100 lat polskiego filmu. Panny z Wilka

JAROSŁAW IWASZKIEWICZ, PANNY Z WILKA (1932)

I jeżeli czasem przychodziło do Wilka jakieś echo dawnych czasów, których wówczas tak bardzo nie rozumiał, to w uśmiechu, rozśmianiu się, odwróceniu lub pochyleniu głowy Tuni, które miała w sobie tyle z rozmaitych trwań i poruszeń się Feli. Widząc dzisiaj u Tuni te wszystkie wyrazy i sposoby, które dawniej przed nim roztaczała Fela, począł rozumieć znaczenie rozmów, jakie miewał ze zmarłą, sens spacerów, które z nią odbywał. Czytał to wszystko jako palimpsest, jako wyznanie zza grobu, jako odnowienie tego, co stracił.

TERESA RUTKOWSKA, PIĘĆ NIESZCZĘŚLIWYCH KOBIET Z WENUS I ZMĘCZONY MĘŻCZYZNA Z MARSA, "KWARTALNIK FILMOWY", 1997, NR 18

Proustowski temat – poszukiwanie utraconego czasu czy też niemożliwa podróż w przeszłość – to trzon noweli Iwaszkiewicza i filmu Wajdy. (...) Pobyt Wiktora w Wilku w sensie symbolicznym jest zapisem walki Tanatosa z Erosem, o duszę bohatera. (...) Kiedy Wiktor wchodzi do dworku, od razu rzuca się w oczy jego obcość i inność. (...) Kobiety wiedzą coś, czego Wiktor nie wie i do końca się nie dowie. (...) Siostrzana wspólnota, porozumienie i więź, jaka łączy panny z Wilka, daje im siłę i równowagę życiową, jest pewną formą zakorzenienia, której brakuje Wiktorowi. Równocześnie wspólne jest im pragnienie miłości. (...) Nostalgia emanująca z obrazów zaginionego świata ma podłoże wybitnie estetyczne. Opowiedziana historia jest tylko nośnikiem tej nostalgicznej aury. Konflikt między kobietami i mężczyzną przebiega w sposób ściszony, bez dramatycznych kontrapunktów. Walka Tanatosa z Erosem pozostała nie rozstrzygnięta.