Piotr Bartuszek – Indiana Jones castingów

Artur Zaborski: Jak zostaje się w Polsce reżyserem obsady? Trzeba się starać o to od najmłodszych lat?

Piotr Bartuszek: To nie było moje marzenie z dzieciństwa. Studiowałem historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, w tym kierunku chciałem się rozwijać, ale życie skierowało mnie w stronę teatrów amatorskich – warszawskich i olsztyńskich. Miałem być Indianą Jonesem sztuki, odkrywać zaginione dzieła Leonarda da Vinci, a zostałem Indianą Jonesem castingów – odkrywcą aktorów. Stało się to tak, że zacząłem chodzić na castingi do filmów jako epizodysta, ale zainteresowałem się tym, co dzieje się po drugiej stronie kamery. Intrygowało mnie, jak powstaje cały film, jak aktorzy trafiają na plan. Dzięki życzliwości niektórych osób miałem szanse w tym uczestniczyć. I zostałem. Na świecie to wyglądałoby inaczej, tam musi istnieć mistrz, który wprowadza cię do tego świata. Jesteś jego asystentem, a po kilku latach możesz startować jako niezależny reżyser obsady. W moim wypadku było tak, że nie byłem nigdy asystentem. W konsekwencji wszystkiego musiałem doświadczyć sam. Boleśnie uczyć się na własnych błędach.

Pamiętasz swój pierwszy film?

Oczywiście, bo zacząłem z przytupem. Był to hollywoodzki film klasy B ze Stevenem Seagalem – "Poza zasięgiem", kręcony w Warszawie. Przygotowywałem tam obsadę drugiego planu, epizodów i statystów – dorosłych i dzieci. Dzięki temu zacząłem poznawać środowisko, a środowisko zaczęło poznawać mnie.
 
Istnieją studia kształcące w tym kierunku?

Nie. To jest zawód instynktowny. Nie ma nawet publikacji na ten temat. Tego zawodu nie da się nauczyć. To jest suma pewnych specyficznych doświadczeń. Kilku reżyserów obsady napisało swoje wspomnienia. Niektóre z nich czytałem i dużo się z nich dowiedziałem, zwłaszcza jeśli chodzi o historię tego zawodu.

To jest stary zawód?

Pojawił się w czasie wielkich studiów filmowych. Wtedy istniały biura osób od castingów. Funkcjonowali łowcy talentów, którzy jeździli po całych Stanach Zjednoczonych, szukając młodych zdolnych. Studio zatrudniało kilkuset aktorów i obsadzało ich w swoich projektach. Później, kiedy wielkie studia zaczęły upadać w latach 50. ubiegłego wieku, aktorzy nie byli już związani kontraktem na wyłączność, a zatem mieli więcej możliwości. Wtedy zaczął się też wykształcać zawód reżysera castingów, w takiej formie, w jakiej znamy go dziś. Pionierką, dziś już ikoną, tego zawodu była Marion Dougherty, której został poświęcony film „Casting By”.

A w Polsce?

U nas była to jedna z funkcji drugiego reżysera. Viola Buhl, jedna z najbardziej znanych reżyserów obsady w Polsce, opowiadała mi, że obsadę robił każdy i nikt. To kierownik produkcji kogoś zaproponował, to producent, to reżyser. Nie było to usystematyzowane. Zresztą, kiedy zaczynałem przed dziesięciu laty, wciąż spotykałem się z pytaniami producentów o to, po co im reżyser obsady. W Polsce to zawód nowy i nieznany. I to nie jest tylko przypadek starszych reżyserów.