PORTAL
start
Aktualności
Filmy polskie
Box office
Baza wiedzy
Książki filmowe
Dokument
Scenarzyści
Po godzinach
Blogi
Konkursy
SFP
start
Wydarzenia
Komunikaty
Pożegnania
Zostań członkiem SFP
Informacje
Dla członków SFP
Kontakt
ZAPA
www.zapa.org.pl
Komunikaty
Informacje
Zapisy do ZAPA
Kontakt
KINO KULTURA
www.kinokultura.pl
Aktualności
Informacje
Repertuar
Kontakt
STUDIO MUNKA
www.studiomunka.pl
Aktualności
Informacje
Zgłoś projekt
Kontakt
AKTORZY POLSCY
www.aktorzypolscy.pl
Aktualności
Informacje
Szukaj
Kontakt
FILMOWCY POLSCY
www.filmowcypolscy.pl
Aktualnosci
Informacje
Szukaj
Kontakt
MAGAZYN FILMOWY
start
O magazynie
Kontakt
STARA ŁAŹNIA
www.restauracjalaznia.pl
Aktualności
Informacje
Rezerwacja
Kontakt
PKMW
start
Aktualności
Filmy
O programie
Kontakt
Portal
SFP
ZAPA
Kino Kultura
Studio Munka
Magazyn Filmowy
Stara Łaźnia
PKMW
MENU
Jeden z najstarszych związków twórczych w Polsce nosi teraz nową nazwę. W historii ZASP-u odbijają się burzliwe dzieje Polski XX i XXI wieku. Warto ją poznać.
- KRS zatwierdził właśnie nową nazwę - „Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru Filmu Radia Telewizji – ZASP” - wyjaśnia prezes Związku Olgierd Łukaszewicz. - Zmieniła się sytuacja polityczna, społeczna, kulturowa. Nowa nazwa pokazuje liczne pola aktywności współczesnego aktora i jego prawa pokrewne do wykonań w utworach audiowizualnych.

Jest to jak najbardziej uzasadnione, gdyż ZASP od wielu lat, obok tradycyjnej funkcji jednoczenia i wspierania środowiska teatralnego, działa również jako organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Przypomnijmy, że aktor jest uprawniony do pobierania tantiem za swoją pracę utrwaloną w filmie, radio, telewizji, serialu. Nowa nazwa lepiej odpowiada polifoniczności zawodu aktora i wielości pól eksploatacji jego pracy.

Związek Artystów Scen Polskich powstał raptem kilka tygodni po odzyskaniu niepodległości, w grudniu 1918 roku. Kongres Konstytucyjny w Teatrze Rozmaitości w Warszawie otwierał Józef Śliwicki, honorowym przewodniczącym zgromadzenia został wybitny aktor Wincenty Rapacki. Pełen tekst statutu przeczytali Stefan Jaracz i Franciszek Frączkowski. Wśród autorów dokumenty archiwa ZASP podają nazwiska tak wybitnych artystów, jak Stefan Jaracz, Jan Kochanowicz, Juliusz Osterwa, Józef Śliwicki, Aleksander Zelwerowicz, Franciszek Frączkowski, Józef Mikulski, Józef Munclinger, Mieczysław Szpakiewicz i Ludwik Śliwiński.


Olgierd Łukaszewicz, fot. M. Wilma / ZASP

  Jak czytamy na stronach Związku, w II Rzeczpospolitej Związek pełnił  funkcję głównego organizatora życia teatralnego: regulował prawa i obowiązki aktora w teatrze, ustalił stosunki prawne między aktorem a teatrem, między teatrem a Związkiem, a także wprowadził pierwszy system pomocy socjalnej. Powołał specjalistyczny periodyk "Scena Polska", przyczynił się do utworzenia w roku 1925 Polskiego Instytutu Teatrologicznego, a  w 1932 Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST). W okresie międzywojennym szczególnie istotne znaczenie miało szkolenie zawodowe aktorów, które prowadził i inicjował ZASP, a które przyczyniło się do ujednolicenia wymowy scenicznej – było to sprawą szczególnie istotną po 123 latach rozbiorów. Związek wprowadził wówczas zasadę przymusu organizacyjnego - tylko członek związku mógł grać w teatrze, który podpisał konwencję z ZASP-em i odwrotnie. Wielką zasługą Związku było wprowadzenie zasady rocznego  kontraktu gwarantującego minimalną gażę aktorom.

Już od początku lat 20. w ZASP-ie odbywały się egzaminy eksternistyczne dla aktorów, a następnie także dla reżyserów. W 1976 Związek Artystów Scen Polskich stał się członkiem FIA (International Federation of Actors), międzynarodowej organizacji skupiającej związki zawodowe aktorów na świecie. W okresie międzywojennym powstało Schronisko w Skolimowie  i Dom Aktora w Warszawie.  W połowie lat 30. Związek kupił budynek w Alejach Ujazdowskich 45, który, choć uległ zniszczeniom wojennym, od  1949 roku jest stałą siedzibą Zarządu Głównego ZASP-u.


Dom Artysty Weterana w Skolimowie, fot. ZASP

W czasie II wojny światowej Związek nie zaprzestał działalności, patronował domowym szkoleniom aktorów,  doprowadził do utworzenia Tajnej Rady Teatralnej, która pracowała nad planem życia teatralnego w wolnej Polsce oraz przygotowała projekt weryfikacji aktorów łamiących zakaz występowania na niemieckich imprezach.

W 1950 roku w miejsce ZASP-u powstał SPATiF, czyli Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu. W roku 1957  wydłużono nazwę Stowarzyszenia i do SPATiF-u dopisano ZASP. W okresie Solidarności, w 1981 roku Zjazd Nadzwyczajny podjął decyzję o powrocie do dawnej nazwy. Jednakże na skutek wprowadzenia stanu wojennego ZASP został rozwiązany. W 1983 roku odbył się zjazd założycielski "nowego" Związku.

W trakcie przewrotu 1989 roku doszło do porozumienia pomiędzy dwoma ZASP-ami. Zjazd Nadzwyczajny zjednoczył środowisko aktorskie. Dla Olgierda Łukaszewicza obecna zmiana nazwy ma też wymiar historyczny – jest symbolem zjednoczenia artystów niezależnie od tego, na jakich obszarach działają i realizują swoje pasje.


Obecny Zarząd ZASP w czasie świątecznego spotkania w Skolimowie, fot. ZASP


Olgierd Łukaszewicz jest prezesem ZASP-u od 2011 roku. Wcześniej pełnił tę funkcję w latach 2002 – 2005 – wówczas zaangażował się czynnie w walkę o Ustawę o kinematografii i powstanie Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Wśród swoich poprzedników ma tak wybitnych mistrzów sceny, jak m.in. Aleksander Zelwerowicz, Józef Śliwicki, Leon Schiller, Gustaw Holoubek, Andrzej Szczepkowski, Kazimierz Dejmek, Andrzej Łapicki czy Ignacy Gogolewski. W kwietniu 2014 roku Walny Zjazd Delegatów po raz kolejny wybrał Olgierda Łukaszewicza na stanowisko prezesa. Natomiast wiceprezesami zostali tegoroczny laureat nagrody Cybulskiego, Piotr Głowacki oraz Krzysztof Górecki. Członkami Zarządu Głównego są: Tomasz Grochoczyński, Urszula Drzewińska, Ewa Leśniak, Barbara Szałapak, Krystyna Piaseczna i Piotr Bogusław Jędrzejczak.  -  Niedawno około 70 młodych aktorów wstąpiło do ZASP – podkreśla Olgierd Łukaszewicz. - Utworzyli Koło Młodych i zaproponowali mi, żebym wstąpił – śmieje się i pokazuje logo Koła. To słynna ZASP-owa maska teatralna w wersji 2.0., z ostrymi barwami, ekspresyjna. Do najważniejszych zadań Związku należy obecnie ratowanie Domu Artysty Weterana w Skolimowie. Tematowi temu poświęcimy wkrótce osobny artykuł w naszym serwisie.


Anna Wróblewska
artykuł redakcyjny / ZASP
Ostatnia aktualizacja:  22.05.2014
Zobacz również
[wideo] "Pod Mocnym Aniołem" śpiewająco polityczny
"Godzilla" poniżej oczekiwań
Copyright © by Stowarzyszenie Filmowców Polskich 2002 - 2024
Scroll