Jan Kidawa-Błoński

Scenarzysta, reżyser i producent, autor obsypanych nagrodami „Trzech stóp nad ziemią”, „Skazanego na bluesa” i „Różyczki”, prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich (1990-1994).

Zanim został absolwentem Wydziału Reżyserii PWSFTviT w Łodzi (1980), studiował architekturę na Politechnice Śląskiej. Stąd zapewne mówiąc o kinie, czy o sztuce w ogóle, nieraz sięga po przykłady architektoniczne. „Uczyłem się na klasyce. Greckie świątynie były piękne i doskonałe w proporcjach. Od tamtych czasów niczego bardziej doskonałego nie wymyślono. W klasyce tkwią korzenie całej sztuki” – wyznaje.

Pochodzi z Chorzowa. I w rodzinne strony często wraca w swoich filmach. Bohaterem pełnometrażowego debiutu „Trzy stopy nad ziemią” (1984; prem. 1986), który był jednocześnie jego filmem dyplomowym, uczynił studenta politechniki, który nie otrzymując zgody na urlop dziekański, by uniknąć powołania do wojska, podejmuje pracę w kopalni. Ta niekonwencjonalna opowieść o dojrzewaniu, marzeniach i… lewitacji w opresyjnej rzeczywistości przyniosła mu Złote Grono na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie (1985), a także nagrody na Koszalińskim Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” (1985) oraz gdańskim „Młodym Kinie” (1986). Kolejne filmy Kidawy – „Męskie sprawy” (1988) oraz „Pamiętnik znaleziony w garbie” (1992; prem. 1994) – przynoszą laury aktorom, ten pierwszy – Małe Lwy Gdańskie (1989) debiutującej Karolinie Czernickiej, ten drugi – nagrodę za najlepszą role męską Olafowi Lubaszence w Cancun (1993).

Prawdziwym hitem w dorobku reżysera okazał się „Skazany na bluesa” (2005), frapująca historia Ryszarda Riedla, charyzmatycznego wokalisty zespołu Dżem, który zmarł tragicznie 30 lipca 1994 roku w wyniku przedawkowania narkotyków, mając zaledwie 38 lat. Kidawa-Błoński, prywatnie wujek artysty, niezwykle przejmująco opowiedział o genialnym polskim bluesmanie, uzależnionym od muzyki oraz – w jeszcze większym stopniu – od narkotyków. „Skazany na bluesa” został w Gdyni uhonorowany Złotym Klakierem, jako najdłużej oklaskiwany film festiwalu, a Tomasz Kot, który wcielił się w legendarnego muzyka – laurem za debiut (2005), a później zwycięzcą w plebiscycie publiczności w Nagrodzie im. Zbigniewa Cybulskiego (2006), by w końcu w Koszalinie dostać Super Jantara za najlepszy debiut aktorski dziesięciolecia (2008).

Do postaci innego śląskiego idola Kidawa-Błoński powrócił kilkanaście lat później, realizując „Gwiazdy”(2017), biograficzną opowieść o Janie Banasiu, charyzmatycznym piłkarzu Polonii Bytom, Górnika Zabrze oraz narodowej reprezentacji. Poprzedził go mottem z „Dwunastu kręgów” Jurija Andruchowicza: „Wszystko, czego sobie życzymy, o czym marzymy i czego się spodziewamy, z pewnością nam się przydarzy. Sęk w tym, że zawsze za późno i zawsze jakoś inaczej". Złowieszcze fatum wisi nad bohaterami rozgrywającej się pod koniec II wojny przejmującej fabuły „W ukryciu” (2013) czy „Samuela” (2013), frapującego dokumentu o niewiarygodnych wręcz losach Samuela Willenberga, malarza i rzeźbiarza, więźnia Treblinki, uczestnika Powstania Warszawskiego, aktualnie mieszkającego w Tel Awiwie, czy – nade wszystko – „Różyczki” (2010), bezdyskusyjnie najlepszego filmu w dorobku Kidawy-Błońskiego. Ta melodramatyczna opowieść o agencie tajnych służb, jego kochance oraz znanym pisarzu, którego kobieta zaczyna darzyć płomiennym uczuciem, by skutecznie go inwigilować, została obsypana istną lawina nagród, m.in. w Chicago, Hanowerze, Montevideo, Moskwie, San Francisco, Santo Domingo i naturalnie w Gdyni, gdzie zdobyła Złote Lwy, Złotego Klakiera i Złotego Kangura.

„Kino w moim rozumieniu to przede wszystkim opowiadanie ciekawych historii. Choć nie tylko… Lubię przyglądać się ludziom, badać ich kondycję, prowokacyjnie przesuwać granice, do których w swym zachowaniu mogą się posunąć. Stawiać ich w sytuacjach, w których muszą zmierzyć się z pokusami wszystkich siedmiu grzechów głównych. Wciąż wybierać między dobrem i złem… A potem ponosić ewentualne konsekwencje” – mówi reżyser.