Christoph Terhechte: Nowe źródła filmowych odkryć

Od lat sekcja Forum pozostaje ulubioną sekcją na Berlinale. To najbardziej progresywny z festiwalowych programów. Zgodzi się pan z taką definicją?

Tak, choć trudno wyznaczyć kierunki naszych poszukiwań. Nigdy nie istniały formalne kryteria dla naszej sekcji. Szukamy filmów, które nie mieszczą się w definicjach, wykraczają poza gatunki; często prezentują nowy sposób myślenia o kinie, świeże trendy i idee w kreowaniu współczesnego języka filmowego. Nigdy nie interesowało nas kino perfekcyjne, doskonałe warsztatowo. Cenimy autorskie podejście, szukamy indywidualizmu w postrzeganiu świata i oryginalności w próbach oddania go na ekranie. Co roku wypatrujemy tego, co zaskakujące i jeszcze nienazwane. Nie trzymamy się modeli czy receptur, może poza jedną – gdybyśmy wiedzieli, czego szukamy, nie szukalibyśmy tego.

Sekcja Forum ewoluuje razem z kinem?

Mam nadzieję. Widzę jednak masę zagrożeń dla sekcji takich jak nasza. Kiedy udaje ci się coś lub kogoś odkryć – nazwisko, czy trend – zaczynasz zamykać się w pewnej tendencji lub estetyce i pokazywać podobne filmy. Wpadasz w pułapkę. Jako pierwszy pokazujesz w swoim programie świeży film, potem następny podobny do niego, za dwa lata kolejny.

To najprostszy sposób, by popaść w rutynę? 

Tak. A z doświadczenia wiem, że w ramach jednej kinematografii czy trendu zdarza się dwóch, góra trzech wybitnych twórców tej samej generacji, których można nazwać prekursorami, geniuszami. Następuje pokoleniowy zryw. I choć może zdarzyć się wielu zdolnych autorów w przeciągu dekady, większość z nich to zwykle jedynie naśladowcy i rzemieślnicy, którzy sprawnie podążają wytyczoną już drogą. Tak było w przypadku nowego kina chińskiego, to samo dotyczy współczesnej rumuńskiej kinematografii. Nadal zdarzają się im mocne propozycje i ciekawe tytuły, ale od mniej więcej dwunastu lat rumuńscy twórcy w większości powtarzają się. Nawet ci młodsi zbyt mocno działają w ramach jednego filmowego stylu i kilku zgrabnych znaków szczególnych. Festiwale często pokazują nowe rumuńskie filmy nie dlatego, że są naprawdę dobre, ale dlatego, że utarło się myślenie, że są dobre.

Co  się robi w takich sytuacjach?

Zaczyna się szukać gdzieś indziej. Ale czujny selekcjoner – taki, który nie chce spocząć na laurach – co roku sprawdza nowe źródła filmowych odkryć. Od dawna jestem optymistą, jeśli chodzi o kino realizowane na wschodzie Europy. Od upadku ZSRR minęło już sporo czasu, zekranizowano wiele ciekawych historii, ale wciąż są takie, które czekają, by zaistnieć na ekranie. Filmowcy ze starszych pokoleń musieli odbudować w sobie niezbędną odwagę, by móc opowiedzieć o pewnych tematach; młodzi twórcy po prostu się z nią urodzili. Gruzja to przykład współczesnej kinematografii, która wykształciła już swój charakter, filmowy język i specyficzny, rozpoznawalny styl. I choć rocznie nie powstaje tam wiele filmów, te, które są realizowane, to zwykle bardzo dobre propozycje – mają tożsamość i autorski podpis swoich twórców. Jest tu nie tylko artystyczna wizja, ale i pomysł na promocję tego kina. O tym aspekcie często się zapomina. 

Kino polskie gościło w sekcji Forum kilkakrotnie w ostatnich latach.

W tym roku "Huba" Anki i Wilhelma Sasnali, w latach poprzednich "Made in Poland" i "Sekret" Przemysława Wojcieszka. Poszukujemy filmów, które będą rezonować z publicznością, burzyć schematy, oczekiwania, ale i wyobrażenia o danej kinematografii. To świadomi twórcy, którzy pozostają wierni sobie i potrafią pójść pod prąd – nie chodzi tylko o własne podwórko, ale w ogóle o kino. Jestem przekonany, że do głosu będzie dochodzić coraz więcej twórców z tej części kontynentu.