Trudna podróż kina europejskiego. Po konferencji MEDIA

Fot. Marcin Kułakowski, PISF

  O utrzymanie krwiobiegu filmów europejskich walczymy od dwóch dekad. Truizmem jest powiedzenie, że działamy na beznadziejnym (dla nas) rynku.  „W USA wielka szóstka kontroluje 96 proc. rynku dystrybucji filmowej i produkuje 98 proc. programów nadawanych w telewizji w 'prime time'. W 2004 roku oszacowano wartość przemysłu filmowego na świecie na 24 mld dolarów, z czego tylko USA ma udział w wysokości 9,539 mld dolarów (dla porównania – druga w zestawieniu Japonia ma 1,950 mld). W przypadku przemysłu audiowizualnego Stany Zjednoczone zachowują nieosiągalną dla innych przewagę, na którą składają się następujące czynniki: ogromny rynek wewnętrzny, zasoby pozwalające na tworzenie produktów o wartości ponad 100 mln dolarów, gwiazdy filmowe, opanowanie światowych kanałów dystrybucyjnych, 'klaster' Los Angeles, który skupia najlepszych rzemieślników, 'akumulacja preferencji' dla kina amerykańskiego, uważanego za najlepsze jakościowo na świecie, sprawność opowiadania i narracji filmowej, kształt współczesnej kultury 'multipleksowe'”, idealnej dla hollywoodzkich blockbusterów, czyli produktów typowych dla epoki, wielkich hitów o uproszczonej narracji”, pisze dr Marcin Adamczak w znakomitym artykule „Przemysł audiowizualny” („Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki”, red. Andrzej Gwóźdź, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2010).

Podczas gdy produkcja filmowa w Europie utrzymuje się na mniej więcej podobnym poziomie, dzięki głównie złożonym systemom finansowania kinematografii i powodzenia filmów na rynku lokalnym, tak dystrybucja nadal kuleje. Podobnie jak dekadę temu, filmy europejskie oglądane są przede wszystkim w krajach ich pochodzenia. Pewnym pomysłem na to są koprodukcje europejskie, ale sam fakt powstania koprodukcji nie przekłada się jeszcze na regularną dystrybucję w kraju partnera, czego Polska jest najlepszym przykładem. Sytuację pogarsza wciąż nierozwiązany problem piractwa internetowego, co podkreślała dyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej Agnieszka Odorowicz.  Powoduje ono spadek widowni kinowej i  zabiera użytkowników legalnym serwisom VOD.

Uczestnicy zorganizowanej przez MEDIA Desk Polska konferencji zwracali uwagę, że widzowie kinowi przede wszystkim chcą chodzić do kina na filmy amerykańskie, dlatego może warto zwrócić uwagę na alternatywny obieg kina: np. na łączenie dystrybucji alternatywnej z festiwalami. Festiwale powoli przejmują rolę drugiego obiegu kina artystycznego, zastępując tradycyjne formy rozpowszechniania filmów. Zwracali uwagę, że już za kilka tysięcy euro można film pokazać w sieci kilku tego typu imprez, co w istocie staje się quasi-dystrybucją. - Nie czekajmy na międzynarodowych agentów sprzedaży, wykorzystujmy inne wyjścia, na przykład platformy VOD – pojawiały się głosy.

Co ciekawe, wiele komplementów nasłuchali się gospodarze konferencji, czyli Polacy. Zagraniczni goście podkreślali silną pozycję kina polskiego, dobry system działania Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, dobry poziom techniki i usług i popularność rodzimego kina u widzów. - Na ponad 200 festiwalach rocznie pokazujemy ponad 300 filmów – mówiła Izabela Kiszka-Hoflik, kierująca działem międzynarodowym PISF. - Polskie filmy dużo podróżują. Oczywiście, marzeniem jest zawsze udział filmu w konkursie głównym festiwalu kategorii „A”, ale nawet jeśli tego nie ma, to jeszcze nie znaczy, że film się nie podoba. 

Izabela Kiszka-Hoflik zwróciła uwagę, że do konkursów głównych na dużych festiwalach kierowane są przede wszystkim filmy z potencjałem dystrybucyjnym. Ale problemem jest nie to, że filmy nie podróżują – bo jak widać krążą bez przerwy po festiwalach i przeglądach – problemem nadal jest brak regularnej dystrybucji kinowej. W wielu krajach europejskich film musi być dubbingowany, aby wszedł do kin. Kiszka-Hoflik poinformowała, że film „W imię...” Małgośki Szumowskiej będzie miał niemiecką wersję dubbingową i wejdzie do kin zza naszą zachodnią granicą, co jest pokłosiem jego obecności na Berlinale.


Fot. Marcin Kułakowski, PISF

Przypomnijmy, że wśród priorytetów Kreatywnej Europy wymieniane jest przede wszystkim „Budowanie publiczności” („Audience Building”, „Audience Development”). Oznacza to zapewne, że Kreatywna Europa będzie wspierać działania  polegające na  budowaniu udziału w rynku, koncentrujące się na zdobyciu i na utrzymaniu publiczności. Przykłady padły podczas konferencji: w ramach działań „Audience Building” będzie organizować się wydarzenia, np. skoncentrowane wokół najlepszych europejskich filmów: nominowanych do Oscara, laureatów Europejskiej Nagrody Filmowej, zwycięzców narodowych festiwali.

Organizatorzy konferencji postarali się, żeby ich przemyślenia zostały podsumowane zapisem. Uczestnicy zjazdu w grupach roboczych formułowali swoje rekomendacje, uwagi i opinię, które mają ostatecznie złożyć się na rodzaj filmowego manifestu nowych krajów członkowskich. Obecnie trwa opracowywanie wniosków z konferencji.

Szczyt audiowizualny “Od MEDIA do KREATYWNEJ EUROPY. Doświadczenia programu MEDIA w nowych krajach członkowskich. Wyzwania przyszłości”  odbył się w dniach 11-12 grudnia 2013 roku w Warszawie.