PORTAL
start
Aktualności
Filmy polskie
Box office
Baza wiedzy
Książki filmowe
Dokument
Scenarzyści
Po godzinach
Blogi
Konkursy
SFP
start
Wydarzenia
Komunikaty
Pożegnania
Zostań członkiem SFP
Informacje
Dla członków SFP
Kontakt
ZAPA
www.zapa.org.pl
Komunikaty
Informacje
Zapisy do ZAPA
Kontakt
KINO KULTURA
www.kinokultura.pl
Aktualności
Informacje
Repertuar
Kontakt
STUDIO MUNKA
www.studiomunka.pl
Aktualności
Informacje
Zgłoś projekt
Kontakt
AKTORZY POLSCY
www.aktorzypolscy.pl
Aktualności
Informacje
Szukaj
Kontakt
FILMOWCY POLSCY
www.filmowcypolscy.pl
Aktualnosci
Informacje
Szukaj
Kontakt
MAGAZYN FILMOWY
start
O magazynie
Kontakt
STARA ŁAŹNIA
www.restauracjalaznia.pl
Aktualności
Informacje
Rezerwacja
Kontakt
PKMW
start
Aktualności
Filmy
O programie
Kontakt
Portal
SFP
ZAPA
Kino Kultura
Studio Munka
Magazyn Filmowy
Stara Łaźnia
PKMW
MENU
WYDARZENIA
  15.11.2011
Od kilku lat na polskim rynku wydawniczym pojawia się wiele ciekawych, rzetelnie napisanych książek o kinie polskim i światowym. Mijający rok 2009 przyniósł szczególnie dużo prac poświęconych historii kina, twórcom i ich dziełom, kontekstom filmowym oraz warsztatowi filmowca. Powstały z myślą o szerokim kręgu odbiorców, a ich wspólnym celem jest popularyzacja i promocja X Muzy.

Znajdziemy wśród nich opracowania historyczne, monografie, biografie, wywiady-rzeki, wspomnienia, prace krytyczno-filmowe i dokumentujące wybrane okresy bądź zagadnienia z bogatej, stuletniej przeszłości kinematografii. Warto zauważyć, że coraz większa liczba autorów zajmuje się rodzimą produkcją i pisząc o polskich filmach czyni to z pasją i zaangażowaniem.
   
Przekrojowo i historycznie


fot. Filmoteka Narodowa

Prawdziwym wydarzeniem w bieżącym roku było wydanie obszernej „Historii filmu polskiego” Tadeusza Lubelskiego, który w syntetyczny sposób nakreślił losy polskiej kinematografii, odczytując je poprzez twórców, ich dzieła oraz konteksty. Pracę wyróżnia połączenie dyscypliny historyka filmu z subiektywnym, oryginalnym spojrzeniem na poszczególne dzieła oraz ich kulturowo-społeczne zaplecze. Poszukiwanie kontekstów zachęciło autora do użycia nowych określeń, na przykład „kino młodej kultury”, „kino świadomości historycznej” oraz – w odniesieniu do kina po stanie wojennym – „solidarność osobnych”. Dużą zaletę pracy stanowi opis zjawisk z obszaru kina dokumentalnego oraz animowanego, jak też usytuowanie ich na tle dokonań kina fabularnego. Zawarte w książce refleksje są głęboko przemyślane i ugruntowane poprzez wieloletnie doświadczenia Lubelskiego w pracy akademickiej. Jego autorskie spojrzenie może skłaniać do polemik, ale żywy, a zarazem precyzyjny język powoduje, że „Historię filmu polskiego” czyta się z przyjemnością.


fot. Filmoteka Narodowa

Praca Edwarda Zajička „Poza ekranem” (wyd. przez SFP i Montevideo – przyp. red.) od czasu ukazania się jej pierwszego wydania w 1992 roku stanowi obowiązkową lekturę filmoznawców i studentów na wydziałach produkcji filmowej. Jej walory poznawcze opierają się na sposobie ujęcia historii polskiej kinematografii właśnie od strony produkcyjnej poprzez instytucje uczestniczące w produkcji filmów oraz dokumenty, w których zachowały się m.in. świadectwa zabiegów filmowców o kształt ich dzieł oraz wytyczne władz odnośnie kinematografii. Pierwsze wydanie obejmowało lata 1918-1991. Drugie, z 2009 roku, uzupełnione i rozszerzone, kontynuuje wcześniejszy tok rozważań Zajička, który uczestniczy w rodzimym życiu filmowym od lat 40. Zmiany dokonujące się w kinematografii po przełomie zachęciły go do opisania tych zjawisk włącznie z rokiem 2005, zaś stulecie kina do powrotu do początków kinematografu datowanych na 1896 rok, dzięki czemu zyskaliśmy pełny obraz strony produkcyjnej polskiego kina.
   
Historycznie i monograficznie

Obchodzone w tym roku pięćdziesięciolecie kin studyjnych w Polsce upamiętnia książka Ewy Modrzejewskiej „Kino w Sieci”. Gatunkowo należy ona do prac dokumentujących ważne zjawiska lub instytucje polskiego kina i opiera się na prezentacji ich historii, propagatorów oraz wybranych działań. Historia sieci, na którą obecnie składa się ponad 100 kin, została ujęta w dekady i skupia się na odtworzeniu rozwoju poszczególnych placówek rozrzuconych po kraju, ich repertuaru oraz sytuacji na tle całej kinematografii. Towarzyszą jej cytaty z prasy, publikacji filmowych oraz rozmowy z działaczami, a zarazem wielkimi zwolennikami kin studyjnych.


fot. Filmoteka Narodowa

W tym nurcie prac mieści się także książka „Oko szeroko otwarte” Anny Wróblewskiej. Bogato ilustrowana publikacja powstała z okazji 25-lecia Studia Filmowego „Oko” i jest przyczynkiem do spojrzenia na historię kina polskiego przez funkcjonowanie zespołów, a później studiów filmowych. 


fot. Filmoteka Narodowa

Warta odnotowania jest także pełna fotografii, fotosów, plakatów filmowych oraz artefaktów książka „Roman Polański. Aktor. Reżyser”, będąca posumowaniem wystawy poświęconej twórcy, którą zorganizowano w Muzeum Kinematografii w Łodzi. Przy pomocy tekstów krytycznych, wspomnień filmowców oraz bogatej dokumentacji ikonograficznej zebranej na całym świecie, kreśli ona podwójny portret Polańskiego jako międzynarodowego artysty kina.

fot. Filmoteka Narodowa

Obchodzony w tym roku podwójny jubileusz Krzysztofa Zanussiego (70. rocznica urodzin oraz 40 lat od premiery „Struktury kryształu”, jego debiutu w pełnym metrażu) został uczczony m.in. retrospektywą jego filmów na festiwalu Era Nowe Horyzonty oraz okolicznościową publikacją „Zanussi-przemiany” pod red. Stanisława Zawiślińskiego. Osobiste refleksje i wspomnienia reżysera uzupełniają teksty krytyków kina różnych pokoleń, którzy prześledzili przemiany w jego twórczości pod kątem tematów, (nie)obecności metafizyki oraz zmiennych sposobów odczytania jego dzieł. Staranny wybór zdjęć ze zbiorów prywatnych oraz fotosów z planów filmowych utrwala obraz Zanussiego jako człowieka o oryginalnej drodze artystycznej, co potwierdzają fragmenty recenzji z prasy krajowej i zagranicznej.


fot. Filmoteka Narodowa

Portret twórcy osobnego prezentuje także książka „Śnione filmy Piotra Dumały” pod red. Jerzego Armaty. Stanowi ona próbę dotarcia do istoty wrażliwości artystycznej mistrza animacji w dwojaki sposób: poprzez przedruki jego krótkich form literackich oraz rozmowę z twórcą, która kompleksowo ukazuje rozwój jego warsztatu oraz tematów, łącznie z najnowszym filmem fabularnym „Las”. Publikację wypełniają prace bohatera, m.in. fragmenty komiksu, kadry z filmów wg Dostojewskiego i Kafki, projekty graficzne oraz rysunki, potwierdzające jego unikalny talent.


fot. Filmoteka Narodowa

Wśród książek wspomnieniowych na szczególną uwagę zasługują „Noce i dnie mojego życia” Jerzego Antczaka. Reżyser, mieszkający od wielu lat w Stanach Zjednoczonych, zdradził w niej kulisy swojego życia zawodowego i prywatnego u boku Jadwigi Barańskiej. Obfitowało ono w wydarzenia szczęśliwe i radosne, lecz również dramatyczne, związane m.in. z trudną decyzją opuszczenia Polski. Osobiste refleksje przeplatają się w książce ze wspomnieniami z realizacji filmów. „Noce i dnie…” zostały napisane barwnym, często dowcipnym językiem. Ich lekturę ułatwia podział wspomnień na epizody, świadczące o znakomitej pamięci autora i jego dużym sentymencie do czasu minionego.


fot. Filmoteka Narodowa


Warsztat filmowca


fot. Filmoteka Narodowa

W serii „Warsztat Realizatora Filmowego i Telewizyjnego” wydawanej przez PWSFTviT w Łodzi ukazało się wznowienie wydanej 10 lat temu książki Kazimierza Karabasza „Odczytać czas”. Zawarte w niej refleksje stanowią odpowiedź mistrza na pytanie, jak nie zagubić ducha tradycyjnego dokumentalizmu w epoce telewizji. Praca odsłania jego rozumienie warsztatu filmowca z centralną rolą przypisaną bohaterowi, w którym Karabasz widzi przede wszystkim człowieka. Podsuwa też klucze interpretacyjne do zrealizowanych filmów i zdradza źródła swojego myślenia o sztuce filmowej. Kształt książki i jej wartość merytoryczna, nie podlegająca dyskusjom, powinny zachęcić innych wielkich twórców do sprawdzenia się w podobnej formie.


fot. Filmoteka Narodowa

Inspiracjom literackim w twórczości Andrzeja Barańskiego został poświęcony wywiad-rzeka, który ukazał się w serii „Przewodników Krytyki Politycznej”. Rozmowy przeprowadzone przez Piotra Mareckiego z założenia krążyły wokół pisarzy adaptowanych przez reżysera, m.in. Kuncewiczowej, Czycza i Choromańskiego – autorów dziś niemodnych i trochę zapomnianych, lecz przywróconych zbiorowej pamięci dzięki filmom artysty. Książka miała na celu ukazanie „twórczej wierności” Barańskiego wobec literackiego pierwowzoru oraz jego oryginalnej artystycznej metody opartej na eksponowaniu detalu. Zaletą przewodnika zatytułowanego „Barański” są interesujące rozmowy dwóch erudytów połączonych wspólnymi pasjami, którzy świetnie się uzupełniają.


fot. Filmoteka Narodowa

Klasyczne wywiady z twórcami polskiego kina prezentuje książka Łukasza Maciejewskiego „Przygoda myśli. Rozmowy obok filmu”. Zawiera blisko trzydzieści rozmów publikowanych wcześniej w pismach filmowych i kulturalnych. Wyróżnia je przekrojowość tematów, znajomość drogi artystycznej poszczególnych artystów oraz otwartość na ich wypowiedzi. Po lekturze „Przygody filmu” pozostaje przyjemne wrażenie przebywania w dobrym towarzystwie oraz chęć powrotu do wybranych dzieł poznanych za sprawą rozmów od zaplecza.
   
Z innej perspektywy


fot. Filmoteka Narodowa

Kino polskie i jego twórcy stają się coraz częściej przedmiotem analiz badaczy z ośrodków akademickich za granicą. Szczególną uwagą obdarzają oni filmy Krzysztofa Kieślowskiego jako reżysera o potencjale artystycznym równym wielkim mistrzom kina. Książka „After Kieślowski” pod red. Stevena Woodwarda skupia się na wpływie polskiego filmowca na produkcję rodzimą i międzynarodową, postrzeganym w dwu wymiarach. Pierwszy tworzą filmy zrealizowane według jego scenariuszy i pomysłów przez innych reżyserów, zaś drugi - zabiegi stylistyczne, tematyka oraz filozofia sztuki filmowej Kieślowskiego możliwa do oczytania w filmach nakręconych już po jego śmierci, m.in. przez Michaela Haneke, Juliana Schnabla i Abbasa Kiarostamiego. Nowy kontekst w tym zakresie wprowadza tekst poświęcony wpływowi „Dekalogu” na amerykańskie seriale telewizyjne w rodzaju „Sześć stóp pod ziemią” oraz „Zagubieni”.
   
Okołofilmowo


fot. Filmoteka Narodowa

Dziś zanikającą, lecz przez dziesięciolecia żywą sztukę plakatu filmowego prezentuje imponujący album „Ach! Plakat filmowy w Polsce” opracowany przez Dorotę Folgę-Januszewską. Zawiera 537 reprodukcji ułożonych chronologicznie, które odzwierciedlają różnorodność środków wyrazu stosowanych w plakacie przez polskich twórców i stanowią swoiste kompendium filmów obecnych na naszych ekranach. Plakaty opatrzone zostały dodatkowo fachowym komentarzem redaktorów tomu, będącego wędrówką przez dziesięciolecia malarstwa, grafiki i sztuki filmowej, począwszy od teatrów świetlnych, aż do współczesności. Ta wędrówka pozwala nam docenić znaną na całym świecie polską szkołę plakatu.



Trudno wyczerpać listę interesujących tytułów książek wydanych w bieżącym roku. Nie można pominąć publikacji zawierającej oryginalne scenariusze wybitnego scenarzysty Jerzego Stefana Stawińskiego w opracowaniu Barbary Gizy, czy też niskonakładowych książek naukowych ukazujących się nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, takich jak „Rzeczywistość filmowa Stanisława Różewicza” autorstwa Moniki Maszewskiej-Łupniak oraz „Ciało i seksualność w polskim kinie” pod redakcją Sebastiana Jagielskiego i Agnieszki Morstin-Popławskiej.
Miejscem, gdzie można znaleźć wszystkie wymienione książki filmowe z 2009 roku, jak też wcześniejsze, są zbiory Biblioteki Filmoteki Narodowej w Warszawie. Dostęp do nich ułatwia internetowy katalog zamieszczony na stronie www.fn.org.pl . Umożliwia on różnorodne poszukiwania pod kątem tematów, autorów, tytułów i zagadnień filmowych. Mam nadzieję, że wkrótce stanie się on powszechnym źródłem informacji o książce filmowej w Polsce.

Autor tekstu jest pracownikiem Filmoteki Narodowej.
Adam Wyżyński
Magazyn Filmowy SFP 4/2009
Ostatnia aktualizacja:  10.04.2012
Zobacz również
Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o filmie dokumentalnym
Metamorfozy - biografia Marilyn Monroe autorstwa Davida Willsa
Copyright © by Stowarzyszenie Filmowców Polskich 2002 - 2024
Scroll