Carlo di Carlo o Antonionim

– Nasza pełna artystycznych sporów i wielu podróży przyjaźń z czasem przerodziła się w coś w rodzaju prawdziwego braterstwa, które trwało ponad 40 lat – opowiadał Carlo di Carlo, znawca twórczości Michelangelo Antonioniego.

– W 1985 roku Michelangelo Antonioni miał wylew, w wyniku którego przestał mówić. Przez kolejne 22 lata swojego życia nic nie mówił. Nie przeszkodziło mu to jednak w uczestniczeniu w różnych wydarzeniach filmowych oraz w realizacji kolejnych filmów dokumentalnych oraz fabuły "Po tamtej stronie chmur". Kiedy odszedł w 2007 roku  pomyślałem, co mógłbym zrobić, żeby go jeszcze zatrzymać i pokazać w najlepszy z możliwych sposobów. Uświadomiłem sobie, że przez ponad dwie dekady co najmniej dwa pokolenia widzów nie słyszały Antonioniego mówiącego. W dodatku, on z natury był osobą dość zamkniętą i niewiele mówił o sobie. Postanowiłem przejrzeć własne zbiory oraz różne inne archiwa w poszukiwaniu materiałów, na których Michelangelo Antonioni mówi o sobie i swojej twórczości. Przede wszystkim chodziło mi o wszelkie jego wystąpienia w różnych programach telewizyjnych, talk-show czy też na festiwalach, na których jego obecność zarejestrowała kamera. Postanowiłem to wszystko zebrać do kupy i zrobić film – opowiadał Carlo di Carlo, krytyk filmowy, scenarzysta i reżyser filmów dokumentalnych oraz długoletni współpracownik Michelangela Antonioniego oraz wybitny znawca jego twórczości. Materiały, które złożyły się na nakręcony przez włoskiego dziennikarza dokument "Antonioni o Antonionim", zostały zarejestrowane w latach 1964-1985 i w trzech-czwartych pochodzą z archiwów telewizji RAI. Film powstał rok po śmierci głównego bohatera.


Carlo di Carlo i Michelangelo Antonioni oraz Monica Vitti (w tle) podczas spotkania w 1961 roku. Fot. Dwa Brzegi

Pochodzący z Bolonii Carlo di Carlo był najpierw asystentem Piera Paola Pasoliniego przy "Mamma Roma" (1962), "La Ricotta" (1962) i "Wściekłości" (1963). Sam jest autorem kilkunastu dokumentów realizowanych we Włoszech (m.in. dla telewizji RAI) oraz na zlecenie niemieckiej telewizji ZDF. Był także redaktorem naczelnym magazynów "Film selezione" i "TVC". Jest autorem książek i esejów, historykiem kina. – Po kilku telefonach w lutym 1961 roku po raz pierwszy spotkałem się z Michelangelem Antonionim. Wcześniej widziałem tylko dwa jego filmy ("Krzyk" i "Przygodę"). To jednak wystarczyło, żeby kino Antonioniego bardzo na mnie podziałało. Potem, Antonioni przyjechał do mnie do Bolonii, białą, sportową Lancią razem z Moniką Vitti. Spotkawszy się z nim twarzą w twarz zdołałem tylko wyrazić mój podziw dla tego, co już wtedy stworzył. Pamiętam to spotkanie jakby odbyło się dziś. Pamiętam ten jego niski, nieśmiały głos. Opowiadał wówczas o swojej pracy, o obrazie oraz o bólu, jaki sprawił mu bezpardonowy atak na jego film "Przygoda". Następnym razem odezwałem się do niego rok później, w czasie kiedy Antonioni kręcił "Zaćmienie". Powiedziałem mu wtedy, że chcę napisać o nim monografię. Potem pokazałem mu jeden z moich dokumentów. Byłem wzruszony jego przychylnością i zainteresowaniem tym, co zrobiłem, jego radami oraz prostotą argumentacji. To dla początkującego reżysera były bardzo ważne słowa, dodały mi otuchy w dalszej pracy. Wkrótce zapytał mnie, czy zechciałbym z nim współpracować – wspominał podczas spotkania z kazimierską publicznością Carlo di Carlo.


Grażyna Torbicka prowadzi spotkanie z Carlo di Carlo. Fot. Dwa Brzegi.

Wspomniana pierwsza kompletna praca na temat reżysera powstała w 1964 roku dla wydawnictwa Bianco e Nero (Centro Sperimentale di Cinematografia). Carlo di Carlo był asystentem Antonioniego przy takich filmach jak: "Powiększenie" (1967), "Zabriskie Point" (1970), "Chung Kuo. Cina" (1972), "Zawód: Reporter" (1975) i "Po tamtej stronie chmur" (1995), którego włoską wersję montował. Od 1988 do 1993 roku dla "Cinecittà International" projektował i redagował "Progetto Antonioni" – multimedialny projekt wznawiający wszystkie filmy Antonioniego i prezentujący je podczas 22 międzynarodowych wydarzeń.Towarzyszyła temu wystawa fotograficzna i pokaz malarstwa Antonioniego. W 1996 roku stworzył projekt powstającego Antonioni Museum w Ferrarze. Dla Cinecittà Holding wykonał w 2002 roku pierwsze "Personale" złożone z prac Antonioniego i o Antonionim, które były pokazywane na 59. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji.

Podczas Lekcji Kina w Kazimierzu został pokazany inny, również biograficzny film dokumentalny "Spojrzenie Antonioniego", jaki w 2004 roku wyreżyserował Antonioni, a Carlo di Carlo był współscenarzystą. 90-letni reżyser studiuje w nim "Mojżesza", wybitną rzeźbę dłuta Michała Anioła znajdującą się w rzymskiej Bazylice św. Piotra.