Henry Fonda

Aktor amerykański. Syn właściciela drukarni myślał o studiach dziennikarskich, ale ich nie ukończył. Podjął pracę w bankowości, ale ją porzucił w 1925, kiedy Dorothy Brando, matka wówczas rocznego Marlona Brando, zaproponowała mu główną rolę w półamatorskim spektaklu swej trupy teatralnej. Poza występami na scenie Fonda przez trzy lata pracował na rzecz trupy jako administrator. Podczas występów w Nowej Anglii w 1928 dołączył do grupy University Players, w której występowali m.in. Margaret Sullavan, jego przyszła żona (w latach 1931-33), Joshua Logan i James Stewart. W 1934 zwrócił na siebie uwagę rolą na Broadwayu i jeszcze w tym samym roku pojechał do Hollywood, by wystąpić w filmowej wersji broadwayowskiego przeboju „Farmer bierze żonę” (1934) w reżyserii Victora Fleminga. W ciągu dwóch lat w Hollywood Fonda wyrósł na gwiazdę pierwszej wielkości, odnosząc sukcesy w takich filmach jak „Jezebel” (1938) Williama Wylera, „Młodość Lincolna” (1939) i „Grona gniewu” (1940) Johna Forda. Ten ostatnio film przyniósł mu nominacje do Oscara. W 1936 poślubił Frances Seymour Brokaw, która urodziła mu dwoje dzieci, Jane i Petera, którzy w latach 60. i 70. zdobyli rozgłos dzięki swej działalności artystycznej. Podczas II wojny światowej zaciągnął się do marynarki wojennej, służył na Pacyfiku, a następnie w wywiadzie lotniczym. Po wojnie powrócił na ekran – jako w pełni uformowany, dojrzały aktor, czego wyrazem były role w filmach Johna Forda: „Miasto bezprawia” (1946), „Uciekinier” (1947) i „Fort Apaczów” (1948). Stał się ekranowym uosobieniem amerykańskich cnót, z czasem zaś bohaterem poddawanym presji, lecz potrafiącym się jej uchronić dzięki swej moralnej sile. W 1948 odniósł swój największy sukces sceniczny w broadwayowskiej inscenizacji sztuki „Pan Roberts” Thomasa Haggena i Joshui Logana, w której występował przez trzy lata. Filmową wersję (1955) wyreżyserował John Ford. Od początku związany z teatrem telewizji doprowadził do sfilmowania telewizyjnej sztuki „Dwunastu gniewnych ludzi (1957) Reginalda Rose’a w reżyserii Sidneya Lumeta, za którą otrzymał kolejną nominację do Oscara, tym razem jako producent. W sumie wystąpił w ponad 110 filmach, w 1978 został wyróżniony nagrodą AFI za dorobek życia, zaś w 1981 otrzymał honorowego Oscara. Rok później, dokładnie miesiąc przed śmiercią uhonorowano go nagrodą Akademii za kreację w ostatnim filmie kinowym „Nad Złotym Stawem” (1981) Marka Rydella - zarazem pierwszym, w którym wystąpił razem z córką Jane.