Andrzej Wajda: To jest jeden z moich najbardziej osobistych filmów

- Bardzo się cieszę, że zgodził się Pan dzisiaj do nas przyjść. To jest taka "przedpremiera" wystawy, poświęconej pańskiej twórczości filmowej. Oficjalnie zostanie ona otwarta podczas 41. Festiwalu Filmowego w Gdyni – powiedziała Anna Sienkiewicz-Rogowska, dyrektorka Filmoteki Narodowej, inaugurując wystawę „40/90”, prezentującą w porządku chronologicznym wszystkie filmy fabularne Andrzeja Wajdy, które powstawały przez ponad 60 lat: od "Pokolenia"  –  debiutu z 1954 roku aż do "Powidoków" – najnowszego obrazu o Władysławie Strzemińskim. Na planszach wystawy oprócz fotosów, werków i  plakatów, znajdują się także fotokody odsyłające do fragmentów filmów i zwiastunów.

Kustosz wystawy Natalia Chojna, jej bohater Andrzej Wajda oraz dyrektorka Filmoteki Narodowej Anna Sienkiewicz-Rogowska. Fot. Filmoteka Narodowa.

 
Spotkanie towarzyszące wystawie "40/90" odbyło się 1 września br. I nie jest to data przypadkowa. W tym dniu, tyle że 77 lat wcześniej, wybuchła II wojna światowa. W swojej twórczości odniósł się do niej również sam reżyser. Co najmniej dwa jego filmy związane są z ww. terminem. Akcja „Kroniki wypadków miłosnych” rozgrywa się w przeddzień wybuchu wojny, a kończy właśnie 1 września. W ostatniej scenie słychać wycie syren i eksplozje pierwszych bomb. Z kolei akcja „Lotnej” toczy się zaledwie kilka tygodni później, w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku. Kiedy Niemcy zaatakowali Polskę Andrzej Wajda miał 13 lat i przebywał wraz ze swoimi rodzicami w Radomiu. Jak wspomina tamte czasy? – Ojciec był już wtedy od kilku tygodni gdzieś na froncie. Służył w radomskim 72. Pułku Piechoty. Wybuchła wojna. To jest coś takiego, co w ogóle trudno sobie wyobrazić. (…) Wraz z innymi rodzinami oficerskimi opuściliśmy wtedy Radom i ruszyliśmy w stronę Lublina. Widziałem, co się wówczas działo, bardzo szybko dojrzałem i spojrzałem na tę całą sytuację bardzo krytycznie. Bohaterstwo jest bohaterstwem, ale głupota, bezradność i ignorancja ówczesnej władzy wojskowej i cywilnej były bezgraniczne – podkreślił Wajda. Co miał na myśli? – Podam przykład. Co pewien czas nad naszymi głowami latały samoloty, ostrzeliwały nas i odlatywały.  Widziałem wtedy polskich żołnierzy, którzy z karabinów ostrzeliwali te Messerchmitty. To był przerażający widok – wspominał Wajda po projekcjach cyfrowo zrekonstruowanej "Lotnej" oraz "Kroniki wypadków miłosnych", które pokazano tuż przed oficjalnym otwarciem warszawskiej wystawy "40/90". - Jednym z moich najbardziej osobistych filmów, po którym czułem swoiste wewnętrzne rozdarcie, była "Lotna". Natomiast, jeśli chodzi o "Kronikę wypadków miłosnych", to przede wszystkim cieszę się, że mogłem ją zrealizować razem z Tadeuszem Konwickim. Zaciekawił mnie ten świat młodych ludzi, inteligencki ale też trochę prowincjonalny. Najlepiej byłoby zrobić ten film na Litwie, ale w tamtych czasach nie wchodziło to w ogóle w rachubę - wyznał reżyser. Zdradził również, że do dziś bardzo lubi tytułową powieść Konwickiego, na podstawie której powstał wspomniany film. Cieszy się również, że jedną z ról zagrała w nim jego żona Krystyna Zachwatowicz.

W 2000 roku z rąk Jane Fondy twórca "Katynia" odebrał honorowego Oscara za całokształt twórczości. Przy okazji przypomniał, dlaczego dziękując Amerykańskiej Akademii Filmowej,uczynił to po polsku, a nie po angielsku. - To było tak. Na jakiejś imprezie, niedługo przed moim wyjazdem do Stanów Zjednoczonych, przechodził koło mnie Staszek Tym i rzucił mimochodem: „Wiesz, jak już będziesz w tym Hollywood, to powiedz im, że będziesz mówił po polsku, bo myślisz po polsku”. I tyle go widziałem. Kiedy później układałem swoje przemówienie, które miałem wygłosić przed członkami Amerykańskiej Akademii Filmowej, przypomniałem sobie o tych słowach - wspominał Wajda. Przyznał również, że myśli o zrobieniu kolejnego filmu, czego Mu z całego serca życzymy. Póki co czekamy jednak na pierwszy oficjalny pokaz "Powidoków".