Miloš Forman

Czeski reżyser i scenarzysta, od 1968 pracujący w USA. Po śmierci rodziców w obozach koncentracyjnych, wychowywany przez krewnych, kolega szkolny przyszłego prezydenta Czech Vaclava Havla, w 1950 podjął studia scenopisarskie na praskiej FAMU, a następnie nawiązał współpracę z eksperymentalnym teatrem Laterna Magica. Jako reżyser zadebiutował średniometrażowym dokumentem „Konkurs” (1963) – relacją z fałszywego castingu na obsadę musicalu. Rok później przedstawił swój pierwszy film fabularny „Czarny Piotruś” (1964), zrealizowany wprawdzie na podstawie powieści Jaroslava Papouška, lecz oparty na improwizacji, udziale aktorów niezawodowych i dokumentalnej obserwacji środowiska, w jakim rozgrywa się jego akcja. Metoda ta, fundamentalna dla nurtu zwanego czeską Nową Falą, przyniosła zaskakujące rezultaty w filmach „Miłość blondynki” (1965, nominacja do Oscara) i „Pali się moja panno” (1967, nominacja do Oscara) – utrzymanych w tonie komedii przenikliwych analizach czeskiego społeczeństwa pod rządami komunistów. Po interwencji wojsk Układu Warszawskiego, mającej w 1968 zdusić tzw. Praską Wiosnę, Forman znalazł się za granicą, najpierw we Francji, a następnie w USA. Po źle przyjętym, mimo nagrody w Cannes, „Odlocie” (1971), zabłysnął przebojową ekranizacją powieści Kena Keseya „Lot nad kukułczym gniazdem” (1975), która jako drugi film w historii zdobył pięć najważniejszych Oscarów, w tym dla filmu roku i za reżyserię. Jeszcze większy sukces przyniosła mu zrealizowana częściowo w Pradze ekranizacja sztuki Petera Schaffera „Amadeusz” (1984) – laureatka ośmiu Oscarów (w tym dla filmu roku i za reżyserię). Realizowany równolegle z „Niebezpiecznymi związkami” Stephena Frearsa „Valmont” (1989) zakończył flirt Formana z wielką literaturą, reżyser ponownie zwrócił się w stronę współczesności, badając paradoksy świata mediów w filmach „Skandalista Larry Flynt” (1996, Złoty Niedźwiedź w Berlinie) oraz „Człowiek z księżyca” (1999, nagroda za reżyserię w Berlinie). W 2006 otrzymał nagrodę im. Akiry Kurosawy za całokształt twórczości na MFF w Tokio.