Scriptfesta. Mistrzowski wykład Lindy Aronson

Na zaproszenie Warszawskiej Szkoły Filmowej gościła w Polsce światowej sławy ekspertka w dziedzinie scenariopisarstwa Linda Aronson. W ramach zorganizowanego przez WSF festiwalu scenarzystów Scriptfesta, wygłosiła trzygodzinny wykład na temat nielinearnych i równoległych form prowadzenia narracji filmowej.

Autorka słynnej książki „21st Century Screenplay” jest zdania, że tradycyjna scenariuszowa struktura trzech aktów przedstawiając chronologiczną podróż bohatera odchodzi powoli do lamusa. - Ludzkie życie jest dziś poszatkowane. Widzowie jednocześnie oglądają telewizję, serfują po Internecie i robią jakieś inne, dodatkowe rzeczy. Są przyzwyczajeni do otrzymywania wielu różnych bodźców naraz i tego też szukają w kinie – twierdzi. W tym też upatruje sukcesu takich produkcji jak „Pulp fiction”, „Podejrzani” czy "Zakochany bez pamięci" opowiadających wielowątkowe, nielinearne historie, które są dla odbiorców całkowicie nieprzewidywalne.


fot. R. Pawłowski

Teorią pisania scenariuszy zainteresowała się w momencie, gdy jej kariera była już zaawansowana. Analizując m.in. takie filmy jak „Obywatel Kane” czy „M.A.S.H.” chciała dowiedzieć się dlaczego w niektórych obrazach retrospekcja sprawdza się jako sposób budowania napięcia, a w innych nie. Na podstawie swoich analiz wyodrębniła sześć rodzajów narracji równoległych:

1. Narrację tandemową prezentującą rozgrywające się obok siebie historie dotyczące tego samego tematu („Traffic”)
2. Historie grupowe z tzw. wielokrotnym protagonistą („Mała miss”)
3. Podwójne podróże opowiadające historie dwóch bohaterów zbliżających bądź oddalających się od siebie („Tajemnica Brokeback Mountain”)
4. Flashback czyli narrację opartą na wspomnieniach bądź odwołującą się do przeszłości bohatera („Blask”, „Podejrzani”)
5. Narrację historii następujących po sobie („Pulp fiction”, „Amores Perros”)
6. Narrację złamanego tandemu („21 gramów”), za pomocą której jesteśmy w stanie np. zmienić przewidywalną historię dydaktyczną w opowieść z suspensem.

Zdaniem Lindy Aronson tajemnica pisania dobrych nielinearnych scenariuszy tkwi w umiejętności zmieszczenia obok siebie różnych historii, powiązaniu ich w sposób psychologicznie satysfakcjonujący, utrzymaniu tempa opowiadania i uniknięcia jego przewidywalności. - Na dwudziestu autorów dziewiętnastu stworzy bardzo ciekawych bohaterów, ale będzie miało problem ze strukturą – mówi. W jej opinii dużo prościej jest stworzyć liniowe historie, a następnie połamać je i połączyć ze sobą w nieliniową całość. - Niewielu autorów myśli i tworzy od razu nielinearne opowieści. Ale Charlie Kaufmann z pewnością tak – żartowała odwołując się do zrealizowanego według jego scenariusza filmu "Zakochany bez pamięci".

Wyszczególnione przez siebie rodzaje narracji szczegółowo omówiła na filmowych przykładach zilustrowanych serią skomplikowanych wykresów. Obrazując za ich pomocą m.in. fakt bardzo częstej przy narracji nielinearnej rezygnacji z klasycznego drugiego aktu scenariusza i wskazując kluczowe momenty budowania napięcia takie jak przeniesienie drugiego punktu zwrotnego na początek historii w przypadku posługiwania się retrospekcją.

Jak sama twierdzi trzygodzinny wykład to o wiele za mało, by zgłębić tę tematykę. - Mogłabym opowiadać o tym Państwu bez przerwy przez cztery dni. Ale mam nadzieję, że to co dziś usłyszeliście skłoni Was do myślenia i pracy – powiedziała na zakończenie spotkania odsyłając na karty książki „21st Century Screenplay”, która wkrótce ma ukazać się na polskim rynku.