Koniec z kultem

Dobiegła końca 16. edycja festiwalu Cropp Kultowe. W kalendarzu polskich imprez filmowych znajduje się on pomiędzy Off Plus Camerą i Krakowskim Festiwalem Filmowym –  szczęśliwie brak mu celebryckiego blichtru tej pierwszej i nobliwej tradycji tego drugiego. To kameralne i bezpretensjonalne wydarzenie. Zrealizowane w najlepszy możliwy sposób: przez fanów dla fanów.

Kolejne punkty programu, chociaż różnorodne, często się ze sobą zazębiały. Sekcja „Najgorsze filmy świata”, skupiająca się przede wszystkim na pozycjach z okolic lat 50. i 60., znajdowała swoje dopełnienie w postaci sekcji VHS Hell, celującej w równie kiczowate co kolorowe lata 80. W dziedzinie kampu kropkę nad „i” postawiła „Pora Zwyrola”. Zaprezentowała tytuły wytwórni Troma, która podniosła poprzeczkę pod same niebo – w stronę przejaskrawienia i autoparodii. Gdzieś obok tego konkursu tandety wyświetlano jeszcze dzieła Johna Watersa, reżysera, który nie musi się już z nikim ścigać, bo już wiele dekad temu okrzyknięto go „królem złego smaku”.


John Waters. Fot. Tofifest

Widzowie o nieco mniej śmieciożernych upodobaniach mogli odetchnąć na baśniach i melodramatach, które pokazywano w ramach sekcji „Fantasyland” i „Love is Pain”. Natomiast sekcja „Generacja X” ciekawie korespondowała z zagadnieniem odbioru kultowego. Tak jak zblazowani bohaterowie „Clerks” czy "Trainspotting" w nieskończoność oglądali i omawiali swoje ukochane filmy, tak uczestnicy festiwalu mogli porzucić pogoń za nowościami i wrócić do dobrze znanych pozycji. Było też kilka odkryć i przynajmniej jedno olśnienie. „Robot Holocaust”, obraz nagrodzony przez festiwalową publikę salwami śmiechu i gromkimi brawami, radykalnie zredefiniował pojęcie „złego kina”.

Kolejne filmy oglądało się raczej na luzie. Nie walczyło się o bilety na długo oczekiwane nowości, bo tu żadnych nowości nie było. Nie trzymało się aparatu krytyczno-analitycznego cały czas w pogotowiu, bo prezentowane pozycje albo zostały już dawno opisane i ocenione, albo egzystują poza jakimikolwiek kryteriami oceny. Wspominało się, upewniało w pewnych sądach, czasem je modyfikowało lub zmieniało, ale bez większego intelektualnego fermentu. Atmosfera bardziej przypominała konwent miłośników fantastyki, na który przychodzi się przede wszystkim, aby dzielić z pewną grupy ludzi pasję, niż regularny festiwal filmowy, gdzie po seansach zakutani w szaliczki krytycy wymieniają się profesjonalnymi uwagami.


Kadr z filmu "Robot Holocaust". Fot. Cropp Kultowe

Katowice tworzą dla festiwalu nastrojowe tło. Kolejne kina i sale mają własny charakter, na swój sposób korespondujący z tematyką imprezy. Neon reklamujący Kino Światowid wygląda jak ten, który zdobi plakat "Wkraczając w pustkę" Gaspara Noégo. Skojarzenia z twórczością francuskiego ekstremisty budzi też reszta – za neonem trzeba skręcić w mały i dyskretny tunelik, zupełnie jakby szło się do kina porno. W Kinoteatrze Rialto można oglądać filmy zarówno z pozycji znajdującej się na parterze kawiarni, jak i zawieszonego nad nią balkonu. Kiedy patrzy się z dużej wysokości, a między człowiekiem a ekranem rozciąga się czarna, budząca lęk przestrzeń, wszystko nabiera większego rozmachu. Natomiast w sali projekcyjnej Centrum Kultury Katowice, niezbyt dużej i trochę dusznej, pod sufitem wiją się srebrne rury,  przypominające wnętrzności jakiejś przedwiecznej istoty. Cały czas czekałem, aż zaczną kapać z nich soki trawienne.

W to wszystko pomagały się dodatkowo wczuć tzw. „gry i zabawy”. Były konkursy, np. na chałupniczo zrobionego crittersa, były seanse z rekwizytami, w tym z przynoszonymi na „Toksycznego mściciela” mopami, była też zbiorowa konsumpcja. W legendarnym nowojorskim kinie Elgin, kolebce filmowego kultu, podczas seansów palono nagminnie marihuanę; w Katowicach ani razu nie poczułem jej zapachu, ale kolejnym projekcjom towarzyszył rozbrzmiewający w ciemności, namiętny szept otwieranych puszek z piwem. Im późniejsza była godzina i im głupszy film, tym ów szept było słychać częściej. Ponadto w połowie „Zniszczenia mózgu” zamówiono dla wszystkich widzów pizzę. Tradycji stało się zadość: trójmiejska grupa VHS Hell, która przygotowała pokaz, powstała podczas domówek, kiedy to zgagę po produkcjach klasy B zalepiało się właśnie ciastem i serem.

I taki właśnie jest ten festiwal – jak wspaniała domówka, który niespodziewanie zmieniła się w trwający dziesięć dni maraton filmowy.

Portalfilmowy.pl jest partnerem medialnym festiwalu Cropp Kultowe.