, polecając film członkom Europejskiej Akademii Filmowej nazwał film Polki arcydziełem.
W 2017 roku dokument Anny Zameckiej otrzymał ponad 20 nagród, m.in. Polską Nagrodę Filmową Orzeł dla najlepszego filmu dokumentalnego, a organizatorzy amerykańskich Cinema Eye Honors umieścili występującą w "Komunii" Olę Kaczanowską wśród 15 najciekawszych bohaterek i bohaterów niekonkursowej sekcji The Unforgettables, gdzie znalazła się obok takich postaci jak Jim Carrey, Agnes Varda czy Jane Goddall. "Komunia" jest także nominowana do nagrody Cinema Eye Honors dla Najlepszego Debiutu. Nagrody zostaną wręczone w styczniu 2018 roku.
Nominację do nagrody Cinema Eye Honors w kategorii Najlepszy Film Krótkometrażowy uzyskał także film "Polonez" Agnieszki Elbanowskiej. Ten prezentowany na ponad 20 festiwalach dokument nagrodzono dotąd m.in. na Ukrainie i w Brazylii.
"Książę i dybuk" z nagrodą w Wenecji
We wrześniu na 74. MFF w Wenecji odbyła się światowa premiera filmu "Książę i dybuk" w reżyserii Elwiry Niewiery i Piotra Rosołowskiego, gdzie dokument o filmowcu Michale Waszyńskim otrzymał Venice Classics Award dla najlepszego filmu dokumentalnego o kinie. Obraz ten na swojej liście najlepszych filmów roku 2017 umieścił wpływowy duński krytyk i konsultant festiwalowy Tue Steen Müller, który wśród 16 najciekawszych produkcji wymienia także prezentowany na IDFA "Over the Limit" Marty Prus. Podczas 30. edycji festiwalu w Amsterdamie zaprezentowano w sumie 8 dokumentów z Polski, a 2 z nich nagrodzono. Jury za najlepszy film studencki uznało obraz "Call Me Tony" studenta Szkoły Filmowej w Łodzi Klaudiusza Chrostowskiego. Za najlepszy film krótkometrażowy 30. IDFA uznano dokument "Żalanasz – pusty brzeg" Marcina Sautera. Dla filmu był to trzeci pokaz w konkursie międzynarodowym i trzecia nagroda. Dokument miał swoją światową premierę na 57. Krakowskim Festiwalu Filmowym, gdzie zdobył Nagrodę Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich za montaż, a w listopadzie otrzymał Złotą Żabę za najlepsze zdjęcia w krótkometrażowym dokumencie na festiwalu Camerimage.
"Dotknięcie Anioła" i "Dwa światy" z kolejnymi nagrodami
Jednym z najczęściej nagradzanych polskich filmów był dokument "Dotknięcie Anioła" Marka Tomasza Pawłowskiego, który w ciągu 3 lat festiwalowych prezentacji zebrał ponad 30 nagród na całym świecie. W 2017 roku ten polsko-niemiecki film otrzymał m.in. Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Filmów Historycznych w Rijece, nagrodę za Najlepszy Dokument na Universal Film Festival w Stanach Zjednoczonych i Peace Award na 15. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Monaco.
Opowiadający o rodzinie Głuchych dokument "Dwa światy" Macieja Adamka w ciągu ostatnich 2 lat był obecny na ponad 70 festiwalach, nagrodzono go na ponad 20 imprezach. W 2017 roku tytuł ten otrzymał nagrody m.in. na festiwalach w Hiszpanii, USA, Indonezji i Rosji.
Film o Olegu Sencowie
Na 67. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie odbyła się światowa premiera estońsko-polskiego filmu dokumentalnego "Proces: Federacja Rosyjska vs. Oleg Sencow" w reżyserii Askolda Kurowa. Premiera filmu miała miejsce 11 lutego, w ramach obchodów 30-lecia Europejskiej Akademii Filmowej. Film pokazano w sekcji Berlinale Special. Obraz opowiada o kulisach odbywającego się w Rosji procesu ukraińskiego reżysera filmowego Olega Sencowa. W maju film otrzymał wyróżnienie w konkursie Amnesty International 14. Millennium Docs Against Gravity FF, natomiast w październiku uzyskał nominację do nagrody Silver Eye, przyznawanej na festiwalu w Jihlavie. Film prezentowano m.in. na One World Film Festival w Pradze, Docudays UA w Kijowie, DocLisboa w Lizbonie, goEast Film Festival w Wiesbaden, Sheffield Doc/Fest w Wielkiej Brytanii, Motovun Film Festival w Chorwacji, Riga International Film Festival, Vancouver Film Festival w Kanadzie oraz podczas 21. Black Nights Film Festival w Tallinie. Warto podkreślić, że Polska Akademia Filmowa symbolicznie objęła opieką bohatera filmu Olega Sencowa, inicjuje działania międzynarodowe i apeluje publicznie do władz rosyjskich w jego sprawie.
Polskie filmy nagrodzone na 57. KFF
Złotego Lajkonika w Konkursie Polskim na 57. Krakowskim Festiwalu Filmowym otrzymał film "Najbrzydszy samochód świata" Grzegorza Szczepaniaka – dokumentalny film drogi, który w zabawny i ciepły sposób opowiada o niezwykłej relacji matki i syna przemierzających Polskę i Niemcy w celu odtworzenia zdarzeń z przeszłości. Jury pod przewodnictwem Dariusza Jabłońskiego doceniło film za "ukazanie wzruszających i pełnych ciepłego humoru relacji pomiędzy synem i matką w czułej podróży najpiękniejszym z pojazdów". "Najbrzydszy samochód świata" znalazł się później m.in. w jednym z konkursów festiwalu IDFA w Amsterdamie. Srebrny Lajkonik w Konkursie Polskim 57. KFF przyznany został filmowi "Obcy na mojej kanapie" Grzegorza Brzozowskiego. Wyróżnienie w międzynarodowym konkursie filmów dokumentalnych oraz rekomendację do Europejskiej Nagrody Filmowej otrzymał film "Beksińscy. Album wideofoniczny" Marcina Borchardta. Również w Międzynarodowym Konkursie Filmów Dokumentalnych jury pod przewodnictwem Pawła Łozińskiego przyznało wyróżnienie filmowi "Opera o Polsce" Piotra Stasika.
Po raz drugi ważną częścią Krakowskiego Festiwalu Filmowego była sekcja DOC LAB POLAND w ramach KFF Industry – programu wydarzeń branżowych. Wręczono nagrody dla dokumentów w fazie developmentu oraz na etapie postprodukcji.
Już po raz szósty została wręczona Nagroda dla najlepszego producenta polskich filmów krótkometrażowych i dokumentalnych ufundowana przez Krajową Izbę Producentów Audiowizualnych. Tegoroczną laureatką została Anna Gawlita z Kijora Film za dwa filmy: "Opera o Polsce" w reżyserii Piotra Stasika oraz "Festiwal" w reżyserii Tomasza Wolskiego i producentki.
Zagraniczna dystrybucja online
Polskie filmy dokumentalne trafiły także na międzynarodowe platformy dystrybucji online (jak podaje Krakowska Fundacja Filmowa na platformach WEIPIX czy Filmdoo znalazły się filmy "Ucho wewnętrzne", "Dar" czy "Nauka chodzenia"), czy nawet do zagranicznej dystrybucji kinowej, co miało miejsce w przypadku nagrodzonych na Sundance w 2016 roku "Wszystkich nieprzespanych nocy" Michała Marczaka. Film ten, który do amerykańskich kin trafił 7 kwietnia, a na amerykańskim Netflixie znalazł się w sierpniu wielu krytyków uznało za jeden z najciekawszych tytułów roku (np. magazyn Rolling Stone umieścił go na 3 miejscu najlepszych dokumentów 2017 roku).
Na działającej w Hiszpanii platformie dystrybucyjnej Filmin w sierpniu znalazł się film "21 x Nowy Jork" Piotra Stasika. Nominowany do Europejskiej Nagrody Filmowej w 2016 roku także w ostatnich 12 miesiącach pojawił się na wielu festiwalach filmu dokumentalnego, m.in. na 14. Millennium Docs Against Gravity FF, gdzie Piotr Stasik odebrał nagrodę dla najlepszego reżysera w konkursie Fiction/Non-Fiction. "21 x Nowy Jork" trafił do polskich kin 21 lipca, a jego dystrybucją zajmuje się Against Gravity.
Polskie dokumenty w kinach
Innymi filmami dokumentalnymi, które trafiły do regularnej dystrybucji kinowej były m.in. takie tytuły jak "Habit i Zbroja" Pawła Pitery (w kinach od 1 września, dystrybucja Next Film), "Happy Olo – pogodna ballada o Olku Dobie" Marcina Macuka (w kinach od 29 września, dystrybucja Emma Production), "Biegacze" Łukasza Borowskiego (w kinach od 20 października dystrybucja Mayfly), "Młynarski. Piosenka finałowa" Alicji Albrecht (w kinach od 3 listopada, dystrybucja Best Film), "Beksińscy. Album wideofoniczny" Marcina Borchardta (w kinach od 10 listopada, dystrybucja Darek Dikti Biuro Pomysłów) czy "Przy Planty 7/9" w reżyserii Michała Jaskulskiego i Lawrence’a Leowingera (w kinach od 8 grudnia, dystrybutor Metro Films).
We wrześniu w Nowym Jorku w kinie należącym do prestiżowego centrum kultury filmowej Anthology Film Archives odbył się przegląd dokonań kolektywu artystycznego MML, którego członkami są Gilles Lepore, Maciej Mądracki i Michał Mądracki. Grupa tworzy projekty filmowe oraz instalacje wideo, a światowa premiera współfinansowanego przez PISF ich najnowszego filmu dokumentalnego "Bezgłośnie. Statyści pustyni" odbyła się w 2017 roku podczas 28. MFF FID Marseille we Francji.
Długie życie krótkich metraży
W styczniu 2017 roku w ramach pierwszej premiery krótkich metraży ze Studia Munka w warszawskim kinie Kultura pokazano "Woltę" Moniki Koteckiej i Karoliny Poryzały. Film od tamtej pory podróżuje po festiwalach, a w styczniu 2018 roku będzie pokazywany na Sundance. W kwietniu 2017 roku "Wolta" otrzymała wyróżnienie honorowe podczas 24. Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dokumentalnych Hot Docs w Kanadzie, a w grudniu była prezentowana w Chinach na Guangzhou International Documentary FF, natomiast w październiku film otrzymał nominację do nagrody Silver Eye na festiwalu w Jihlavie. W 2017 roku aż 8 polskich filmów uzyskało nominacje do tych nagród, a najlepszym krótkometrażowym filmem okazał się "Proch" Jakuba Radeja. Ten wyróżniony podczas 57. Krakowskiego Festiwalu Filmowego dokument w 2018 roku będzie prezentowany podczas 40. MFF w Clermont-Ferrand.
Ponad 20 nagród w 2017 roku otrzymał film "Więzi" Zofii Kowalewskiej, który w 2016 roku znalazł się na oscarowej shortliście i z powodzeniem kontynuował swoją festiwalową podróż po świecie. Film od maja 2017 roku był dostępny na iTunes aż w 80 krajach świata m.in. USA, Kanadzie, Francji, Włoszech, Japonii, Niemczech, Norwegii, Tajlandii. Warto dodać, iż film Zofii Kowalewskiej można było oglądać także na pokładach linii lotniczych Air Canada.
W lutym 2017 roku w Konkursie Berlinale Shorts obok 22 produkcji z 19 krajów miał światową premierę krótkometrażowy dokument "Miss Holocaust" Michaliny Musielak i Ireny Siedlar. Film podróżował po festiwalach na całym świecie, a w lipcu wspólnie z "Polonezem" Agnieszki Elbanowskiej walczył o nominację do Europejskiej Nagrody Filmowej w sekcji European Shorts. W Polsce film był prezentowany m.in. na festiwalach "Młodzi i Film" w Koszalinie, "Transatlantyk" w Łodzi oraz w konkursie polskim podczas 57. Krakowskiego Festiwalu Filmowego.
Specjalne prezentacje polskich krótkometrażowych dokumentów towarzyszyły wielu międzynarodowym festiwalom. W 2017 roku były to m.in. FIDBA Argentyna, Polish Film Week w Tokio, DOK Leipzig, Polish Docs w Kassel i Focus on Polish Docs w Kolumbii.
Ruszył O!Dokument
22 lutego 2017 roku w serwisie VoD.pl uruchomiono O!Dokument. To pierwszy przegląd polskich filmów dokumentalnych w Internecie, którego oferta uzupełniana jest w każdą środę o kolejne tytuły. PISF – Polski Instytut Sztuki Filmowej jest partnerem projektu. Dostępne online filmy dokumentalne to dzieła najbardziej cenionych i docenianych polskich reżyserów.
W serwisie do tej pory zamieszczono ponad 120 filmów, m.in. autorstwa Wojciecha Staronia, Marcela Łozińskiego, Kazimierza Karabasza i Marii Zmarz-Koczanowicz. Nie zabrakło także filmów młodego pokolenia i tytułów obecnych wcześniej na międzynarodowych festiwalach. Na O!Dokument znajdziemy np. nagrodzony na Sundance "Gwizdek" Grzegorza Zaricznego, "Kawałek lata" Marty Minorowicz, który zwyciężył w Clermont-Ferrand czy obecne na oscarowych shortlistach "Więzi" Zofii Kowalewskiej i "Punkt wyjścia" Michała Szcześniaka.
Polski dokument na VOD TVP i HBO GO
Polskie filmy dokumentalne z ostatnich lat są również dostępne m.in. na TVP VOD, gdzie można obejrzeć m.in. "Aktorkę" o Elżbiecie Czyżewskiej w reżyserii Kingi Dębskiej i Marii Konwickiej, "Sen o Warszawie" o Czesławie Niemenie autorstwa Krzysztofa Magowskiego, "Koniec świata" Moniki Pawluczuk, "Łowców miodu" Krystiana Matyska, "Braci" Wojciecha Staronia czy "Ikonę" Wojciecha Kasperskiego. Ten ostatni film w 2017 roku zdobył ważne nagrody – np. Prix Italia w kategorii dokumentu telewizyjnego oraz nagrodę Europejskiej Federacji Operatorów Filmowych IMAGO za zdjęcia, których autorem jest Łukasz Żal. W 2018 roku film zostanie natomiast pokazany w sekcji konkursowej Festiwalu Slamdance w USA.
Natomiast platforma HBO GO oferowała w 2017 roku premierowe seanse wielu polskich dokumentów, m.in. prezentowanego na IDFA "Ethiopiques: muzyka duszy" Macieja Bochniaka, czy nagradzanej "Komunii" Anny Zameckiej.