Witold Giersz: Animacja narodziła się przed naszą erą

Jerzy Armata: Ostatni film „Signum”, przepiękna impresja inspirowana naskalnym malarstwem prehistorycznym, jest chyba jednym z najważniejszych w twojej twórczości.

Witold Giersz: Malarstwo jaskiniowe interesowało mnie zawsze, od momentu, w którym w ogóle zacząłem się interesować sztuką. Wiedziałem, że kiedyś taki film zrobię, tylko przez wiele lat nie wiedziałem, w jaki sposób podejść do niego. Dopiero stosunkowo niedawno przyszło mi do głowy, że sprawa jest bardzo prosta. By ożywić malarstwo jaskiniowe, nie umniejszając jego wartości, należy po prostu malować tak, jak prehistoryczni artyści wprost na kamieniu. Poza tym zdałem sobie sprawę, że proces ten będzie stanowił pewną innowację w technice animacji pod kamerą.

Moim zdaniem to summa animowanego malarstwa, które od dawna uprawiasz.

Zgadzam się, to niezwykle ważny dla mnie film. Najlepszy spośród tych, które zrealizowałem, choć zainteresowanie nim widzów i krytyki jest raczej umiarkowane. Daje mi to dużo do myślenia. Doszedłem do wniosku, że znalazłem się po raz drugi w swojej karierze w momencie wymagającym zastanowienia się nad drogą, którą podążam. Kiedyś, na jej początku, gdzieś po siedmiu latach pracy w Studiu Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej, doszedłem do wniosku, że już nie mam nic więcej ciekawego do powiedzenia w klasycznej formie filmu rysunkowego i wtedy opracowałem swoją własną technikę animacji, w której zrealizowałem „Mały western”, „Czerwone i czarne”, „Konia” i „Pożar”.

Miejsce animowanych rysunków zajęło w twojej twórczości „ruchome” malarstwo, często dokonywane bezpośrednio pod kamerą, a bohaterem filmów uczyniłeś… kolor. Już tytuł „Czerwone i czarne” sugeruje, że kolor jest najważniejszy.

To sprawdzało się przez wiele lat. Malarstwo na kamieniu, w ostatnim moim filmie, jest kontynuacją tej techniki.

Tym filmem tworzysz swoisty pomost pomiędzy tym, co było dawniej, czyli naskalnym malarstwem prehistorycznym, a tym, co jest dzisiaj, czyli ulicznym graffiti, które może być bohomazem, ale może być i sztuką.

Tak, to prawda. Ale jeśli chodzi o technikę animacyjną, tzw. ożywione malarstwo, to czuję, że tu już niczym widza nie zaskoczę. W tym filmie cofnąłem się do początków sztuki, do pierwszych działań twórczych prehistorycznych artystów. To dosyć symboliczne, być może to punkt wyjścia do kolejnego zwrotu w mojej artystycznej ewolucji, który by pozwolił zaciekawić widza znowu czymś nowym.

Kiedy spoglądam na prehistoryczne rysunki naskalne, przedstawiające na przykład polowanie, nachodzi mnie myśl, że to właściwie były początki… animacji. To rozrysowywanie ruchu przez ówczesnych rysowników, przedstawianie swych bohaterów – myśliwych i zwierzyny – w poszczególnych fazach ich ruchu.

Oczywiście. To była dla mnie największa zachęta do – jeśli można tak rzec – kontynuowania sztuki tych artystów. Im zależało, by ich rysunki były jak najbardziej zdynamizowane, zrywali ze statyką obrazu. Na większości malowideł prehistorycznych na przykład przedstawiali biegnących łowców, w najbardziej charakterystycznej dla tych czynności pozie rozciągniętych nóg, napiętych mięśni, po to, by pokazać wysiłek towarzyszący polowaniu. Co więcej, by zaprezentować zwierzę w ruchu, malowano kilka faz galopującego stworzenia. To czysta animacja. Nieco później, w starożytnym Egipcie, odnajdujemy całe cykle rysunków naściennych, ukazujących na przykład walkę dwóch atletów. Poszczególne rysunki, wchodzące w skład cyklu, to kolejne fazy animacyjne. Gdyby współczesny animator wybrał te rysunki, ułożył w odpowiedniej kolejności i sfotografował, byłaby to już animacja. W Egipcie odnaleziono papirus, na którym napisano o twórcach płaskorzeźby między kolumnami jednej ze świątyń, ukazującej bóstwo – w kolejnych fazach ruchu – unoszące ręce w geście powitania. Władca, jadąc rydwanem przed tymi kolumnami, miał wrażenie, że bóstwo go wita. To też swoista próba animacji. Artyści od lat poszukiwali sposobu ożywienia swoich statycznych prac, wzbogacenia ich o element ruchu.