Joanna Kos-Krauze i Krzysztof Krauze rozpoczynają niebawem zdjęcia do filmu fabularnego o cygańskiej poetce, Papuszy, którą twórczość zetknęła z Jerzym Ficowskim i Julianem Tuwimem. Moment rozpoczęcia zdjęć zbiega się w czasie z 25. rocznicą śmierci Papuszy, choć – jak mówią niektórzy – nie ma przypadków.
Jerzy Ficowski, młody poeta, dołączył do cygańskiego taboru niedługo po wojnie. Jako były żołnierz AK i powstaniec warszawski ukrywał się przed nową władzą. Dzięki pomocy przyjaciela pozyskał zaufanie i życzliwość Cyganów, z którymi wędrował wiele dni po Dolnym Śląsku. Gdy usłyszał o Cygance, układającej pieśni, z początku nie uwierzył. Cyganie, a w szczególności ich kobiety, byli wówczas niepiśmienni, pozbawieni jakiegokolwiek wykształcenia. A jednak 40 letnia wówczas Bronisława Wajs, znana lepiej jako Papusza – co w dialekcie Cyganów Polska Roma oznacza lalkę – układała pieśni.
Papusza czyli Bronisława Wajs, fot. Marek Skorupski/Forum
Ficowski przetłumaczył je na polski i zainteresował nimi Juliana Tuwima. Słynny poeta zachwycił się nimi i doprowadził do ich publikacji.
Los Papuszy nie oszczędzał. Jako 16-latka została wydana za mąż za o wiele starszego Dionizego Wajsa. Podczas wojny ukrywała się wraz ze swoją grupą w lasach na Wołyniu. W poemacie „Krwawe łzy” opisała gehennę ucieczek przed Niemcami i Ukraińcami.
Gdy sama nauczyła się czytać i pisać, Cyganie ją wyśmiewali, gdy opublikowano jej wiersze – odtrącili. Sprzeniewierzyła się tradycyjnej roli kobiety i dopuściła mageripen czyli skalania norm, wyznawanych przez tradycyjnych Cyganów. W szczególności dotyczyło to ujawnienia tajemnicy języka.
O losie Papuszy i spotkaniu dwojga artystów będzie opowiadał nowy film Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauze. W tytułową rolę wcieli się Jowita Budnik, w rolę Ficowskiego – Antoni Pawlicki, a Tuwima – Andrzej Walden. Autorami zdjęć będą Krzysztof Ptak i Wojciech Staroń. W filmie zostanie wykorzystany poemat symfoniczny Jana Kantego Pawluśkiewicza „Harfy Papuszy”.
Dotychczas filmowcy opowiadali o Papuszy w filmach dokumentalnych. W 1974 roku powstał film „Papusza” w reżyserii Mai i Ryszarda Wójcików, konsultowany przez samego Jerzego Ficowskiego. W 1992 Greg Kowalski zrealizował kontrowersyjną „Historię Cyganki”, w której zarzucał Ficowskiemu manipulację twórczością poetki w celu agitowania za osiedlaniem się Cyganów. Według Adama Bartosza z Muzeum Etnologicznego w Tarnowie to reżyser dopuścił się manipulacji. Niezależnie od oceny filmu warto pamiętać, że los Papuszy, jak i pozostałych Cyganów był zdeterminowany przez działania władzy komunistycznej, która najpierw zachęcała ich do porzucenia koczowniczego trybu życia, a później stosowała wobec nich represje.
Producentem filmu fabularnego "Papusza" jest Film Produkcja Sp. z o.o., koproducentami Telewizja Polska S.A. oraz Canal+ Polska. Film został dofinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej – PISF.